SGK Ngữ Văn 9 - Nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích)
NGHỊ LUẬN VỂ TÁC PHAM TRUYỆN (HOẶC ĐOẠN TRÍCH) Nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) có thê’ đề cập nhiều vân đề khác nhau như nhân vật, sự kiện, chủ đề hay nghệ thuật. - TÌM HIỂU BÀI NGHỊ LUẬN VỀ TÁC PHAM truyện (HOẶC ĐOẠN TRÍCH) Đọc văn bản sau và trả lời câu hỏi. Gấp lại truyện ngắn "Lặng lẽ Sa Pa", lòng ta cứ xao xuyến, vâh vương trước vẻ đẹp của những con người, trước những tình cảm chân tình, nồng hậu trong một cuộc sôhg đầy tin yêu. Viết về một mảng hiện thực trên miền đất Sa Pa trong giai đoạn xây dựng chủ nghĩa xã hội và chôhg chiến tranh phá hoại của đế quốc Mĩ, thiên truyện nhử muôn nói với ta rằng : Bên trong vẻ lặng lẽ của núi rừng, cuộc sôhg Ở đây chứa bao vẻ đẹp đáng yêu, đang có không ít sự hi sinh thầm lặng. Dù được miêu tả nhiều hay ít, trực tiếp hay gián tiếp, nhân vật nào của "Lặng lẽ Sa Pa" cũng hiện lên với nét cao quý đáng khâm phục. Trong đó, anh thanh niên làm công tắc khí tượng kiêm vật lí địa cầu - nhân vật chính của tác phẩm - đã để lại cho chúng ta nhiều ấh tượng khó phai mờ. Trước tiên, nhân vật anh thanh niên này đẹp Ở tấm lòng yêu đời, yêu nghề, Ở tinh thần trách nhiệm cao với công việc lắm gian khổcủa mình. Trong lời giới thiệu với ông hoạ sĩ già và cớ gái, bác lái xe gọi anh là "người cô độc nhất thế gian ". Đã mấy năm nay, anh sống một mình trên đỉnh Yên Sơn cao hai nghìn sáu trăm mét, bốn bề chỉ có cây cỏ và mây mù lạnh lẽo. Công việc hằng ngày của anh là đo gió, đo nhiệt độ, đo mưa, đo nắng rồi ghi chép, rồi gọi vào máy bộ đàm báo về trung tâm. Nhiều mùa, nhiều đêm anh phải đốỉ chọi với gió tuyết và lặng im. Vậy mà anh rất yêu công việc của mình. Chúng ta hãy nghe lời nói của anh thanh niên với ông hoạ sĩ: "[...] khi ta lầm việc, ta với công việc là đôi, sao gọi là một mình được ? Huôhg chi việc của cháu gắn liền với việc của bao anh em, đồng chí dưới kia. Công việc của cháu gian khổ thê'đây, chứ cat nó đi, cháu buồn đêh chét mất". Còn đầy là tâm sự của anh với cô kĩ sư trẻ: "[...] lục nào tôi củng có người trò chuyện. Nghĩa là có sách ấy mà /". Tuy sống trong điều kiện thiếu thôh cả vật chất lẫn tinh thần nhưng người thanh niên ây vẫn ham mê công việc, vẫn biết sắp xếp, lo toan cuộc sôhg riêng ngăn nắp, Ổn định. Anh nuôi gà, trồng hoa, đọc sách. Thỉnh thoảng anh xuôhg đường, tìm gặp bác lái xe cùng hành khách đê trò chuyện cho nguôi nỗi nhớ nhà, vợi bớt cô đơn. Sôhg trong hoàn cảnh như thế, sẽ có người dần thu mình lại trong nỗi cô đơn. Nhưng anh thanh niên này thật đắng yêu ở nỗi "thèm người", lòng hiếu khách đêh nồng nhiệt, ở sự quan tâm đến người khác một cách chu đáo. Ngay từ những phút gặp gỡ ban đầu, lòng mến khách, nhiệt tình của anh đã gầy được thiện cảm tự nhiên đô'i với người hoạ sĩ già, cô kĩ sư trẻ. Niềm vui được đón khách dào dạt trong lòng anh, toát lên trên nét mặt, qua từng cử chỉ. Anh biếu bắc lái xe củ tam tha t để mang về cho vợ bác mới ốm dậy. Anh mừng quýnh đón quyển sách bác mua hộ. Anh hồ hởi đón mọi người lên thăm "nhà " mình và hồn nhiên kể về công việc, cuộc sôhg của mình, của bạn bè nơi Sa Pa lặng lẽ. Chúng ta khó có thể quèn việc lầm đầu tiên của anh thanh niên khi có khách lên thăm nơi Ở của mình : hái một bó hoa rực rỡ sắc màu tặng người con gái chưa hề quen biết. "Anh con trai, rất tự nhiên như với một người bạn đã quen thân, trao bó hoa đã cắt cho người con gái, và cũng rất tự nhiên, cô đỡ lây", củ tam thất gửi vợ bác lái xe, làn trứng, bó hoa tiễn người hoạ sĩ già, cô gái trẻ tiếp tục cuộc hành trình, đó là những kỉ niệm của một tấm lòng sốt sắng, tận tình đáng quý. Công việc vất vả, có những đóng góp quan trọng cho đất nước như thế nhưng người thanh niên hiếu khách và sôi nổi âỳ lại rất khiêm tôh. Anh cảm thấy đóng góp của mình bình thường, nhỏ bé so với bao người khác. BỞỈ thế, anh ngượng ngùng khi ông hoạ sĩ già phác thảo chân dung của mình vào cuốn sổ tay. Con người khiêm tôh ấy hào hứng giới thiệu cho hoạ sĩ những người đáng để vẽ hơn mình. Đó là ông kĩ sư Ở vườn rau dưới Sa Pa vượt qua bao khó khăn, vất vả để tạo ra những củ su hào to hơn, ngon hơn cho nhân dân toàn miền Bắc, là anh cán bộ khí tượng dưới trung tâm suốt mười một năm nay chuyên tâm nghiên cứu và thiết lập một bản đồ sét. Dù còn trẻ tuổi, anh thâm thìa cái nghĩa, cái tình của mảnh đất Sa Pa mà mình được sinh ra, lớn lên, thấm thìa sự hi sinh lặng thầm của những con người ngày đêm lầm việc, lo nghĩ cho đâtnước. Bằng một cốt truyện khá nhẹ nhàng, những chi tiết chân thực, tinh tê', bằng ngôn ngữ đối thoại sinh động, Nguyễn Thành Long đã kể lại một cuộc gặp gỡ tình cờ mà thú vị nơi Sa Pa lặng lẽ. Chưa đầy ba mươi phút tiếp xúc với anh thanh niên khiến người hoạ sĩ già thêm suy ngẫm về vẻ đẹp cuộc đời mà mình không bao giờ thể hiện hết được, khiến cô kĩ sư trẻ lòng bao cảm mêh, bâng khuâng. Với truyện ngắn này, phải chăng nhà văn muốn khẳng định : Cuộc sống của chúng ta được làm nên từ bao phấn đấu, hỉ sinh lớn lao và thầm lặng ? Những con người cần mẫn, nhiệt thành như anh thanh niên ấy thật đáng trân trọng, thật đáng tin yêu. (Quỳnh Tâm) Câu hỏi : Vân đề nghị luận của văn bản này là gì ? Hãy đặt một nhan đề thích hợp cho văn bản. Vẫn đề nghị luận được người viết triển khai qua những luận điểm nào ? Tìm những câu nêu lên hoặc cô đúc luận điểm của văn bản. Đê’ khẳng định các luận điểm, người viết đã lập luận (dẫn dắt, phân tích, chứng minh) như thế nào ? Nhận xét về những luận cứ được người viết đưa ra đê’ làm sáng tỏ cho từng luận điểm. (Gợi ý: Những luận cứ đó được lấy ở đâu, gồm những điều gì ?) Ghi nhớ Nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) là trình bày những nhận xét, đánh giá của mình về nhân vật, sự kiện, chủ đề hay nghệ thuật của một tác phẩm cụ thể. Những nhận xét, đánh gỉấ về truyện phải xuất phát từ ý nghĩa của cốt truyện, tính cách, sô'phận của nhân vật và nghệ thuật trong tác phẩm được người viết phát hiện và khái quát. Các nhận xét, đánh giá về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) trong bài nghị luận phải rõ ràng, đúng đắn, có luận cứ và lập luận thuyết phục. Bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) cần có bô'cục mạch lạc, có lời văn chuẩn xác, gợi cảm. - LUYỆN TẬP Đọc đoạn văn sau rồi trả lời câu hỏi: vấn đề nghị luận của đoạn văn là gì ? Đoạn văn nêu lên những ý kiến chính nào ? Các ý kiến ấy giúp ta hiểu thêm gì về nhân vật lão Hạc ? Từ việc miêu tả hoạt động của các nhân vật, Nam Cao đã gián tiếp đưa ra một tình thê'lựa chọn đối với lão Hạc mà các dâ'u hiệu của nó đã được chuẩn bị ngay từ đầu. Đó là việc giải quyết cái sống và cái chết: sống liệu có giữ được mảnh vườn cho con mà vẫn có cái để mà ăn hay không (bán mất mảnh vườn sẽ là một trọng tội không thể tha thứ được trong lương tâm của lão đối với người vợ đã khuất và đứa con đang ở xa) ; hay là chết thì sẽ giữ được mảnh vườn, lương tâm yên Ổn ? Nhưng nê'u chét thì phải chét như thê'nào, chuẩn bị cho nó ra sao ?... Cuối cùng, lão Hạc lựa chọn cái chết. Đầu tiên lão để cho cậu Vầng chết trước. Sau đó mới đêh mình. Lão âm thầm chuẩn bị, dọn dẹp chu tất một con đường sạch sẽ để bước đến nhà mồ (nhờ ông giáo giữ vườn để khỏi ai tranh chiêm, nhòm ngó, gửi cầm 30 đồng bạc để cậy bà con lo liệu ma chay nê'u mình có mệnh hệ gì). Lão đã chọn cái chét trong còn hơn phải sống khổ, sống nhục. Lão đã chết một cách cao ngạo và thảm khốc. Chỉ có bằng cách này lão mới khỏi phạm vào mảnh đất thiêng dành cho con mình, mới có thể châm dứt kiếp sống lay lắt, héo úa. Cái chết của lão Hạc khiêh ta đau đớn nhận ra một tình phụ tử thiêng liêng và thăm tham. Tội nghiệp cho lão, chắc hẳn lão nung nâu ý định chết từ lâu rồi, từ cái ngày đầu sang nói chuyện bán cậu Vàng với ông giáo, rõ nhất là cái hôm lão sang gửi vườn và tiền. Chả thê'mà câu chuyện của lão rề rà, vòng vo, nặng nhọc, nhức nhối một điều gì đó thật khó nói; tâm can lão bị đè nặng bởi ý định tự tử phải giấu. Lão đã làm tất cả những gì có thể làm được trước khi đi đến cái chết, tuy lặng lẽ, âm thầm mà thật dứt khoát, quyết liệt. Đe bảo toàn nhân cách của mình, lão không có con đường nào khác là phải chủ động tìm đến cái chết. Lão Hạc đã dùng cái chết của mình đểcấy cái sông cho đứa con trai đang đi phu đồn điền biền biệt. Đó là một lựa chọn tột cùng đau đớn của thân phận con người. Ý nghĩa câu chuyện chủ yếu được phát sáng từ điểm then chốt này. (Theo Năn Giá, Chiều sâu truyện "Lão Hạc")