Giải Bài Tập GDCD 9 Bài 14. Quyền và nghĩa vụ lao động của công dân
HỒ Chí Minh Bài Bài QUYEN VÀ NGHĨA VỤ LAO ĐỘNG CỦA CÔNG HÂN ĐẶT VẤN ĐỀ Câu hỏỉ: Thấy nhiều thanh niên mới lớn trong làng bỏ nhà đi lang thang lên thành phố kiếm sông, ông An đã làm gì? Hưởng dẫn trả lời: Thấy nhiều thanh niên mới lớn trong làng bỏ nhà đi lang thang lên thành phố kiếm sông, ông An đã tập trung họ lại, mở lớp dạy nghề, hướng dẫn họ sản xuất, làm ra các sản phẩm lưu niệm bằng gỗ để bán lấy tiền, giúp họ đảm bảo cuộc sống hàng ngày. Câu hỏi: Việc ông An mở lớp dạy nghề cho thanh niên trong làng có lợi ích gì cho các em và cho xã hội? Hướng dẫn trả lời: Việc ông An mở lớp dạy nghề cho thanh niên giúp cho họ có việc làm, để có thu nhập đảm bảo cuộc sông hàng ngày và giải quyết những khó khăn cho xã hội. Câu hỏi: Em hãy cho biết suy nghĩ của mình về việc làm của ông An? Hướng dẫn trả lời: Ông An là một người có trách nhiệm, ông đã làm một việc rất có ý nghĩa, tạo ra công ăn việc làm, tạo ra của cải vật chất và tinh thần cho mình, chG người khác và góp phần giải quyết nạn thất nghiệp cho xã hội. Câu hỏi: Bản cam kết giữa chị Ba và Giám đốc Công ti trách nhiệm hữu hạn Hoàng Long có phải là hợp đồng lao động không? Hường dẫn trả lời: Bản cam kết giữa chị Ba và Giám đôc Công ti trách nhiệm hữu hạn Hoàng Long được coi là hợp đồng lao động vì: + Đó là sự thoẩ thuận giữa 2 bên: chị Ba (người lao động) và Công ty trách nhiệm hữu hạn Hoàng Long (người sử dụng lao động). + Bản cam kết thể hiện các nội dung chính của hợp đồng lao động như: việc làm, tiền công, thời gian làm việc và các điều kiện khác... Câu hỏi: Chị Ba có thể tự ý thôi việc được không? Như vậy có phải là vi phạm hợp đồng lao động không? Hường dẫn trả lời: Chị Ba không thể tự ý thôi việc mà không báo trước, vì như vậy là vi phạm cam kết (vi phạm hợp đồng lao động). NỘI DUNG BÀI HỌC Câu hỏi: Lao động ỉà gì? Ý nghĩa của lao động? Hường dẫn trả lời: Lao động là hoạt động có mục đích của con người nhằm tạo ra của cải vật chất và các giá trị tinh thần cho xã hội; Lao động là hoạt động chủ yếu, quan trọng nhất của con người, là nhân tố quyết định sự tồn tại, phát triển của đất nước và nhân loại. Câu hỏi: Theo em, quyền làm việc của công dân được thể hiện như thế nào? Hường dẫn trả lời: Công dân có quyền làm việc, quyền tự do sử dụng sức lao động đem lại thu nhập cho bản thân và có ích cho xã hội. Công dân có quyền tạo ra việc làm, bất kì hoạt động lao động tạo ra nguồn thu nhập, không bị pháp luật câm đều được công nhận là việc làm. Quyền làm việc là sử dụng sức lao động để làm ra sản phẩm vật chát, tinh thần hoặc thực hiện một dịch vụ nhất định. Câu hỏi: Thế nào là quyền tự do sử dụng sức lao động? Hường dẫn trả lời: Quyền tự do sử dụng sức lao động của công dân được thể hiện: + Quyền tự do chọn nghề nghiệp, tìm kiếm công việc và nơi làm việc phù hợp với nhu cầu; + Tự do học nghề, nâng cao trình độ nghề nghiệp mà không bị phân biệt đôi xử về thành phần xã hội, tín ngưỡng, dân tộc... Câu hỏi: Vì sao nói lao động là quyền của công dân? Hường dẫn trả lời: Mọi công dân có quyền tự do sử dụng sức lao động của mình để học nghề, tìm kiếm việc làm, lựa chọn nghề nghiệp có ích cho xã hội, đem lại thu nhập cho bản thân và gia đình. Câu hỏi: Tại sao nói lao động là nghĩa vụ của công dân? Hướng dẫn trả lời: Mọi người có nghĩa vụ lao động để tự nuôi sống bản thân, nuôi sống gia đình. Mọi người đều phải tham gia lao động, góp phần tạo ra của cải vật chất và tinh thần cho xã hội, duy trì và phát triển đất nước. Lao động là nghĩa vụ đôi với bản thân, với gia đình, đồng thời cũng là nghĩa vụ đối với xã hội, với đất nước của mỗi công dân. Câu hỏỉ: Thế nào là hợp đồng lao động? Hướng dẫn trả lời: Để thiết lập quan hệ lao động, người lao động và người sử dụng lao động phải kí kết một văn bản, gọi là hợp đồng lao động. Hợp đồng lao động là sự thoả thuận giữa người lao động và người sử dụng lao động về việc làm có trả công, điều kiện lao động, quyền và nghĩa vụ của mỗi bên trong quan hệ lao động. Câu hỏi: Việc hợp đồng lao động được tiến hành theo phương thức và nguyên tắc như thế nào? Hướng dẫn trả lời: Việc kí kết hợp đồng lao động được tiến hành theo phương thức thương lượng, thoả thuận, trên nguyên tắc tự nguyện, bình đẳng, hợp tác, tôn trọng quyền và lợi ích hợp pháp của nhau. Câu hỏi: Nội dung hợp đồng lao động gồm những vân đề gì? Hướng dẫn trả lời: Nội dung hợp đồng lao động bao gồm: + Công việc phải làm, thời gian, địa điểm làm việc; + Tiền lương, chế độ bảo hiểm đôi với người lao động; + Điều kiện về an toàn và vệ sinh lao động; + Quyền, nghĩa vụ của các bên kí kết hợp đồng; + Thời hạn hợp đồng. Câu hỏi: Có các loại hợp đồng lao động nào? Hường dẫn trả lời: Có các loại hợp đồng lao động sau: + Hợp đồng lao động không xác định thời hạn là hợp đồng mà trong đó hai bên không xác định thời hạn, thời điểm chấm dứt hiệu lực của hợp đồng; + Hợp đồng lao động xác định thời hạn là hợp đồng mà trong đó hai bên xác định thời gian, thời điểm chấm dứt hiệu lực của hợp đồng trong khoảng thời gian từ đủ 12 tháng đến 36 tháng. + Hợp đồng lao động theo mùa hoặc theo một công việc nhất định có thời hạn dưới 12 tháng. Câu hỏi: Trách nhiệm của Nhà nước như thế nào trong giải quyết việc làm cho người lao động? Hướng dẫn trả lời: Nhà nước có chính sách khuyên khích, tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức; cá nhân trong và ngoài nước, bao gồm cả người Việt Nam định cư ở nước ngoài đầu tư phát triển kinh doanh để giải quyết việc làm cho người lao động. Các hoạt động tạo ra việc làm, tự tạo việc làm, dạy nghề và học nghề để có việc làm, sản xuất, kinh doanh thu hút lao động đều được Nhà nước khuyên khích, tạo điều kiện giúp đỡ. Câu hỏi; Bộ luật Lao động được Quốc hội nước Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua và sửa đội bổ sung vào thời gian nào? Hướng dẫn trả lời: Ngày 23 - 6 - 1994, Quốc hội khoá IX của nước Cộng hoà Xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua Bộ luật Lao động và ngày 2 - 4 - 2002, kì họp thứ XI, Quốc hội khoá X thông qua Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Bộ luật Lao động nhằm hoàn thiện hệ thông pháp luật về lao động, đáp ứng yêu cầu của sự phát triển kinh tế — xã hội trong giai đoạn mới. Câu hỏi: Để bảo vệ quyền lợi cho trẻ chưa thành niên, Luật Lao động có những điều cấm gì? Hường dẫn trả lời: Câm nhận trẻ em chưa đủ 15 tuổi vào làm việc; Cấm sử dụng người lao động dưới 18 tuổi làm những công việc nặng nhọc, nguy hiểm hoặc tiếp xúc với các chất độc hại; Cấm lạm dụng sức lao động của người lao động dưới 18 tuổi; Cấm cưỡng bức, ngược đãi người lao động; Câu hỏi: Luật Lao động quy định tuổi của người lao động là bao nhiêu tuổi? Hướng dẫn trả lời: Người lao động là người ít nhất đủ 15 tuổi, có khả năng lao động và có giao kết hợp đồng lao động. Câu hỏi: Trách nhiệm của bản thân công dân là gì? Hướng dẫn trả lời: Tuyên truyền, vận động gìa đình, xã hội thực hiện quyền và nghĩa vụ lao động của người công dân. Góp phần đấu tranh chống những biểu hiện sai trái, trái pháp luật trong việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của người công dân. BÀ! TẬP Bài tập 1: Theo em, trong các ý kiến dưới đây, ý kiến nào đúng? Vì sao? Trẻ em có quyền học tập, vui chơi giải trí và không phải làm gì; Con cái có nghĩa vụ giúp đỡ cha mẹ các công việc trong gia đình; Trẻ em cần lao động kiếm tiền, góp phần nuôi dưỡng gia đình; Học nhiều cũng chẳng để làm gì, cứ làm ra nhiều tiền là tốt nhất; đ) Tuổi nhỏ làm việc nhỏ, tuỳ theo sức của mình; Trẻ em có quyền được chăm sóc, nuôi dạy nên không phải tham gia lao động. Hướng dẫn trả lời: Ý kiến đúng: (b), (đ), (e) Những ý kiến trên đều đúng quy định của pháp luật về quyền trẻ em. Trẻ em ngoài việc học tập có thể làm những việc gia đình vừa sức để giúp đõ' bố mẹ. Bài tập 2: Hà 16 tuổi, học hết lớp 9, do nhà đông em, gia đình khó khăn, Hà muốn có việc làm để giúp đỡ bố mẹ. Theo em, Hà có thể tìm việc bằng cách nào trong các cách sau đây? Xin vào biên chế, làm việc trong các cơ quan Nhà nước; Xin làm hợp đồng tại các cơ sở sản xuất kinh doanh; Nhận hàng của cơ sở sản xuất về làm gia công; Vay tiền ngân hàng để lập cơ sở sản xuất và thuê thêm lao động; Hiiởng dẫn trả lời: Hà mới 16 tuổi, do đó Hà chỉ có thể tìm việc làm bằng hai cách: (b) Xin làm hợp đồng tại các cơ sở sản xuất kinh doanh; (c) nhận hàng của cơ sở sản xuất về làm gia công. Bài tập 3: Trong các quyền sau, quyền nào là quyền lao động? Quyền được thuê mướn lao động; Quyền mở trường dạy học, đào tạo nghề; Quyền sở hữu tài sản; Quyền được thành lập công ty, doanh nghiệp; đ) Quyền sử dụng đất; Quyền tự do kinh doanh. Hướng dẫn trả lời: Quyền lao động là các quyền: (b), (d), (e). Bài tập 4: Hãy cho biết ý kiến của em về hai quan niệm dưới đây và giải thích vì sao? Lao động là hoạt động sử dụng sức lao động để tạo ra thu nhập; Chỉ những hoạt động tạo ra của cải vật chất và các giá trị tinh thần cho xã hội mới là lao động. Hướng dẫn trả lời: Em đồng ý với ý kiến (b): bởi vì lao động là hoạt động có mục đích của con người nhằm tạo ra của cải vật chất và các giá trị tinh thần cho xã hội. Bài tập 5: Để trở thành người lao động tốt, công dân có ích cho xã hội, ngay từ bây giờ em cần phải làm gì? Hướng dẫn trả lời: Để trở thành người lao động tốt, công dân có ích cho xã hội, ngay từ bây giờ em phải ra sức học tập, tu dưỡng đạo đức, sông lành mạnh, rèn luyện toàn diện để chuẩn vị hành trang bước vào đời. Bài tập 6: Em hãy xác định ai là người có hành vi vi phạm Luật Lao động trong các trường hợp dưới đây (Đánh dấu X vào ô em chọn). TT Hành vi vi phạm K Người lao động Người sử dụng lao động 1 Thuê trẻ em 14 tuổi làm thợ may công nghiệp 2 Đi xuất khẩu lao động chưa hết thời hạn đã bỏ việc, trốn ở lại nước ngoài 3 Không trả công cho người thử việc 4 Kéo dài thời gian thử việc 5 Không sử dụng trang thiết bị bảo hộ lao động khi làm việc 6 Tự ý bỏ việc không báo trước 7 Nghỉ việc dài ngày không có lí do 8 Không trả đủ tiền công theo thoả thuận 9 Không cung cấp trang, thiết bị bảo hộ lao động cho người làm việc trong môi trường độc hại như đã cam kết trong hợp đồng lao động ■í 10 Tự ý đuổi việc người lao động khi chưa hết hạn hợp đồng Hường dẫn trả lời: Đánh dấu X vào ô Người lao động ở các hành vi (2), (5), (6), (7) Đánh dấu X vào ô Người sử dụng lao động ở các hành vi (1), (3), (4), (8), (9), (10).