SGK Âm Nhạc và Mĩ Thuật 9 - Bài 1 Thưởng thức mĩ thuật Sơ lược về mĩ thuật thời Nguyễn (1802-1945)

sơ Lược VỀ MĨ THUẬT THỜI NGUYEN
É'--' BAI 1	•
(1802-1945)
- VÀI NÉT VỀ BỐI CẢNH LỊCH sử
Sau khi thống nhất đất nước, nhà Nguyễn chọn Huế làm kinh đô, thiết lập chế độ quân chủ chuyên quyền, chấm dứt nạn cát cứ, nội chiến.
Nhà Nguyễn đề cao tư tưởng Nho giáo và tiên hành một số cải cách nông nghiệp như khai hoang, lập đồn điền,... Nhưng do chính sách “bế quan toả cảng”, ít giao thiệp với bên ngoài làm cho đất nước chậm phát triển nên đã dẫn đến nguy cơ mất nước vào tay thực dân Pháp.
- MỘT SỐ THÀNH TỤU VỀ MĨ THUẬT
Mĩ thuật thời Nguyễn phát triển đa dạng, còn đê lại một số công trình nghệ thuật có giá trị cho kho tàng văn hoá dân tộc.
Kiến trúc kinh đô Huê
Là quần thể kiên trúc gồm có Hoàng thành, các cung điện, lăng tẩm,... được xây dựng theo quan điểm của triều đình và theo sở thích của các vị vua. Kiến trúc cung đình có xu hướng vươn tới những công trình có quy mô to lớn, thường sử dụng những mẫu hình trang trí mang tính quy phạm gắn với tư tưởng Nho giáo.
Bên cạnh Phòng thành, Hoàng thành, Tử cấm Thành, đàn Nam Giao,... còn có những lăng tẩm nổi tiếng như lăng Gia Long (xây dựng trong những năm 1814 - 1820)0), lăng Minh Mạng (xây dựng trong những năm 1840 - 1843)0), lăng Tự Đức (xây dựng trong những năm 1864 - 1867)0).
Yêu tô thiên nhiên và cảnh quan luôn được coi trọng trong kiên trúc cung đình đã tạo ra nét đặc trưng riêng của kiến trúc kinh đô Huế.
Cô đô Huê được UNESCO (Tổ chức Văn hoá, Khoa học và Giáo dục của Liên hợp quốc) công nhận là di sẳn văn hoá thế giới (1993).
*) Bùi Minh Đức, Từ điển tiếng Huế.
Điện Thái Hoà (Huế)
Xung Khiêm tạ bên hồ Lưu Khiêm, lăng Tự Đức (Huế)
Điêu khác và đồ hoạ, hội hoạ
a) Điêu khắc
Điêu khắc cung đình Huế mang tính tượng trưng rất cao. Trong cung đình và lăng tẩm, ở những góc sân thường có các con nghê Nghê : Tên con vật tưởng tượng có đầu giống đẩu sư tử, thân có vẩy, thường được tạc hình trên các cột trụ hay trên nắp đỉnh đổng.
 bằng đồng với kích thước to lớn được đặt trên bục cao. Toàn thân các con nghê có vẩy nổi ; mắt, mũi, chân, móng được diễn tả rất kĩ. Ngoài ra, ở các lăng mộ còn có nhiều tượng người và tượng các con vật như voi, ngựa,... bằng chất liệu đá và một số chất liệu khác. Các chi tiết của tượng được diễn tả công phu, hiện thực.
Một sô lượng lớn tượng thờ còn đến ngày nay là : tượng Hộ pháp, tượng Kim cương, tượng La hán ; các tượng Thánh mẫu,... như ở chùa Trăm Gian (Hà Tây Từ ngày 1-8-2008, theo Nghị quyết của Quốc hội, hợp nhất tĩnh Hà Tây vào thành phố Hà Nội.
), chùa Chân Tiên (Hà Nội),...
Tượng Quan hầu, lăng Khải Định (Huế)
b) Đồ hoạ, hội hoạ
- Cùng với dòng tranh dân gian Đông Hồ và Hàng Trông còn có dòng tranh Kim Hoàng (Hoài Đức, Hà Tây), tranh làng Sình (Phú Mậu, Huê). Đầu thê kỉ XX, một bộ tranh khắc đổ sộ ra đời mang tên “Bách khoa thư văn hoá vật chất của Việt Nam” do người Pháp thực hiện với sự cộng tác của một thợ vẽ cùng với ba mươi thợ khắc Việt Nam. Tập tranh có 700 trang in đen trắng kích thước lớn với hơn 4000 bức vẽ miêu tả về các sinh hoạt thường ngày, các công cụ, đồ dùng và các nghề của người Việt ở phía Bắc.
-Tác phẩm hội hoạ tuy không còn lại bao nhiêu, nhưng một sô tranh vẽ trên tường, trên kính, ở các công trình kiến trúc cho thấy đã có sự tiếp xúc với hội hoạ châu Âu. Đặc biệt, việc thành lập Trường Mĩ thuật Đông Dương (1925) ở Hà Nội đã mở ra một hướng mới cho sự phát triển của Mĩ thuật Việt Nam.
Tranh khảm sành, sứ trong lăng Khải Định (Huế)
Tranh chân dung Lý Nam Đế và Hoàng hậu, thế kỉ XVIII -XIX (Thái Bình)
Tranh thờ Thập điện (giấy), thều Nguyễn, thế kỉ XIX
III - MỘT VÀI ĐẶC ĐIỂM CỦA MĨ THUẬT THỜI NGUYEN
, - Kiến trúc hài hoà với thiên nhiên, luôn kết họp với nghệ thuật trang trí và có kết cấu tổng thể chặt chẽ (tiêu biểu là kiến trúc kinh đô Huế).
- Điêu khắc và đồ hoạ, hội hoạ đã phát triển đa dạng, kế thừa truyền thống dân tộc và bước đầu tiếp thu nghệ thuật châu Âu (Pháp).
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
Hãy nêu một sô nét về bôi cảnh lịch sử thời Nguyễn (có thể vận dụng thêm kiến thức đã học ở môn Lịch sử).
Nêu một sô nét về kiến trúc kinh đô Huế. Em biết gì thêm về kiến trúc kinh đô Huế ?
Nêu một sô đặc điểm của nghệ thuật điêu khắc, đồ hoạ và hội hoạ thời Nguyền.
Sưu tầm tranh, ảnh về mĩ thuật thời Nguyễn.