SGK Tin Học 11 - Bài 13. Kiểu bản ghi

§13 . KIỂU BẦN GHI
Dữ liệu kiểu bản ghi (record) dùng để mô tả các đối tượng có cùng một số thuộc tính mà các thuộc tính có thể có các kiểu dữ liệu khác nhau.
Ví dụ, bảng kết quả thi gồm thông tin về các thí sinh như họ và tên, ngày sinh, giới tính, điểm các môn thi,... mà những thông tin này thuộc các kiểu dữ liệu khác nhau.
Bảng kết quả thi
Họ và tên
Ngày sinh
Giới
tính
Điểm
Tin
Điểm
Toán
Điểm
Lí
Điểm
Hoá
Điểm
Văn
Điểm
Sử
Điểm
Địa
Nguyễn Thị Minh Huệ
12/12/1990
Nữ
9
10
7
8
8
7
8
Dương Trúc Lâm
2/1/1990
Nam
9
10
8
8
9
6
7
Đào Vãn Bình
5/12/1990
Nam
8
8
9
8
7
7
6
Một ví dụ khác, khi xem xét doanh số của một cửa hàng, ta quan tâm đến tập hoá đơn bán hàng, mỗi hoá đơn đều có các thuộc tính như tên hàng, đơn giá, chủng loại, số lượng bán, giá thành, người bán, người mua, ngày bán,...
Để mô tả các đối tượng như vậy, ngôn ngữ lập trình cho phép xác định kiểu dữ liệu bản ghi (trong C++ gọi là kiểu cấu trúc (struct)). Mỗi đối tượng được mô tả bằng một bản ghi. Mỗi thuộc tính của đối tượng tương ứng với một trường của bản ghi. Các trường khác nhau có thể có các kiểu dữ liệu khác nhau. .
Ngôn ngữ lập trình đưa ra quy tấc, cách thức xác định:
Tên kiểu bản ghi;
Tên các thuộc tính (trường);
Kiểu dữ liệu của mỗi trường;
Cách khai báo biến;
Cách tham chiểu đến trường.
Dưới đây giới thiệu cách khai báo kiểu, biến, tham chiếu đến trường và phép gán giá trị bản ghi trong Pascal.
Khai báo
Các thông tin cần khai báo bao gồm tên kiểu bản ghi, tên các thuộc tính, kiểu dữ liệu của mỗi thuộc tính.
Do dữ liệu kiểu bản ghi thường dùng để mô tả nhiều đối tượng nên ta thường định nghĩa một kiểu bản ghi và sau đó dùng nó để khai báo các biến liên quan.
Kiểu bản ghi thường được định nghĩa như sau: type = record
: ;
: ;
end;
Sau khi có kiểu bản ghi, biến kiểu bản ghi có thể được khai báo như sau: var
: \
Ví dụ
Để xử lí bảng kết quả thi nêu trên ta có thể khai báo Lop là biến mảng một chiều, mỗi phần tử mảng là một bản ghi HocSinh (dữ liệu về một học sinh). Mỗi bản ghi HocSinh gồm các thông tin: HoTen, NgaySinh, GioiTinh và điểm 7 môn thi: Tin, Toan, Li, Hoa, Van, Su, Dia.
Trong chương trình xử lí kết quả thi có thể sử.dụng khai báo sau đây:
const Max =60; {gia thiet si so lop cao nhat la 60} type
HocSinh = record
HoTen: string[30];
NgaySinh: string[10];
GioiTinh: boolean;
Tin, Toan, Li, Hoa, Van, Su, Dia: Real;
end;
var
A, B: HocSinh;
Lop: array[1..Max] of HocSinh;
Nếu A là biến kiểu bản ghi và X là tên một trường của A, thì để tham chiếu đến trường X, ta viết:
A.x
Để tham chiếu đến điểm tin học của một học sinh trong ví dụ trên ta viết:
A. Tin
Gán giá trị
Có hai cách để gán giá trị cho biến bản ghi:
Dùng lệnh gán trực tiếp: Nếu A và B là hai biến bản ghi cùng kiểu, thì ta có thể gán giá trị của B cho A bằng câu lệnh:
A: = B ;
Gán giá trị cho từng trường: Có thể thực hiện bằng lệnh gán hoặc nhập từ bàn phím.
Ví dụ, một lớp gồm N (N < 60) học sinh. Cần quản lí học sinh với các thuộc tính như họ và tên, ngày sinh, địa chỉ, điểm toán, điểm văn, xếp loại. Giả sử việc xếp loại được xác định như sau:
Nếu tổng điểm toán và văn lớn hơn hoặc bằng 18 thì xếp loại A.
Nếu tổng điểm toán và văn lớn hơn hoặc bằng 14 và nhỏ hơn 18 thì xếp loại B.
Nếu tổng điểm toán và văn lớn hom hoặc bằng 10 và nhỏ hơn 14 thì xếp loại c.
Nếu tổng điểm toán và văn nhỏ hơn 10 thì xếp loại D.
Chú ý rằng, trong các thuộc tính cần quản lí, chỉ có năm thuộc tính đầu là độc lập, còn thuộc tính xếp loại được xác định dựa vào các điểm toán và văn. Để lưu trữ thông tin về học sinh, ta dùng kiểu bản ghi với sáu trường tương ứng với sáu thuộc tính cần qúản lí.
Dưới đây là chương trình nhập vào từ bàn phím thông tin của từng học sinh trong lớp, thực hiện xếp loại và đưa ra màn hình kết quả xếp loại học sinh:
program Xep_loai; uses crt; const Max = 60; type HocSinh = record
HoTen:string[30];
NgaySinh:string[10];
DiaChi:string[50];
Toan,Van:real;
XepLoai:char ;
end;
var
Lop: array[1..Max] of HocSinh;
N,i: Byte;
begin
clrscr;
write('So luong hoc sinh trong lop N = ') ; readln(N);
for i:= 1 to N do begin
w.riteln (' Nhap so lieu ve hoc sinh thu ',i,': '); write('Ho va ten: ');readln(Lop[i].HoTen); write('Ngay sinh: ');readln(Lop[i].NgaySinh); write('Dia chi: ');readln(Lop[i].DiaChi); write('Diem Toan:	');readln(Lop[i].Toan);
write('Diem Van: ');readln (Lop [i] .Van); if Lop[i] .Toan+Lop [ i] .Van>=l8
then Lop[i].XepLoai:='A'; if (Lop[i].Toan+Lop[i].Van>=14)and
(Lop[i].Toan+Lop[i].Van<18) then Lop[i].XepLoai:='B';
if
if
(Lop[i].Toan+Lop[i].Van>=10)and (Lop[i].Toan+Lop[i].Van<14) then Lop[i].XepLoai:='c'; (Lop[i].Toan+Lop[i].Van<10) then Lop[i].XepLoai:='D';
end;
clrscr;
writeln('Danh sach xep loai hoc sinh trong lop:');
for i:= 1 to N do
writeln(Lop[i].HoTen:30,' - Xep loai: ',Lop[i].XepLoai); readln
end.
TÓM TẮT
Kiểu dữ liệu có cấu trúc được xây dựng từ những kiêu dữ liệu đã có theo quy tắc, khuôn dạng do ngôn ngữ lập trình cung cấp.
Mảng một chiều
o Mảng một chiều là dãy hữu hạn các phần tử cùng kiểu, o Khai báo: tên mảng, kiểu chỉ số, kiểu phần tử. o Tham chiếu phần tử mảng: tên biên mảng\chỉ sô'phần tiỉ\
Mảng hai chiều
o Mảng hai chiều là bảng các phần tử cùng kiểu, o Khai báo: tên mảng, kiểu chỉ số hàng, kiểu chỉ số cột, kiêu phần tử. o Tham chiếu phần tử mảng: tên biêh mảng[chỉ sô'hàng, chỉsốcội\
Kiêu dữ liệu xâu
o Xâu là dãy các kí tự trong bộ mã ASCII, o Các thao tác xử lí thường sử dụng:
Phép ghép xâu;
Phép so sánh;
Các thủ tục và hàm chuẩn xử lí xâu.
Kiểu bản ghi
o Khai báo: tên bản ghi, tên và kiểu các trường, o Tham chiếu trường của bản ghi: tên biêh bản ghi.tên trường
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
Tại sao mảng là kiểu dữ liệu có cấu trúc?
Tại sao phải khai báo kích thưác của màng?
Các phần tủ của màng có thể có những kiểu gì?
Tham chiếu đến phần tử của mảng bằng cách nào?
Viết chưang trình nhập tù bàn phím số nguyên dưang N(N< 100) và dãy A gồm N số nguyên Â,, A2,..., AN có giá trị tuyệt đối không lán han 1000, Hãy cho biết dãy A có phải là một cấp số cộng hay không và thông báo kết quà ra màn hình.
Viết chưong trình nhập tù bàn phím số nguyên dưang N (N< 100) và dãy A gồm N số nguyên A,, A2,..., AN có trị tuyệt đối không lốn han 1000. Hãy đưa ra những thông tin sau:
Số lượng số chẵn và số lẻ trong dãy;
Số lượng số nguyên tố trong dãy.
Dãy Flà dãy Phi-bô-na-xi r\ếư.
Fq = O', Fj = V, FN = FN_, + Fn-2 với N>2.
Viết chưang trình nhập từ bàn phím số nguyên dưang N và đưa ra màn hình số hạng thứ N của dãy Phi-bô-na-xi. Chưong trình của bạn thực hiện được vái giá trị lán nhất của N là bao nhiêu?
Chưong trình sau đây thục hiện những gì?
program BT8; const NMax = 50;
type Mass = array[1..NMax,0..NMax-1] of real; var A: Mass;
i, j, N: byte; C: real;
begin
write('Nhap N =	'); readln(N);
for i: = 1 to N do
for j:= 0 to N-l do
begin
write('A[',i,',',j,']= '); readln(A[i, j]) ;
end;
for i:= 1 to N do
for j:= 0 to N-l do
begin
c : = A [ i, j r ;
A[i,jl:= A[N-i+l,j];
A[N-i+l,j]:= C;
end;
for i:= 1 to N do begin
for j:= 0 to N-l do write (A [i, j ] : 5: 2, '	');
writeln
end;
readln
end.
Cho mảng hai chiều kích thước nxn với các phần tủ là'những số nguyên. Tìm trong mỗi hàng phần tủ lớn nhất rồi đổi chỗ nó vối phần tử có chỉ số hàng bồng chỉ số cột.
Chương trình sau dây giải bài toán trên:
program Diag; var
N, i, j, Max,Ind,Vsp:
integer;
A: array[1..15, 1..15]
of integer;
begin
write ('Nhap N nho hon
15: '); readln(N);
for i:= 1 to N do
for j:= 1 to N do
begin
write('A[', i
,	j, ']= '); readln(A[i,j]);
end;
for i:= 1 to N do
begin
Max: = A[i,l]; Ind:= 1;
for j:= 2 to N do
if A[i,j] > Max then
begin
Max:= A[i,jl; Ind: = j
end;
Vsp:= A[i,i]; A[i,i]:= Max; A[i,Ind]:= Vsp;
end;
for i:= 1 to N do begin
writeln;
for j:= 1 to N do write (A [i, j ] : 3);. end;
writeln
end.
Hãy sủa lại chương trình trên khi thay yêu cầu tìm kiếm trong mỗi
hàng bằng tìm kiếm trong mỗi cột.
Viết chưang trình nhập từ bàn phím xâu kí tự s có độ dài không quá 100. Hãy cho biết có bao nhiêu chữ số xuất hiện trong xâu s. Thông báo kết quà ra màn hình.
Hãy bổ sung thêm vào chưong trình Xepjoai (ỏ §13) những lệnh cần thiết để chưang trình đưa ra danh sách học sinh xếp loại A.