Giải Lí 8: Bài 6. Lực ma sát
Bài 6. Lực MA SÁT KIẾN THỨC CẦN NAM vững Lực ma sát trượt sinh ra khi có một vật chuyền động trượt trên hề mặt của vật khác. Lực ma sát lăn sinh ra khi một vật lăn trên bề mặt của vật khác. , Lực ma sát nghi giữ cho vật không trượt khi vật bị tác dụng của lực khác. Lực ma sát có thê có hại hoặc có ích. Nói chung lực ma sát xuất hiện ở mặt tiếp xúc giữa hai vật, có tác dụng ngăn cản chuyến động giữa hai vật đó. Mặt tiêp xúc giữa hai vật càng nhẵn thì lực ma sát càng giảm. TRẢ LỜI CAU HỎI KHI NÀO CÓ Lực MA SÁT? Cl. Hây tìm ví dụ về lực ma sát trượt trong đời sông và kĩ thuật. Trả lời Lực ma sát trượt trong đời sông: Khi phanh xe đạp, lực ma sát giữa hai má phanh với vành xe là lực ma sát trượt. Lực ma sát trượt trong kĩ thuật: Lực ma sát giữa các chi tiết máy trượt trên nhau là lực ma sát trượt. C2. Hãy tìm thêm ví dụ về lực ma sát lăn trong đời sông và kĩ thuật. Trả lời Lực ma sát lăn trong đời sống: Khi lăn một thùng phuy trên mặt sàn, lực ma sát giữa vỏ thùng phuy với mặt sàn là lực ma sát lăn. Lực ma sát lăn trong kĩ thuật: Lực ma sát giữa các viên bi trong ố bi với thành đò' của ố bi là lực ma sát lăn. C3. Trong các trường hợp ở hình vẽ dưới đây, trường hợp nào có lực ma sát trượt, trường hợp nào có lực ma sát lăn? Từ hai trường hợp trên em có nhận xét gì về cường độ của lực ma Trường hựp a) có lực ma sát trượt, trường hợp b) có lực ma sát lăn. Dựa vào hình vẽ ta thấy cường độ lực ma sát trượt lớn hơn cường độ lực ma sát lăn. C4. Móc lực kế vào một vật nặng đặt trên mặt bàn rồi từ từ kéo lực kế theo phương nằm ngang. Đọc số chỉ của lực kế khi vật nặng còn chưa chuyền động (Hình vẽ dưới). Tại sao trong thí nghiệm trên, mặc dù có lực kéo tác dụng lên vật nặng nhưng vật vẫn đứng yên? Trả lời Vật vẫn đứng yên vì giữa vật và mặt sàn xuất hiện lực cản (gọi là lực ma sát nghỉ), lực này tác dụng lên vật và cân bằng với lực kéo. C5. Hãy tìm ví dụ về lực ma sát nghỉ trong đời sông và trong kĩ thuật. Trả lời Lực ma sát nghỉ trong đời sông: Những chiếc xe đang đậu trong bến nhờ có lực ma sát nghỉ mà nó đứng yên. Lực ma sát nghỉ trong kĩ thuật: Trong sản xuất, trên các băng chuyền trong các nhà máy, các sản phẩm như xi măng, các bao đường... có thể chuyến động cùng với băng chuyền mà không bị trượt, đó là nhờ có lực ma sát nghi. Lực MA SÁT TRONG ĐÒÌ SốNG VÀ KĨ THUẬT C6. Hãy nêu tác hại cua lực ma sát và các biện pháp làm giảm lực ma sát trong các trường hợp vẽ ở hình dưới đây. Trả lời Hình a: Lực ma sát làm mòn đĩa, líp và xích xe đạp. Khắc phục: thường xuyên tra dầu mõ' vào xích xe đạp. Hình h: Lực ma sát làm mòn trục xe và cản trỏ' chuyến động quay của bánh xe. Khắc phục: dùng ố’ bi ỏ' trục quay thay cho 0 trượt. Hình c: Lực ma sát làm cho việc đấy hòm trượt trên sàn khó khăn. Khắc phục: dùng con lăn (chuyển từ ma sát trượt thành ma sát lăn). C7. Hãy quan sát các trường hợp vẽ ở hình dưới đây và tưởng tượng xem nếu không có lực ma sát thì sẽ xảy ra hiện tượng gì? Hãy tìm cách làm tăng lực ma sát trong những trường hợp này. Viết bảng Bulô (vít và ốc) pto phaidigap Đánh diêm b) Trả lời Jft'c mu .nit '*^5^ J k gSwifcn s.'t Vil-xiS a) Hình a: Nếu bảng trơn và nhẵn quá thì không thể dùng phấn viết lên bảng được. Khắc phục: tăng độ nhám của mặt bảng đến một mức độ cho phép. Hình b: Khi vặn ốc, nếu không có ma sát thì khóa vặn ốc (cờ lê) và ốc sẽ trượt trên nhau và không thế’ mở ốc ra được. Khắc phục: làm cho kích thước của hàm cờ lê phải khít với bề rộng của ốc. Khi quẹt diêm, nếu không có ma sát đầu que diêm sẽ trượt trên mặt sườn của bao diêm và không tạo ra lửa. Khắc phục: làm cho độ nhám của mặt sườn bao diêm tăng lên. Hình c: Khi phanh gấp, nếu không có ma sát thì xe không thế dừng lại được. Khắc phục: chế tạo lốp xe có độ bám cao. VẬN DỤNG C8. Hãy giải thích các hiện tượng sau và cho biết trong các hiện tượng này lực ma sát có ích hay có hại. Khi di trên sàn gỗ, sàn đá hoa mới lau dễ bị ngã. 0 tô đi vào bùn dễ bị sa lầy. Giầy đi mãi đế bị mòn. Khía rãnh ở mặt lốp ô tô vận tải phải có độ sâu trên 1,6 cm. Phải bôi nhựa thông vào dây cung ở cần kéo nhị. Trả lòi Khi đi trên sàn gỗ, sàn đá hoa mới lau dễ bị ngã vì lực ma sát giữa sàn nhà với chân người rất nhỏ. Như vậy lực ma sát trong trường hợp này là có ích. Ô tô đi vào bùn dễ bị sa lầy vì lực ma sát tác dụng lên lốp ô tô quá nhỏ. Như vậy lực ma sát trong trường họ'p này là có ích. Giầy đi mài đế bị mòn là do ma sát giữa mặt đường và đế giày. Như vậy lực ma sát trong trường hợp nặy là có hại. Khía rãnh ở mặt lốp ô tô vận tải phải có độ sâu trên 1,6 cm nhằm mục đích tăng ma sát giữa mặt đường và lốp ô tô. Như vậy lực ma sát trong trường hựp này là có lợi (đê xe chuyến động và để hãm xe lại). Phải bôi nhựa thông vào dây cung ở cần kéo nhị làm tăng ma sát giữa dây cung và dây đàn nhị vậy khi kéo nhị sẽ kêu to. Như vậy lực ma sát trong trường hợp này là có lợi. • C9. 0 bi có tác dụng gì? Tại sao việc phát minh ra ố bi lại có ý nghla quan trọng đến sự phát triển của khoa học và công nghệ? Tra lời Trong các chi tiết máy, ổ bi có tác dụng làm giảm ma sát giữa trục quay và 0 đờ. Việc sử dụng ố bi đã thay thế ma sát trượt bằng ma sát lăn của các viên bi làm cho các máy móc hoạt động dễ dàng hơn, góp phần thúc đẩy sự phảt triển của ngành động lực học, co' khí, chế tạo máy... Chính vì vậy phát minh ra ố bi có ý nghĩa quan trọng đến sự phát triển cua khoa học và công nghệ. GIẢI BÀI TẬP Bl. Trường họ'p nào sau đây không phải là lực ma sát? Lực xuất hiện khi lôp xe trượt trên mặt đưừng. Lực xuất hiện khi làm mòn đê giày. c. Lực xuất hiện khi lò xo bị nén hay bị dãn. D. Lực xuất hiện khi giữa dây cuaroa với bánh xe truyền chuyến động. Trả lời CỈÌỌ11 câu C: Lực xuất hiện khi lò xo bị nén hay bị dân. B2. Cách làm nào sau đây giảm được lựa ma sát? Tăng độ nhám của mặt tiếp xúc. Tăng lực ép lên bề mặt tiếp xúc. c. Tăng độ nhẵn của giữa các mặt tiếp xúc. D. Tăng diện tích bề mặt tiếp xúc. Trả lời Chọn càu C: Tăng độ nhẵn cúa giừa các mặt tiếp xúc. B3. Câu nào sau đày nói đúng về lực ma sát? Lực ma sát cùng hướng với chuyến động của vật. Khi vật chuyển động nhanh dần lên, lực ma sát lởn hơn lực đẩy. c. Khi vật chuyển động chậm dần, lực ma sát nhỏ hơn lực đẩy. D. Lực ma sát cản trỏ' chuyến động trượt của vật này trên mặt vật kia, Trả lời Chọn cảu D: Lực ma sát cản trở chuyến động trượt của vật này trên mặt vật kia. B4. Một ôtô chuyển động thẳng đều khi lực kéo của động cơ ôtô là 800N.