Giải Bài Tập GDCD 9 Bài 2. Tự chủ
Tự CHỦ ĐẶT VẤN ĐỀ Câu chuyện thứ nhất; Một người mẹ. Câu hỏi: Khi biết tin con trai mình nghiện ma tuý, bị nhiễm HIV/AIDS, thái độ của bà Tâm như thế nào? Hướng dẫn trả lời: Khi biết tin con trai mình nghiện ma tuý, bị nhiễm HIV/AIDS, thái độ của bà Tâm: + Bà Tâm choáng váng, đau khổ đến mất ăn, mất ngủ. + Mặc dù rất đau đớn, nhưng bà không khóc trước mặt con mình. Câu hỏi: Bà Tâm đã làm gì trước nỗi bất hạnh to lớn của gia đình? Hướng dẫn trả lời: Trước nỗi bất hạnh to lớn của gia đình, bà Tâm đã: + Nén chặt nỗi đau để chăm sóc con; + Gần gũi thương yêu con; + Tích cực giúp đỡ những người bị nhiễm HIV/AIDS; + Vận động gia đình những người nhiễm HIV/AIDS không xa lánh họ. -- - - - _ ỉ Câu chuyện thứ hai; Chuyện của N Câu hỏi: Từ một học sinh ngoan, N trở thành kẻ nghiện ngập và trộm cắp như thế nào? Vì sao như vậy? Hướng dẫn trả lời: - Từ một học sinh ngoan, N trở thành kẻ nghiện ngập và trộm cắp: + N bị bạn bè xấu rủ rê tập hút thuốc lá, uông bia, đua xe. + Trôn học liên miên, thi trượt tốt nghiệp lớp 9. + Đang buồn bạn bè rủ hút cần sa... N bị nghiện. + Để có tiền chích hút, N tham gia trộm cắp và bị bắt. — Vì, N không làm chủ được hành vi của mình, gây hậu quả xấu cho bản thân, gia đình và xã hội. Câu hỏi: Qua hai câu chuyện trên về bà Tâm và N, em rút ra bài học gì? Qua hai câu chuyện trên, em rút ra bài học là: Bà Tâm người có đức tính tự chủ, không bi quan chán nản, có ý chí nghị lực vượt qua khó khăn, chính bà là chỗ dựa để con trai vượt qua bệnh tật và tiếp tục sống. Còn N không có đức tính tự chủ, thiếu tự tin và không có bản lĩnh, vì thế, N sa vào con đường nghiện ngập, trộm cắp. NỘI DUNG BÀI HỌC Câu hỏi: Thế nào là tự chủ? Hường dẫn trả lời: Tự chủ là làm chủ bản thân. Người biết tự chủ là người làm chủ được suy nghĩ, tình cảm và hành vi của mình trong mọi hoàn cảnh, tình huống, luôn có thái độ bình tĩnh, tự tin và biết tự điều chỉnh hành vi của mình. Câu hỏi: Những biểu hiện cụ thể của tính tự chủ? Hướng dẫn trả lời: Trước mọi sự việc, người có tính tự chủ thường tỏ ra bình tĩnh, không nóng nảy, vội vàng; Khi gặp khó khăn không sợ hãi hoặc chán nản; Trong cư xử với mọi người thường tỏ ra ôn tồn, mềm mỏng, lịch sự. Câu hỏi: Người có tính tự chủ là người như thế nào? Hường dẫn trả lời: Người có tính tự chủ luôn biết tự kiểm tra, đánh giá bản thân mình, luôn biết tự điều chỉnh (bằng lời nói, việc làm) để sửa chữa những điều không đúng bằng thái độ và cách cư xử của mình. Câu hỏi: Người như thế nào là người không có tính tự chủ? Hướng dẫn trả lời: Người không làm chủ được bản thân, thiếu tính tự chủ là người có suy nghĩ và hành vi mang tính bồng bột, thiếu cân nhắc chín chắn, do đó dễ mắc sai lầm. Câu hỏi: Biểu hiện của người không có tính tự chủ? Trước những việc làm mình không vừa ý, người đó thường nổi nóng, to tiếng cãi vã, gây gổ; Trước những khó khăn thường tỏ ra hoang mang sợ hãi, chán nản, không vững vàng; trước những cám dỗ, dễ bị người khác lôi kéo hoặc lợi dụng; Có những hành vi tự phát, ngẫu nhiên như văng tục, cư xử thô lỗ với mọi người... Câu hỏi: Khi có người làm điều gì đó khiến em không hài lòng, em sẽ xử sự như thế nào? Hướng dẫn trả lời: Khi có người làm điều gì đó khiến em không hài lòng, trước hết em phải bình tĩnh, không nóng nảy, sau đó phải ôn tồn, mềm mỏng chỉ cho người đó thấy những điều người đó làm là sai. Câu hỏi: Khi có người bạn rủ em làm điều gì đó sai trái (ví dụ hút thuốc lá, uống rưựu, trôn học, trôn lao động...), em sẽ làm gì? Hướng dẫn trả lời: Nếu có người bạn rủ em hút thuốc lá, uống rượu, trôn học, trôn lao động, em sẽ kiên quyết từ chôì. Sau đó em lựa lời khuyên nhủ bạn, nếu bạn làm như vậy là vi phạm nội quy của nhà trường, sẽ gây hậu quả xấu cho bản thân, gia đình và xã hội. Nếu bạn không từ bỏ, em sẽ báo với cha mẹ bạn, thầy cô giáo để có biện pháp giúp đỡ bạn. Câu hỏi: Em rất mong muốn một cái gì đó nhưng cha mẹ em chưa thể đáp ứng được, em sẽ làm gì? Hường dẫn trả lời: Em vẫn vui vẻ và ôn tồn nói với cha mẹ rằng: Khi nào có điều kiện cha mẹ cho con nhé! Câu hỏi: Có ý kiến cho rằng người có tính tự chủ luôn hành động theo ý mình, không cần quan tâm đến hoàn cảnh và người giao tiếp. Em có đồng ý với ý kiến đó không? Vì sao? Hướng dẫn trả lời: Em không đồng ý với ý kiến đó. Bởi vì, người có tính tự chủ là người làm chủ được những suy nghĩ, tình cảm và hành vi của mình trong mọi hoàn cảnh, tình huống khác nhau, không hành động một cách mù quáng hoặc theo ý thích cá nhân của mình. Nếu ý thích đó là không đúng, không phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh hay chuẩn mực xã hội. Câu hỏi: Vì sao cần có thái độ ôn hoà, từ tốn trong giao tiếp với người khác. Hường dẫn trả lời: Khi giao tiếp, cần có thái độ ôn hoà, từ tôn là biểu hiện của người có tính tự chủ, tự tin và tôn trọng người khác. Thái độ ôn hoà, từ tôn trong giao tiếp là biểu hiện của người có văn hoá, tạo cho người đối diện dễ cảm tình, quý mến. Câu hỏi: Ý nghĩa của tính tự chủ? Hướng dẫn trả lời: Tự chủ là một đức tính quý giá. Nhờ có tính tự chủ mà con người biết sốhg một cách đúng đắn và biết cư xử có đạo đức, có văn hoá. Tính tự chủ giúp chúng ta đứng vững trước những tình huôhg khó khăn và những thử thách, cám dỗ. Câu hỏi: Vì sao con người cần phải biết tự chủ? Hướng dẫn trả lời: Tính tự chủ rất cần thiết vì trong cuộc sông, con người luôn luôn gặp những tình huống đòi hỏi phải có sự ứng xử đúng đắn, phù hợp. Tính tự chủ giúp con người tránh được những sai lầm không đúng, sáng suốt lựa chọn cách thức thực hiện mục đích cuộc sống của mình. Trong xã hội, nếu mọi người đều biết tự chủ, biết xử sự như những người có văn hoá thì xã hội sẽ tốt đẹp hơn. Câu hỏi: Chúng ta cần rèn luyện tính tự chủ bằng cách nào? Hướng dẫn trả lời: — Để rèn luyện tính tự chủ: + Phải tập điều chỉnh hành vi, thái độ của mình theo yêu cầu của nếp sống văn hoá: bình tĩnh, ôn hoà, lễ độ; + Tập suy nghĩ trước và sau khi hành động; + Phải hạn chế những đòi hỏi, mong muốn hưởng thụ cá nhân và xa lánh những cám dỗ để tránh những việc làm xâu; + Sau mỗi việc làm, cần xem lại thái độ, lời nói, hành động của mình là đúng hay sai và kịp thời rút kinh nghiệm, sửa chữa. Câu hỏi: Em hiểu câu ca dao sau như thế nào? “Dù ai nói ngả nói nghiêng Lòng ta vẫn vững như kiềng ba chân”. Hướng dẫn trả lởi: Câu ca dao muốn nói, khi con người đã có quyết tâm thì dù ai ngăn trở vẫn vững vàng, không thay đổi ý định của mình. BÀI TẬP Bàỉ tập 1: Em đồng tình với những ý kiến nào sau đây? Vì sao? Người tự chủ biết tự kiềm chế những ham muốn của bản thân; Không nên nóng nảy, vội vàng trong hành động; Người tự chủ luôn hành động theo ý mình; Cần biết điều chỉnh thái độ, hành vi của mình trong các tình huống khác nhau; đ) Người có tính tự chủ không cần quan tâm đến hoàn cảnh và đối tượng giao tiếp; Cần giữ thái độ ôn hoà, từ tốn trong giao tiếp với người khác. Hướng dẫn trả lời: Em đồng tình với những ý kiến: (a), (b), (d), (e). Bởi vì: Những biểu hiện đó là những biểu hiện của người có tính tự chủ, thể hiện sự quan tâm, suy nghĩ chín chắn. Em không đồng tình với ý kiến (c) và (đ), vì người có tính tự chủ là người biết điều chỉnh suy nghĩ, hành động của mình cho phù hợp với những tình huống, hoàn cảnh khác nhau, không hành động một cách mù quáng theo ý thích cá nhân của mình. Nếu ý thích đó là không đúng, không hợp với điều kiện, hoàn cảnh hay chuẩn mực xã hội. Bàỉ tập 2: Chủ nhật, Hằng được mẹ cho đi chơi phố. Qua các cửa hiệu có nhiều quần áo mới đúng mốt, bộ nào Hằng cũng thích, em đòi mẹ mua hết bộ này đến bộ khác làm mẹ rất bực mình. Buổi đi chơi phố mất vui. Em hãy nhận xét việc làm của Hằng. Em sẽ khuyên Hằng như thế nào? Hường dẫn trả lởi: Việc làm của Hằng biểu hiện của một người không có tính tự chủ, đúng ra Hằng chỉ nên chọn một bộ, đằng này bộ nào Hằng cũng thích, hành vi của Hằng đã làm mẹ bực mình. Em sẽ khuyên Hằng: Bạn làm như vậy là không nên, vì mẹ không thể chiều theo ý thích của Hằng để mua hết những bộ nào Hằng thích được. Làm như vậy chứng tỏ Hằng không suy nghĩ chín chắn, hành vi của Hằng là sai, bạn cần phải biết rút kinh nghiệm. Bài tập 3: Hãy tự nhận xét xem bản thân em đã có tính tự chủ chưa. (Trước những khó khăn, xích mích, xung đột, em có giữ được bình tĩnh và thái độ ôn hoà, lễ độ không? Khi bị bạn bè rủ rê, lôi kéo, em có theo họ không?...). Hãy nêu một số tình huống đòi hỏi tính tự chủ mà em có thể gặp (ở nhà, ở trường, ở nơi công cộng) và dự kiến cách ứng xử phù hợp. Hường dẫn trả lời: Tự nhận xét: + Bản thân em là người có tính tự chủ. + Khi bị kẻ xấu rủ rê, lôi kéo, em không theo họ mà luôn giữ vững lập trường của mình, chăm lo học hành và tham gia các hoạt động xã hội. Một số tình huống đòi hỏi em có tính tự chủ: + Bố" mẹ đi vắng, em ở nhà một mình trông em bé; + Giờ kiểm tra Toán bài khó quá không làm được, bạn bên cạnh cho chép bài nhưng em từ chối; + Bạn rủ em bỏ tiết, trôn học để đi chơi điện tử, em đã kiên quyết từ chối và khuyên bạn không nên làm như thế; + Chủ nhật cùng các bạn đi xem phim, phải xếp hàng mua vé nhưng có người khác chen ngang, em ôn tồn yêu cầu người đó không nên làm thế, phải thể hiện nếp sông văn minh của người có văn hoá.