SGK Ngữ Văn 6 - Đeo nhạc cho mèo (Tự học có huớng dẫn)

VĂN BẢN
ĐEO NHẠC CHO MÈO*1)
(Truyện ngụ ngôn)
(Tự học có hướng dẫn)
Tự bao giờ đến giờ, mèo cứ xơi chuột mãi, nên chuột mới đẻ ra là đã sợ mèo rồi.
Nhưng, con giun xéo lắm cũng quằr/2), chuột ta lấy thế làm giận. Một hôm, mới hộj(3) cả nhau lại làm một làng chuột để chống lại mèo. Thôi thì đủ mặt: nào anh Chù, mùi hôi đến nỗi thành câu ca(a); nào chú Nhắt, có tính nhí nhắt đã nên câu ví(b) ; nào lại ông Cống, rung rinh béo tốt, quan trường lại chấm cho ở trên ông Đồ(c\...
Khi làng dài răng(đ) đã tề tựu^ đông đủ cả rồi, ông Công mới lên
.	(5) i L
giọng' 7 răng :
- Cái giống quái kia sở dĩ nó chụp được anh em mình chỉ vì trời phú cho nó cái tài rình mò và khéo bắt lén mà thôi. Bây giờ, bà con ta nên mua một cái nhạc(6) buộc vào cổ nó, để khi nào nó đến, nghe tiếng nhạc, ta biết đường chạy trước, thì nó còn làm gì nổi ta nữa.
Hôi như chuột chù.
Nhí nhắt như chuột nhắt (nhí nhắt hoặc nhínhách : ăn luôn miệng).
Ỏng Cống ... ông Đồ: Tương truyền những năm có khoa thi, chuột thường hay vào lục lọi những quyển thi, gặm nát cả. Quan trường sợ bị tội, nên phải kiêng tên nó, không dám gọi, mà lại còn phong cho nó danh hiệu đỗ ngoại ngạch (ý nói đỗ ngoài sô’), tâng nó lên bậc ông Công (cử nhân), trên cả ông Đồ (những người học chữ nho để thi cử).
Làng dài răng : Ta xưa đã biết rằng răng chuột cứ mỗi ngày một dài, nên khi trẻ đã thay rẵng, thường vẫn có câu: "Chuột chuột chí chí, răng cũ trả mày, răng mới trả tao".
Những chú thích đánh dấu (a), (b), (c), (d) ở bài này là của Ôn Như Nguyễn Văn Ngọc.
cả làng chuột nghe nói, dẩu mom, quật đuôi, đều lây làm phục cái cầu chí lố7) của ông Cống và đồng thanh ưng thuận.
Khi nhạc đã kiếm được rồi, hội đồng chuột lại họp. Con nào con nấy lao xao hớn hở, bảo nhau đã sắp tới ngày thoát được cái ách ông Miu ranh mãnh rồi.
Nhưng kịp lúc hội đồng hỏi ai dám đem nhạc đeo vào cổ mèo, thì thây cả hội đồng im phăng phắc, không một cái tai nào nhích, một cái răng nào nhe cả.
Không biết cử ai vào việc đại sự ấy, bất đắc dĩ (8) làng cắt ông Công phải đi, vì chính ông Cống đã xướng lêi/9) cái thuyết đeo nhạc vậy.
Ấy mới khốn ! Nhưng Cống ta trong lòng tuy nao)10), mà ngoài mặt làm ra bộ bệ vệ kẻ cả, nói rằng :
Tôi đây, chẳng gì nhờ tổ ấn/11) cũng được vào bậc ông Cống, ông Nghè, ăn trên ngồi trước trong làng, có đâu làng lại cắt tôi đi làm cái việc tầm thường ấy được ! Trong làng ta nào có thiếu chi người ! Tôi xin cử anh Nhắt, anh ây nhanh nhảu chắc làm được việc.
Ây mới hay ! Nhưng Nhắt ta trở mặt láu, cãi lí rằng :
Làng că/12) tôi đi, tôi cũng xin vâng, không dám chối từ. Nhưng tôi, dù bé vậy, mà cũng còn ở chiếu trên, chưa đến nỗi nào. Ông Cống không đi, phải; tôi đây không đi, cũng phải. Đê’ xin cắt anh Chù, anh ấy tuy chậm, nhưng chắc chắn, làng không lo hỏng việc.
Ây mới không có gì lạ ! Chù ta thật thà, không biết cãi sao, ụt ịt nói rằng :
Tôi là đầy tớ làng, làng sai tôi đi là phải lắm. Nhưng tôi chỉ sợ, nếu tôi đến gần mèo mà mèo thịt tôi đi, thì rồi lấy ai thay tôi mà buộc nhạc được nữa.
Chuột Cống nhanh miệng bảo :
Mèo nó có vờn)1^) là vờn chúng tao, vờn cái anh Nhắt kia, chớ chú mày hôi hám như thế, thì nó bắt mà thèm vào. Thôi cứ nhận đi ngay đi, không được nói lôi thôi gì nữa.
Chuột Chù ì ạch phải nhận*-11), vác nhạc ra đi tìm mèo thật. Khốn chưa trông thấy mèo, mới nghe thấy tiếng, Chù đã sợ run cả mình, không dám tiến. Nhưng sợ lệ làng, sau đánh bạo, phải lại gần, thì thây mèo quả nhiên không thèm vờn đến thậ/15). Song mèo cũng nhe nanh giương vuốt, làm cho Chù cắm đầu, vác
cái thân ì ạch chạy khốn chạy khổ về báo cho làng hay. cả làng nghe báo cũng sợ, bỏ chạy tán loạn, chẳng ai hỏi đến cái nhạc, nó bon đi đâu, và bon tự bao giờ không biết.
Thành ra từ đó, chuột vốn sợ mèo, vẫn hoàn sợ mèo mãi.
(Theo Ôn Như Nguyễn Văn Ngọc)
Chú thích
Truyện này gôc là của Ê-dôp (người Hi Lạp, thê'kỉ VII - thế kỉ VI tr. CN). Tác giả Nguy.ễn Văn Ngọc dựa vào đây phóng tác, mở rộng thêm ngụ ý của huyện.
Con giun xéo lắm cũng quằn (tục ngữ) : ý nói những người dù sức yếu phận hèn, nếu bị đè nén quá mức, cũng sẽ có lúc vùng dậy chông hả.
Hội : ở đây là họp.	.
Tề tựu : cùng đến, đến đông đủ.
Lên giọng: nói giọng bề trên (hàm ý xâu).
Nhạc: (lục lạc) chuông con, khi rung phát ra tiêhg.
Chí lí: hết sức có lí, hết sức đúng (chí: rất, hết sức).
Bất đắc dĩ: không còn cách nào khác, đành phải thế.
Xướng lên : nêu ra, đề ra ý kiến.
Nao : ở đây là lo sợ.
Tổ ấm : ân huệ mà con cháu được hưởng nhờ công đức quyền thế của tổ tiên.
Cắt: ở đây là cử, phân công đi làm một việc gì đó.
Vờn : đùa giỡn bằng những động tác lúc thì ép vào, chụp lấy, xoay đi xoay lại, lúc thì buông ra.
ì ạch phải nhận : nhận một cách khó khăn, nặng nề.
Trên thực tế đúng là mèo không bắt chuột chù.
ĐỌC-HIỂU VẦN BẢN
Hãy tóm tắt truyện, dựa vào mấy ý sau :
4
Lí do cuộc họp làng chuột;
cảnh họp làng chuột lúc đầu và sáng kiến "đeo nhạc cho mèo";
cảnh họp lảng chuột lúc cử người "đeo nhạc cho mèo";
Kết quả việc cử người và thực hiện sáng kiêh.
cảnh họp làng chuột lúc đầu và lúc cử người "đeo nhạc cho mèo” rất đối lập nhau. Hãy chỉ ra và nêu ý nghĩa của những chi tiết đối lập ấy.
3*. Em có nhận xét gì về việc tả các loại chuột trong truyện ? Phải chăng mỗi loại chuột ám chỉ một loại người nào đó trong xã hội cũ ?
4*. Trong cuộc họp của làng chuột, ai có quyền xướng việc và sai khiến ? Ai phải nghe theo và nhận những việc khó khăn, nguy hiểm ?
5. Mục đích chính của truyện ngụ ngôn là khuyên nhủ, răn dạy con người ta bài học nào đó trong cuộc sống. Truyện Đeo nhạc cho mèo đưa ra bài học gì ?
Ghi nhớ
Truyện Đeo nhạc cho mèo miêu tả sinh động, sâu sắc làng chuột vầ từng loại chuột (thông qua cuộc họp của hội đồng chuột và tên gọi, bộ dạng, hành động, ngôn ngữ, tính cách của nhân vật). Truyện khuyên nhủ ' người ta luôn phải cân nhắc đến điều kiện và khả năng thực hiện khi dự định làm một công việc nào đó. Truyện còn phê phán những ý tưởng viển vông, những kẻ ham sôhg sợ chét, chỉ bàn mà không dám hành động, trút công việc khó khăn nguy hiểm cho những người dưới quyền.
Thành ngữ: "Đeo nhạc cho mèo" ("Đeo chuông cho mèo", "Treo chuông cô mèo ).
LUYỆN TẬP
Phân tích, đánh giá tính cách chuột Công.