SGK Ngữ Văn 9 - Tổng kết về ngữ pháp

TỔNG KẾT VỀ NGỮ PHÁP
A - Từ LOẠI
I - DANH TỪ, ĐỘNG TỪ, TÍNH TỪ
Trong số các từ in đậm sau đây, từ nào là danh từ, từ nào lấ động từ, từ nào là tính từ ?
Một bài thơ hay không bao giờ ta đọc qua một lẩn mà bỏ xuống được.
(Nguyễn Đình Thi, Tiếng nói của văn nghệ}
Mà ông, thì ông không thích nghĩ ngợi như thê'một tí nào.
(Kim Lân, Lằng}
Xây cái lăng ấy cả làng phục dịch, cả làng gánh gạch, đập đá, làm phu hồ cho nó.
(Kim Lân, Làng)
Đô'i với cháu, thật là đột ngột[...ỵ.
(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
- Vâng ! Ông giáo dạy phải ! Đối với chúng mình thì thế là sung sướng.
(Nam Cao, Lão Hạc)
Hãy thêm các từ cho sau đây vào trước những từ thích hợp với chúng trong ba cột bên dưới. Cho biết mỗi từ trong ba cột đó thuộc từ loại nào.
những, các, một
hay, đa, vừa
rất, hơi, quá
/.../hay
/.../cái (lăng)
/.../ đột ngột
/.../ đọc
/.../phục dịch
/•••/^(giáo)
/.../lần
/.../làng
/.../phải
/.../ nghĩ ngợi
/.../ đập
/.../ sung sướng
Từ những kết quả đạt được ở bài tập 1 và bài tập 2, hãy cho biết danh từ có thể đứng sau những từ nào, động từ đứng sau những từ nào và tính từ đứng sau những từ nào trong số những từ nêu trên.
Kẻ bảng theo mẫu cho dưới đây và điền các từ có thể kết hợp với danh từ, động từ, tính từ vào những cột để trống.
BẢNG TỔNG KẾT VỀ KHẢ NĂNG KẾT HỢP
CỦA DANH TỪ, ĐỘNG TỪ, TÍNH TỪ
Ý nghĩa khái quát của từ loại
Khả năng kết hợp
Kết hợp về phía trước
Từ loại
Kết hợp về phía sau
Chỉ sự vật (người, vật, hiện tượng, khái niệm)
danh từ
Chỉ hoạt động, trạng thái của sự vật
động từ
Chỉ đặc điểm, tính chất của sự vật, hoạt động, trạng thái
tính từ
Trong những đoạn trích sau đây, các từ in đậm vốn thuộc từ loại nào và ở đây chúng được dùng như từ thuộc từ loại nào ?
Nghe gọi, con bé giật mình, tròn mắt nhìn. Nó ngơ ngác, lạ lùng. Còn anh, anh không ghìm nổi xúc động.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
Làm khí tượng, Ở được cao thê'mới là lí tưởng chứ.
(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pà)
Những băn khoăn ấy làm cho nhà hội hoạ không nhận xét được gì Ở cô con gái ngồi trước mặt đằng kia.
(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
II - CÁC TỪ LOẠI KHÁC
Hãy xếp các từ in đậm trong những câu sau đây vào cột thích hợp (theo bảng mẫu) ở dưới.
Một lát sau không phải chỉ có ba đứa mà cả một lũ trẻ ở tầng dưới lần lượt chạy lên.
(Nguyễn Minh Châu, Bến quê)
Trong cuộc đời kháng chiến của tôi, tôi chứng kiên không biết bao nhiêu cuộc chia tay, nhưng chưa bao giờ, tôi bị xúc động như lần ấy.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
Ngoài cửa sô bẳ'y giò' những bông hoa bằng lăng đã thưa thớt - cái giống hoa ngay khi mới nở, màu sắc đã nhợt nhạt.
(Nguyễn Minh Châu, Bến quê)
- Trời ơi, chĩcòn có năm phút!
(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
è) - Quê anh ở đâu thê'? - Hoạ sĩ hỏi.
(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pà)
- Đã bao giờ Tuân... sang bên kia chưa hẳ ?
(Nguyễn Minh Châu, Bến quê)
- Bô đang sai con lầm cái việc gì lạ thê'?
(Nguyễn Minh Châu, Bến quê)
BẢNG TỔNG KẾT VÊ CÁC TỪ LOẠI KHÁC (NGOÀI BA TỪ LOẠI CHÍNH)
Số
từ
Đại
từ
Lượng
từ
Chỉ
từ
Phó
từ
Quan hệ từ
Trợ
từ
Tình
thái từ
Thán
từ
Tìm những từ chuyên dùng ở cuối câu để tạo câu nghi vấn. Cho biết các từ ây thuộc từ loại nào.
B- CỤM Từ
Tìm phần trung tâm của các cụm danh từ in đậm. Chỉ ra những dâu hiệu cho biết đó là cụm danh tò.
Nhưng điều kì lạ là tất cả những ẩnh hưởng quô'c tê'đó đã nhào nặn với cái gốc văn hoá dân tộc không gì lay chuyên được Ở Người, để trở thành một nhân cách rất Việt Nam, một lối sống rất bình dị, rất Việt Nam, rất phương Đông, nhưng củng đông thời rất mới, rất hiện đại.
(Lê Anh Trà, Phong cách Hồ Chí Minh, cái vĩ đại gắn với cái giản dị)
Ông khoe những ngày khởi nghĩa dôn dập ở làng.
(Kim Lân, Làng)
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tăn cư lên ấy vẫn dõi theo.
(Kim Lân, Làng)
Tìm phần trung tâm của các cụm từ in đậm. Chỉ ra những dâ'u hiệu cho biết đó là cụm động từ.
Vừa lúc âý, tôi đã đến gân anh. Với lòng mong nhớ của anh, chắc anh nghĩ rằng, con anh sẽ chạy xô vào lòng anh, sẽ ôm chặt lâ'y cô anh.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà )
Ông chủ tịch làng em vừa lên cải chính...
(Kim Lân, Làng}
Tìm phần trung tâm của các cụm từ in đậm. Chỉ ra những yếu tố phụ đi kèm với nó.
Nhưng điều kì lạ là tất cả những ảnh hưởng quốc tế đó đã nhào nặn với cái gốc văn hoá dân tộc khõng gì lay chuyển được Ở Người, đê trở thành một nhân cách rất Việt Nam, một lô'i sôhg rất bình dị, rẳ't Việt Nam, râ't phương Đông, nhưng cũng đồng thời rất mới, rất hiện đại.
(Lê Anh Trà, Phong cách Hồ Chí Minh, cái vĩ hại gắn với cái giản dị)
Những khi biết rằng cái sắp tới sẽ không êm ả thì chị tỏ ra bình tĩnh đêh phát bực.
(Lê Minh Khuê, Những ngôi sao xa xôi)
- c) Không, lời gửi của một Nguyễn Du, một Tôn-xtôi cho nhân loại phức tạp hơn, củng phong phú và sâu sắc hơn.
(Nguyễn Đình Thi, Tiếng nói của văn nghệ)