SGK Lịch Sử 10 - Bài 40: Lê-nin và phong trào công nhân Nga đầu thế ki XX

LÊ-NIN VÀ PHONG TRÀO
TƯ CÔNG NHÂN NGA ĐẦU THÊ KỈ XX
Cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX, V.I. Lê-nin tham gia phong trào công nhân Nga, thành lập chính đảng vô sản, đấu tranh bảo vệ học thuyết Mác.
Cách mạng 1905 - 1907 ở Nga đã giáng một đòn mạnh mẽ vào chê' độ Nga hoàng, có ảnh hưởng đến phong trào đấu tranh đòi dân chủ ở các nước đế quốc và phong trào đấu tranh chống ách áp bức phong kiến, thực dân ở các nước phương Đông.
I - HOẠT ĐỘNG BƯỚC ĐẦU CỦA V.I. LÊ-NIN TRONG PHONG TRÀO CÔNG NHÂN NGA
Vla-đi-mia l-lích u-li-a-nốp, tức Lê-nin, sinh ngày 22 -4 -1870 trong một gia đình nhà giáo tiến bộ. Lê-nin giác ngộ cách mạng rất sốm và tham gia hoạt động từ khi còn ở trường trung học. Nám 1893, Lê-nin tới Xanh Pê-téc-bua và trở thành người đứng đầu một nhóm mácxít ở đây.
Hình 78 — V.I. Lê-nin (1870- 1924) .
Mùa thu 1895, Lê-nin thống nhất các nhóm mácxít ở Xanh Pê-téc-bua thành một tổ chức chính trị, lấy tên là Liên hiệp đấu tranh giải phóng giai cấp công nhân. Đó là mầm mống của Đảng mácxít cách mạng.
Năm 1898, tại Min-xcơ, Đảng Công nhân xã hội dân chủ Nga tuyên bố thành lập nhưng không hoạt động được vì ngay sau đó các thành viên đều bị bắt.
Do tham gia hoạt động cách mạng chống chế độ Nga hoàng, Lê-nin bị bắt và bị đày đi Xi-bia. Năm 1900, hết hạn đày, ông cùng các đồng chí của mình xuất bản báo Tia lửa nhằm truyền bá chủ nghĩa Mác trong phong trào công nhân Nga. Năm 1903, Đại hội Đảng Công nhân xã hội dân chủ Nga được triệu tập ở Luân Đôn dưới sự chủ trì của Lê-nin để bàn về cương lĩnh và điều lệ của Đảng.
Tại Đại hội, đa sô' đại biểu tán thành đường lối cách mạng của Lê-nin nên gọi là phái Bônsêvích, còn thiểu sô' theo khuynh hướng cơ hội, chống lại Lê-nin nên gọi là phái Mensêvích.
Trong thời gian này, Lê-nin viết nhiều tác phẩm quan trọng nhằm phê phán sâu sắc những quan điểm của chủ nghĩa cơ hội, đồng thời khẳng định vai trò của giai cấp công nhân và Đảng tiên phong của lực lượng này ; nhấn mạnh tầm quan trọng của cuộc đấu tranh chính trị trong sự nghiệp giải phóng người lao động.
- Trình bày hoạt dộng bước đầu của Lê-nỉn trong phong trào công nhân Nga.
II - CÁCH MẠNG 1905 - 1907 ở NGA
1. Tĩnh hình nưỡc Nga trưỡc cách mạng
Đến cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX, nước Nga chưa tiến hành cuộc cách mạng tư sản nhưng đã chuyển sang giai đoạn đế quốc chủ nghĩa. Kinh tế công thương nghiệp phát triển cùng với sự xuất hiện của các công ti độc quyền. Nền công nghiệp mở rộng với quy mô ngày càng lớn làm cho đội ngũ công nhân càng thêm đông đảo.
Về chính trị, nước Nga duy trì hầu như nguyên vẹn bộ máy cai trị của nền quân chủ phong kiến chuyên chế. Nga hoàng bóp nghẹt mọi quyền tự do dân chủ nên hầu hết các giai cấp đều bất mãn với chế độ này. Đời sống của công nhân và nhân dân lao động Nga hết sức cơ cực. Giai cấp vô sản Nga vừa chịu ách áp bức của chế độ phong kiến, vừa chịu sự bóc lột của giai cấp tư sản trong nước và tư sản nước ngoài.
Thêm vào đó, sự thất bại của Nga trong cuộc chiến tranh Nga - Nhật (1904 - 1905), làm cho đời sống nhân dân càng thêm cơ cực, mâu thuẫn xã hội ngày càng sâu sắc, thúc đẩy sự bùng nổ cách mạng ở Nga.
- Hãy nêu tỉnh hỉnh nước Nga cuối thế kỉ XIX - dầu thế kỉ XX.
2. Cách mạng bùng nổ
Từ cuối nãm 1904, nhiều cuộc bãi công và biểu tình của quần chúng đã nổ ra với khẩu hiệu : “Đả đảo chế độ chuyên chế !”, “Đả đảọ chiến tranh !”. Các cuộc đấu tranh của quần chúng đã châm ngòi lửa cho cách mạng.
Ngày 9 - 1 - 1905, 14 vạn công nhân Xanh Pê-téc-bua và gia đình tay không vũ khí, mang theo cờ và ảnh của Nga hoàng tiến đến Cung điện Mùa Đông để thỉnh cầu Nga hoàng cải thiện đời sống. Nhưng quân đội và cảnh sát đã xả súng vào đoàn biểu tình của quần chúng làm hàng nghìn người chết và bị thương. Đó là “Ngày chủ nhật đẫm máu”. Lòng tin của nhân dân vào Nga hoàng bị tiêu tan. Công nhân thủ đô bắt đầu dựng chiến luỹ, chuẩn bị chiến đấu. Khẩu hiệu “Đả đảo chế độ chuyên chế !” được truyền đi khắp nơi, một làn sóng bãi công phản đối bùng lên trong cả nước. Chỉ trong tháng 1 - 1905, số người bãi công đã lên tới 44 vạn, nhiều hơn cả số người bãi công của 10 năm trước đó cộng lại.
Hình 79 - Cuộc biểu tình ngày 9 - 1 - 1905 ở Xanh Pê-téc-bua
Mùa hè 1905, phong trào cách mạng lan rộng, lôi cuốn cả binh lính và nông dân. Lễ kỉ niệm 1 - 5 - 1905 đã biến thành cuộc biểu dương tình đoàn kết của công nhân toàn Nga. Tinh thần cách mạng tác động đến cả quân đội. Tháng 6-1905, thuỷ thủ trên chiến hạm Pô-tem-kin ở Ô-đét-xa khởi nghĩa. Nông dân cũng nổi dậy đốt phá dinh thự của địa chủ. Ở nhiều nơi, các xô viết đại biểu công nhân - mầm mống của chính quyền vô sản, được thành lập.
Mùa thu 1905, phong trào cách mạng tiếp tục dâng cao với những cuộc bãi công chính trị của quần chúng, làm ngưng trệ mọi hoạt động kinh tế và giao thông trong cả nước. Tháng 12 - 1905, cuộc tổng bãi công được bắt đầu ở Mát-xcơ-va, rồi nhanh chóng biến thành khởi nghĩa vũ trang. Công nhân đã dựng chiến luỹ và chiến đấu anh dũng trong hai tuần lễ. Theo gương Mát-xcơ-va, nhiều cuộc khởi nghĩa vũ trang cũng nổ ra ở các thành phố khác trong cả nước... Song do thiếu tổ chức chặt chẽ, lực lượng quá chênh lệch nên những cuộc khởi nghĩa này đã nhanh chóng bị thất bại. Phong trào cách mạng xuống dần và chấm dứt vào cuối năm 1907.
Cách mạng 1905 - 1907 là cuộc cách mạng dân chủ tư sản đầu tiên do giai cấp vô sản lãnh đạo trong thời kì đế quốc chủ nghĩa. Tuy thất bại nhưng ý nghĩa của cách mạng thật lớn lao. Cách mạng đã phát động các giai cấp bị bóc lột và các dân tộc bị áp bức trong đế quốc Nga đứng lên đấu tranh, làm lung lay chế độ Nga hoàng. Cuộc cách mạng Nga đã dấy lên một cao trào đấu tranh của giai cấp vô sản trong các nước đế quốc và thúc đẩy sự phát triển của phong trào giải phóng dân tộc ở các nước phương Đông vào đầu thế kỉ XX.
- Trình bày những diễn biến chính của Cách mạng 1905 - 1907 ở Nga.
Câu hỏi
1. Hãy nêu vai trò của Lê-nin đối với phong trào công nhân Nga cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX.
2. Hãy nêu tính chất và ý nghĩa lịch sử của Cách mạng 1905- 1907 ở Nga.
I