SGK Công Nghệ 9 - Bài 1. Giới thiệu nghề sửa chữa xe đạp

IÓI THIỆU NGHÊ SỬA CHỮA XE ĐẠP
Hiểu được vai trò, vị trí của nghề sủa chũa xe đạp trong đời sông.
Biết được sự ra đời và phát triển của xe đạp.
Biết các đặc điểm, yêu cầu và triển vọng của nghề.
I - VAI TRÒ, VỊ TRÍ CỦA NGHỀ SỬA CHỮA XE ĐẠP
Xe đạp là phương tiện giao thông đơn giản, thuận lợi, rẻ tiền và dễ sử dụng cho mọi người. Xe đạp không chỉ sử dụng với mục đích làm phương tiện đi lại, mà còn dùng như một dụng cụ thể thao đê rèn luyện sức khoẻ. Đặc biệt ở lứa tuổi học trò, xe đạp là phương tiện chủ yêu để các em đi đến trường.
Các em có biết xe đạp có từ bao giờ không ?
Thuỷ tổ của xe đạp là một chiếc xe đẩy chân do Barôn Vôn Drais người Đức phát minh năm 1817, nó được làm bằng gỗ, không có săm, lốp, không có lò xo ở yên xe. Xe chạy được trên đường do chân người đẩy trên mặt đường nên rất vất vả.
Vào năm 1865, một nhà làm xe ngựa ở Pa-ri là p. Misau và con trai là Emest đã cải tiến chiếc xe đạp đó. Đầu tiên họ nghĩ ra cách lắp hai khung đỡ nhỏ trên trục bánh trước để làm nơi nghỉ chân. Sau đó họ lại nghĩ : nếu trên trục bánh trước lắp cái trục có đùi cong, dùng hai chân đạp, có họ đã phát minh ra xe đạp có bàn đạp.
ê làm cho bánh xe quay được. Vì thế
Hình 1. Tổ tiên cùa chiếc xe đạp ngày nay. Người đi xe
phải đạp chân xuống mặt đường đáy xe đi.
Xe đạp sử dụng nan hoa (đũa) bằng thép để căng vành xe lần đầu xuất hiện vào năm 1870 do James Stanley và W.J. Grout người Anh sáng chế ra. Sau đó, xe đạp bánh lốp bắt đầu xuất hiện, loại bánh xe đạp này nhẹ hơn nhiều so với bánh xe ban đầu.
Hình 2. Xe đạp có nan hoa và bánh lốp
Từ đó vê sau, bánh xe đạp đêu có nan hoa bằng thép. Ngày nay, còn có xe đạp bánh liền (không có nan hoa) hoặc nan hoa to đúc liền. Với cấu tạo như vậy, xe đạp không chỉ chịu được trọng lượng của một người mà đằng sau còn mang theo được tới 150kg hàng hoá.
Trong kháng chiên chống Pháp và chông Mĩ của chúng ta, xe đạp được sử dụng đê vận chuyển lương thực, vũ khí, đạn dược từ hậu phương ra tiền tuyến, góp phần rất lớn vào chiến thắng kẻ thù xâm lược. Trong chiên dịch Điện Biên Phủ, một chiến sĩ dân công của Phú Thọ cùng với chiếc xe đạp thồ đã lập nên kỉ lục chở được 350kg hàng hoá trên chặng đường 500km. Hiện nay, chiếc xe đạp này được trưng bày tại Nhà bảo tàng Lịch sử của thành phô Điện Biên.
Các em có biết chiếc xe đạp nào đã từng giành huy chương vàng trong thể thao vào năm 1992 không ?
Đó là chiếc xe đạp thể thao Lotus, chiếc xe đạp này đã đem lại cho tay đua người Anh Chris Boardman chiếc huy chương vàng tại Thế vận hội 1992 ở cự li 4.000m. Hình dáng của nó trông rất đặc biệt (xem hình 3).
Hình 3. Chiếc xe đạp Lotus tại Thế vận hội 1992
Xe đạp bánh có nan hoa khi chạy với vận tốc cao, nan hoa gây ra luồng không khí xoáy, có sức cản tương đối lớn, nên bánh xe đạp đua hiện nay không làm nan hoa mà làm theo dạng bánh đúc liền như thời xa xưa (hình 3). Người ta chế tạo được như vậy là nhờ có loại vật liệu mới, có khả năng chịu lực cao, lại rất nhẹ. Vật liệu mới này làm cho chiếc xe đạp trở nên vững chắc hơn, nhẹ hơn và giảm lực cản. Khung xe được đúc liền khôi, tư thế vận động viên đi xe gập người lại và thu gọn, do đó làm giảm sức cản của gió. Mặt khác, lốp của xe nhỏ, làm giảm lực cản ma sát với mặt đường, tăng tốc độ của xe.
Sau nhiều năm phát triển, xe đạp có rất nhiều loại khác nhau về hình dáng, kiểu cách và chất liệu. Tuy nhiên, các loại xe đạp ngày nay về cơ bản đều có các bộ phận chính tương tự nhau về cấu tạo và nguyên lí hoạt động.
Ngày nay, chúng ta có rất nhiều phương tiện đi lại như : xe gắn máy, ô tô ... có tốc độ nhanh hơn, song với học sinh chúng ta chiếc xe đạp vần là phương tiện thuận lợi nhất, vì nó vừa nhẹ, vừa dễ điều khiển, tốc độ phù hợp, lại không đắt tiền. Mặt khác, đi xe đạp không làm ô nhiễm môi trường và có tác dụng rèn luyện sức khoẻ.
Sửa chữa xe đạp là một nghề phổ thông, những người thợ sửa chữa xe đạp hầu như đều tự học hoặc được truyền nghề mà không qua một trường, lóp nào. Không có một trường nào đào tạo nghề sửa chữa xe đạp. Thực tế, xe đạp được sử dụng rất nhiều, nên nhu cầu sửa chữa xe đạp là cần thiết.
Sửa chữa xe đạp là nghề thuộc lĩnh vực cơ khí nên khi học sửa chữa xe đạp các em sẽ có được một số khái niệm, kĩ năng của lĩnh vực này. Thông qua việc học sửa chữa xe đạp, các em có thể tự sửa chữa được xe đạp cho mình và cho gia đình, các em sẽ tự thây mình có khả năng và yêu thích các nghề thuộc lĩnh vực cơ khí, phần nào giúp các em định hướng được nghề mà mình sẽ lựa chọn sau này.
n - ĐẶC ĐIỂM VÀ VÊU CẦU CỦA NGHỂ
Đặc điểm
Đôi tượng lao động : các loại xe đạp thông dụng hiện hành bị hư hòng và vật liệu dùng để sửa chữa xe đạp.
Nội dung lao động : tháo, lắp, kiểm tra, điều chỉnh và sửa chữa những hư hỏng thông thường của xe đạp.
Công cụ lao động : bộ đồ nghề sửa chữa xe đạp.
Điều kiện lao động : trên mặt đất, trong môi trường tự nhiên hoặc trong nhà có khoảng trông phẳng 2-4m2.
Sản phẩm lao động : chiếc xe đạp hoạt động tốt.
Y êu cầu của nghề đối với người sửa chữa xe đạp
về kiến thức : Hiểu biết những kiến thức cơ bản của lĩnh vực cơ khí như : các bộ truyền động cơ khí, bộ biến đổi chuyển động, lực ma sát...
về kĩ năng : Sửa chữa được những hư hỏng thông thường của xe đạp.
về thái độ : Yêu thích các công việc của nghề sửa chữa xe đạp, không ngại dính bẩn dầu, mỡ, cẩn thận và yêu thích các công việc thuộc lĩnh vực cơ khí.
về sức khoẻ : Có đủ điều kiện về sức khoẻ bình thường, không mắc các bệnh truyền nhiễm ; không dị ứng với dầu, mỡ bôi trơn.
An toàn lao động
Khi sửa chữa xe đạp cần chú ý sử dụng các dụng cụ sửa chừa cẩn thận, đúng quy cách, dụng cụ dùng xong để gọn gàng vào hộp đồ sửa chữa.
Cẩn thận khi sử dụng búa và các dụng cụ sắc nhọn như : kéo, đột, tua-vít... để không gây tai nạn cho người sử dụng.
Bố trí nơi làm việc không gần những vật dễ cháy, nổ.
m - TRIỂN VỌNG CỦA NGHỀ
Như chúng ta đã biết, xe đạp là một phương tiện giao thông đơn giản và thuận lợi cho nhiều người.
Khi xã hội càng phát triển thì việc gìn giữ, bảo vệ môi trường ngày càng trở nên cấp thiết. Ớ rất nhiều thành phố, các phương tiện sử dụng nhiên liệu tham gia giao thông quá nhiều như ô tô, xe máy... đã thải ra một lượng lớn khí độc hại, làm cho bầu không khí của chúng ta không còn trong sạch nữa.
Mặt khác, công nghệ phát triển giúp con người có thê khai thác một sô lượng lớn các nguồn nhiên liệu trong một thời gian ngắn (dầu lửa, than đá...), làm cho chúng nhanh chóng trở nên cạn kiệt. Vì vậy, xe đạp vẫn sẽ là phương tiện giao thông không thê loại bỏ. Nước ta là nước đang phát triển nên xe đạp vẫn là phương tiện giao thông chủ yếu cho các em học sinh và người già, không chỉ ở các vùng nông thôn mà cả ở thành phố. Do đó, nhu cầu về nghề sửa chữa xe đạp ngày càng tăng theo sự phát triển của dân số.
Ghi nhớ :
Xe đạp là một phương tiện giao thông đơn giản và thuận lợi, góp phần giữ gìn môi trường trong sạch và tăng cường sức khoẻ.
Tự mình có thê bảo dưỡng chiếc xe đạp luôn ở trạng thái hoạt động tốt nêu học tốt môn học này.
CÂU HỞI
Xe đạp có từ bao giờ ? Chiếc xe đạp đầu tiên khác gì với xe đạp ngày nay ?
Nghề sửa chữa xe đạp có cần thiết không ? Vì sao ?
Em có thích tự mình sửa chữa xe đạp không ? Tại sao ?