SGK Công Nghệ 9 - Bài 8. Kĩ thuật trồng cây nhãn

Bài
K I THUẬT TRỎNG CÂY NHÀN
© Biết được giá trị dinh dưỡng cùa quả nhãn, đặc điểm thực vật và yêu câu ngoại cành của cãy nhãn.
< Hiểu đưực các biện pháp kĩ thuật gieo trống, chăm sóc, thu hoạch, bào quàn, chê biến.
- GIÁ TRỊ DINH DUỠNG CỦA QUẢ NHÃN
Cây nhãn thuộc nhóm cày ăn quả á nhiệt đới, có tính thích nghi rộng.
Cùi nhãn chúa đường, axít hữu cơ, vitamin c, K, các chất khoáng Ca, p, Fe... nên có giá trị dinh dưỡng cao. Trồng nhãn mang lại thu nhập cao hơn một số cậy trổng khác.
Em háy cho biết quà nhãn được dùng làm gì ?
- ĐẶC ĐIỂM THỰC VẬT VÀ YÊU CẦU NGOẠI CÁNH
Đặc điểm thục vật
Cây nhãn có bộ rể rất phát triển. Rẻ cọc có thể ăn sâu từ 3 - 5m và lan rộng gấp từ 1 - 3 lân tán cây. Rể con tập trung trong khu vực hình chiếu của tán cây với độ sâu từ 10 - 15cm.
Hoa xếp thành chùm mọc ỡ ngọn và nách lá. Có 3 loại hoa trên một chùm hoa : hoa đực, hoa cái (h. 17), hoa lường tính.
Yêu cầu ngoại cảnh
Nhiệt độ : Cây nhãn chịu được nóng và lạnh tốt hơn cây vải nên được trồng ờ các vùng trong cả nước. Nhiệt độ thích họp từ 21 °C - 27°C-
Lượng mưa cân cho cây nhản sinh trưởng và phát triển là 1200mm/năm. Độ ám không khí 70 - 80%. Thời kì phân hoá mầm hoa và phát triến quả cân nhiều nước. Là cây chịu hạn nhưng nếu bị ngập nước từ 3 - 5 ngày cũng không bị ảnh hưởng như các cây ăn quả khác.
Ánh sáng : Cây cân đủ ánh sáng, nhưng không ưa ánh sáng mạnh và chịu được bóng râm.
Đất: Cây nhãn không kén đất nên trồng được trên nhiều loại đát, trong đó đất phù sa là thích hợp nhất.
- Kĩ THUẬT TRÔNG VÀ CHĂM SÓC
Một Số giông nhãn trổng phổ biên
Nhãn lồng (h.18.1), nhản đường phèn, nhãn cùi, nhàn cùi điếc, nhãn nước... (các tỉnh phía Bắc) ; nhãn long, nhãn tiêu, nhãn gióng da bộ (h.18.2) (các tỉnh phía Nam)...
Hình 18. Một SỐ giống nhãn
1. Nhãn lồng ; 2. Nhãn giồng da bò
Nhân giống cây
Phương pháp nhân giống chú yếu là chiết cành và ghép. à) Chiết cành
Chọn cành chiết ơ những cây sinh trường tốt, năng suất cao, phầm chất quà thơm, ngon.
Đường kính gốc cành chiết từ 0,5 - l,5cm. Cành nhỏ có khả năng ra rẻ tốt hơn cành to.
Báu chiết có đường kính 6 - 8cm, dài 10-12cm.
Sau khi chiết được 2,5 - 3 tháng, bầu chiết có nhiéu rẻ thì cát đem giâm ở vườn ươm với khoảng cách 20cm X 20cm ; 30cm X 30cm ; 40cm X 60cm. Tiến hành tưới nước phân chuỗng pha loảng hay phân hoá học với nóng độ từ 0,5 - 1%.
b) Ghép
Tạo gốc ghép bàng cách gieo hạt các giống nhãn nước, nhản long... vào vườn ươm, tiến hành chăm sóc đáy đù cho đến khi gốc ghép có đường kính lcm là tiến hành ghép.
Các phương pháp ghép nhãn được áp dụng là ghép áp, ghép che bên, ghép mát cửa sổ, ghép nêm.
Trồng cây
à) Thời vụ trông
Thời vụ trổng phụ thuộc vào khí hậu của từng vùng sinh thái.
Em hãy nêu thời vụ trồng nhãn thích họp vào thời gian nào ?
Khoáng cách: Đối với đất tốt ở vùng đồng bằng, trồng với khoảng cách 8m X 8m (160 cây/ha). Đối với đất đói, trồng với khoảng cách 7m X 7m hay 6m X 8m (200 - 235 cây/ha).
Đào hố, bón phân lót: Tiên hành đấo hố, kích thước hố tuỳ theo từng loại đất (bang 5). Sau đó trộn lớp đất mặt đào lên với phân bón (phân hữu cơ và phân hoá học) đé bón lót vào hố trước khi trổng 1 tháng.
Loại đất
Kích thuớc hố (cm)
Khối luợng phân bón (kg/hố)
Sâu
Rộng
Phân
hữu cơ
Lân (P)
Kali (K)
Vôi
Đất vùng đồng bằng
50 - 60
50 - 60
20 - 30
0,5
0,5
0
Đất đồi
80-100
80 - 100
30 - 50
0,5 - 1
0,5
0,2 - 0,5
Chàm sóc
Làm cỏ, xới xáo : Tiến hành làm cỏ, vun xới quanh gốc cây để diệt cỏ dại, làm mất nơi ần náu của sâu, bệnh và làm đất tơi xốp. Hàng năm có thể dùng bùn ao hay phù sa vun vào gốc một lờp mòng từ 5 - 10cm tù gốc cây rộng ra cho hết tán cây.
Bón phàn thúc vào 2 thời kì quan trọng là khi ra hoa (tháng 2 - 3) và sau khi thu hoạch quả (tháng 8-9) bằng phân chuồng hoai từ 30 - 50kg/cày và phân hoá học với lượng tối đa cho 1 cây : 1,5 - 2kg đạm ; 1 - l,5kg lân ; 1,5 - 2kg kali.
Tưới nước : Tháng đâu tiên sau khi trổng cần tưới .nước giữ ám cho cây theo định ki 1 - 2 ngày/lán. Tháng thứ hai định kì 3 - 5 ngày/lán. Tưới từ ngoài vào trong gốc cây.
Tạo hình, sửa cành : Cát bỏ các cành vượt, cành bị sâu bệnh, cành nhở.
Phòng trừ sâu, bệnh
Bọ xít thường phát sinh nhiều vào lúc nhiệt độ môi trường lẽn cao và phá hại từ tháng 11 - tháng 3, 4 năm sau.
Tiến hành rung cây, rung cành vào ban đêm cho bọ xít rơi xuống rói bát giết. Phun thuốc Basudịn 0,1 - 0,2% hoặc Diazinon 0,04%, Dichovot 0,05% tù tháng 4 đế trừ trứng, sâu non ; đợt hai phun vào tháng 8-9.
Sâu đục qua : Con trưởng thành đẻ trứng trên vò quả. Sâu non nở đục vào phần cuống quả làm rụng quả hoặc làm giảm chất lượng quâ.
Tiến hành tỉa cành cho thoáng cây sau khi thu hoạch quả. Phun thuốc Trebon 0,2% hoặc Slepzol 0,2%, Supracide 40ND nóng độ 0,1 % lúc ra hoa và lúc quả to bàng đầu đũa.
Sâu gặm vỏ cành : Con truớng thành đẻ trúng vào tháng 4-5, sâu non gặm vỏ cây và tiết chất to dính các vụn vở cây cùng phân sâu thành màng bao bọc các đoạn cành đã gặm. Sâu lớn đục các chạc cành, phá hại lõi làm cây suy yếu.
Nhện lông nhung : Nhện màu đó, đẻ trứng vào mùa xuân trên các đợt lộc non, phá hại mạnh vào tháng 5 - 6.
Thu dọn lá rụng đem đốt, cát tỉa cành cho thông thoáng. Phun thuốc Dicofol 0,12% hoặc luu huỳnh và vôi tù 0,1 - 0,3 độ Bỏ mê (mùa hè), tù 0,1 - 0,5 độ Bô mê (mùa đông).
Bệnh thối hoa : Bệnh do một loại nấm gây hại nhiều trong các tháng 2, 3.
Tiến hành phun thuốc Boóc đô 1% hay Ridomill MZ 0,2% ; Anvill 0,2% ; Seoro 0,1 % vào lúc cây ra hoa và trước khi hoa nở từ 5 - 7 ngày.
Bệnh mốc sưong : Bệnh gây hại chủ yếu trên lộc non, chùm hoa và quả. Bệnh do một loại nấm có tên khoa học là Phytophthora sp. Nấm phát sinh ở nhiệt độ 22°c - 25°c, độ ầm cao. Bệnh phá hại mạnh trong các tháng 3, 4, 5.
Tiến hành làm vệ sinh vườn, quét vôi gốc cây, cát bỏ cành già, cành bị bệnh. Phun thuốc Boóc đô 1%, Anvill 0,2%, Ridomill MZ 0,2%, Score 0,1% khi cày ra lộc, nụ và khi hoa nở.
- THU HOẠCH, BẢO QUẢN, CHẾ BIẾN
Thu hoạch : Quả nhản khi chín, vỏ quả chuyển từ màu nâu hoi xanh sang màu vàng sáng ; vỏ quả sù sì, hoi dày chuyền sang mòng và nhản, hạt màu đen.
Bẻ hay cát từng chùm quà, chú ý không cát trụi hết cành lá và cát cuống quá dài sẽ ảnh hưởng đến các mầm ngủ ở phía dưới chùm quả.
Em hãy cho biết thời gian thu hoạch nhãn vào lúc náo trong ngày là tốt nhất. Vì sao ?
Bảo quản : Quả được hái xuống để ở nơi râm mát, sau đó cho vào sọt, hộp giấy các tông đế đưa đến nơi tiêu thụ hoặc vào kho lạnh bảo quản ở nhiệt độ 5°c - 10°C.
Ngoài ra có thể dùng hoá chất không độc hại và được phép sử dụng đế bảo quản.
Chê biên : Sấy cùi nhãn làm long nhãn bàng lò sấy.
Quả nhãn chứa nhiều đường, vitamin, chất khoáng được sử dụng để ăn tươi, sấy khô, làm long nhãn, đồ hộp.
Cây nhãn được trồng vào vụ xuân và vụ thu (các tỉnh phía Bắc), đầu mùa mưa (các tỉnh phía Nam).
-Trồng cây nhãn phải đảm bảo các yêu cầu kĩ thuật vể khoảng cách, cách trồng, chăm sóc để tạo điều kiện cho cây sinh trưởng, phát triển tốt.
Câu hòi
Em hãy nêu giá trị dinh dưỡng của quả nhân và yêu cáu ngoại cảnh của cây nhản.
Em hãy nêu các yêu câu kĩ thuật trong việc gieo trông, chăm sóc cày nhãn.
Em cho biết ở địa phương em nhân giống nhãn, bàng cách nào ?
CÓ thể em chưa biết
Cây nhãn được trổng lâu nhất cách đây 300 nãm hiện còn sống tại chùa Phố Hiến, thị xã Hưng Yên. Hàng nãm cây vần cho quả đéu (khoảng 500kg quả).