SGK Ngữ Văn 6 - Bức tranh của em gái tôi

BÀI 20
Kết quả cần đạt
Hiểu được nội dung, ý nghĩa của truyện. Nắm được nghệ thuật kể chuyện vầ miêu tả tâm lí nhân vật trong tác phẩm.
Biết trình bày miệng tương đối trôi chảy những nội dung về quan sắt, nhận xét, tưởng tượng, liên tưởng, so sánh khi miêu tả.
VÀN BẢN
BỨC TRANH CỦA EM GÁI TÔI
Em gái tôi tên là Kiều Phương, nhưng tôi quen gọi nó là Mèo bởi vì mặt nó luôn bị chính nó bôi bẩn. Nó vui vẻ chấp nhận cái tên tôi tặng cho và hơn thế, còn dùng để xưng hô với bạn bè. Mèo rất hay lục lọi các đồ vật với một sự thích thú đến khó chịu.
Này, em không để chúng nó yên được à ?
Nó vênh mặt:
Mèo mà lại! Em không phá là được...
Một hôm, tôi bắt gặp nó nhào một thứ bột gì đó đen sì, trông rất sợ, thỉnh thoảng lại bôi bôi ra cô’ tay. Trời ạ, thì ra nó chế thuốc vẽ. Thảo nào các đít xoong chảo bị nó cạo trắng cả. Tôi quyết định bí mật theo dõi em gái tôi. Sau khi có vẻ đã hài lòng, nó lôi trong túi ra bôn lọ nhỏ, cái màu đỏ, cái màu vàng, cái màu xanh lục... đều do nó tự chế. Nó đưa mắt canh chừng rồi lại nhét tất cả vào túi sau khi cho màu đen nhọ nồi vào một cái lọ còn bỏ không. Xong, nó vui vẻ chạy đi làm những việc bố mẹ tôi phân công, vừa làm vừa hát, có vẻ vui lắm.
Nhưng mọi bí mật của Mèo cuô'i cùng cũng bị bại lộ. Hôm đó chú Tiến Lê - hoạ sĩ, bạn thân của bố tôi - đưa theo bé Quỳnh đến chơi. Vớ được bạn gái, nó mừng quýnh!1) lên. Hai đứa lôi nhau ra vườn. Tại đây, Mèo đưa toàn bộ những bức tranh nó vẽ giàu ra cho bé Quỳnh xem. Chỉ thấy bé Quỳnh thỉnh thoảng lại reo lên kite khẽ. Lát sau, bé Quỳnh chạy vào thì thầm gì đó với chú Tiến Lê khiến
chú phải xin phép bô' tôi theo bé Quỳnh ra vườn. Lúc đồ, tôi đang mải mê với chiếc diều nên không biết có chuyện gì xảy ra. Chỉ thầy từ ngoài vườn trở vào, mặt chú Tiên Lê rạng rỡ lắm :
Anh chị có phúc lớn rồi. Anh có biết con gái anh là một thiên tài hội hoạ không ?
Chú trải sáu bức tranh do Mèo vẽ ra trước mặt bố tôi. Đến lượt bố tôi ngây người ra như không tin vào mắt mình.
Con gái tôi vẽ đây ư ? Chả lẽ lại đúng là nó, cái con Mèo hay lục lọi ây !
Và ông không kìm được, ôm thóc Mèo lên :
Ôi, con đã cho bố một bất ngờ quá lớn.
Mẹ tôi vừa về, kịp nghe và kịp chứng kiến tất cả, cũng không kìm được xúc động. Theo chú Tiến Lê thì những bức tranh của Mèo rất độc đáo, có thê’ đem đóng khung treo ở bất cứ phòng tranh nào. Bô' mẹ tồi râ't tin vào thẩm định(2) của chú Tiến Lê. Chú còn hứa sẽ giúp em gái tôi để nó phát huy tài năng.
Kê’ từ hôm đó, mặc dù mọi chuyện vẫn như cũ trong căn nhà của chúng tôi, nhưng tôi luôn luôn cảm thây mình bâ't tài nên bị đẩy ra ngoài. Những lúc ngồi bên bàn học, tôi chỉ muôn gục xuống khóc.
Tôi chẳng tìm thây ở tôi một năng khiếu gì. Và không hiểu vì sao tôi không thê’ thân với Mèo như trước kia được nữa. Chỉ cần một lỗi nhỏ ở nó là tôi gắt um lên.
Tôi quyết định làm một việc mà tôi vẫn coi khinh : xem trộm những bức tranh của Mèo. Dường như mọi thứ có trong ngôi nhà của chúng tôi đều được nó đưa vào tranh. Mặc dù nó vẽ bằng những nét to tướng, nhưng ngay cả cái bát múc cám lợn, sứt một miếng cũng trở nên ngộ nghĩnh. Con mèo vằn vào tranh, to hơn cả con hô’ nhưng nét mặt lại vô cùng dễ mến. Có cảm tưởng nó biết mọi việc chúng tôi làm và lơ đi vì không châ'p trẻ em.
Gâ'p lại những bức tranh của Mèo, tôi lén trút ra một tiếng thở dài...
Bô' mẹ tôi hào hứng mua sắm cho em gái tội tất cả những gì cần cho công việc vẽ. Chú Tiến Lê tặng "đồng nghiệp" hẳn một hộp màu ngoại xịn. Chỉ có mặt Mèo là không thay đổi. Lúc nào cũng lem nhem, bị tôi quát thì xịu xuống, miệng dẩu ra. Tôi từng thấy nó rất ngộ với vẻ mặt ấy. Nhưng đây là trước kia. Bây giờ tôi cảm thây nó như chọc tức tôi...
Rồi cả nhà — trừ tôi - vui như tết khi bé Phương, qua giới thiệu của chú Tiến Lê, được mời tham gia trại thi vẽ quốc tế. Luật của cuộc thi là thí sinh phải vẽ một bức tranh theo đề tài tự chọn ngay trước mắt ban giám khảo. Trước khi đi thi, nó có vẻ cứ hay xét nét(3) tôi, khiến tôi rất khó chịu. Nó nhập tâm lời dạy của chú Tiến Lê : “Cháu hãy vẽ cái gì thân thuộc nhất với cháu”.
Một tuần sau em gái tôi trở về trong vòng tay dang sẵn của cả bố và mẹ tôi: Bức tranh của nó được trao giải nhất. Nó lao vào ôm cổ tôi, nhưng tôi viện cớ đang dở việc đẩy nhẹ nó ra. Tuy thế, nó vẫn kịp thì thầm vào tai tôi: “Em muốn cả anh cùng đi nhận giải”.
Trong gian phòng lớn tràn ngập ánh sáng, những bức tranh của thí sinh treo kín bốn bức tường. Bố, mẹ tôi kéo tôi chen qua đám đông để xem bức tranh của Kiều Phương đã được đóng khung, lồng kính. Trong tranh, một chú bé đang ngồi nhìn ra ngoài cửa sổ, nơi bầu trời trong xanh. Mặt chú bé như toả ra một thứ ánh sáng rất lạ. Toát lên từ cặp mắt, tư thế ngồi của chú không chỉ sự suy tư mà còn rất mơ mộng nữa. Mẹ hồi hộp thì thầm vào tai tôi:
Con có nhận ra con không ?
Tôi giật sững người. Chẳng hiểu sao tôi phải bám chặt lây tay mẹ. Thoạt tiên là sự ngỡ ngàng, rồi đến hãnh diện, sau đó là xâ'u hổ. Dưới mắt em tôi, tôi hoàn hảo đến thế kia ư ? Tồi nhìn như thôi miên(4) vào dòng chữ đề trên bức tranh : “Anh trai tôi”. Vậy mà dưới mắt tôi thì...
Con đã nhận ra con chưa ? - Mẹ vẫn hồi hộp.
Tôi không trả lời mẹ vì tôi muốn khóc quá. BỞi vì nếu nói được với mẹ, tôi sẽ nói rằng : “Không phải con đâu. Đây là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy”.
(Tạ Duy Anh(*'\ in trong Con đế ma,
NXB Kim Đồng, Hà Nội, 1999)
Chú thích
('*•) Tạ Duy Anh sinh năm 1959, quê ở huyện Chương Mĩ, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Bức tranh của em gái tôi là truyện ngắn doạt giải Nhì trong cuộc thi viết “Tương lai vẫy gọi” của báo Tlìiốii niên tiền phong.
3-NV6/2-A
Mừng quýnh : mừng quá đến mức cuống quýt.
Thẩm định : xem xét để xác-định, quyết định {thẩm : xét kĩ).
Xét nét: để ý từng li từng tí ở người khác.
Thôi miên : tác động vào tâm lí để thu hút hoàn toàn hạng thái tinh thần của người nào đó, khiến họ làm theo những yêu cầu của người điều khiên; ở đây có nghĩa là nhìn như bị thu hút tất cả tâm trí.
ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
Kê’ tóm tắt truyện Bức tranh của em gái tôi.
Suy nghĩ rồi thảo luận với các bạn trong nhóm về những điểm sau :
Nhân vật chính trong truyện là ai ? (Kiều Phương, người anh trai hay cả hai ?) Vì sao em lại cho đó là nhân vật chính ?
Truyện được kê’ theo lời của nhân vật nào ? Việc lựa chọn vai kê’ như vậy có tác đụng gì ?
Đọc kĩ lại truyện, chú ý đến tâm trạng của người anh (nhân vật kê’ chuyện) và cho biết:
Diễn biến tâm hạng của nhân vật người anh qua các thời điểm : từ trước cho đến lúc thấy em gái tự chế màu vẽ, khi tài năng hội hoạ ở em gái được phát hiện, khi lén xem những bức tranh em gái đã vẽ và khi đứng trước bức tranh được giải nhát của em gái trong phòng trưng bày.
Vì sao sau khi tài năng hội hoạ ở em gái mình được phát hiện, người anh lại có tâm trạng không thê’ thân với em gái như trước kia được nữa ?
Giải thích tâm trạng của người ánh khi đứng trước bức tranh “Anh hai tôi” của em gái : Thoạt tiên là sự ngỡ ngàng, rồi đêh hãnh diện, sau đó là xấu hổ.
Em hiểu như thế nào về đoạn kết của huyện (Tôi không trả lời mẹ ... lòng nhân hậu của em con đây) ? Qua đó, em có cảm nghĩ gì về nhân vật người anh ?
Em có cảm nhận gì về nhân vật cô em gái trong huyện ? Điều gì khiến em cảm mến nhất ở nhân vật này (tài năng, sự hồn nhiên, lòng độ lượng, nhân hậu,...) ?
Ghi nhớ
Qua câu chuyện về người anh và cô em gái có tài hội hoạ, truyện Bức tranh của em gái tôi cho thâỳ : Tình cảm trong sáng hồn nhiên và lòng nhân hậu của người em gái đã giúp cho người anh nhận ra phần hạn chế ở chính mình. Truyện đã miêu tả tinh tế tâm lí nhân vật qua cách kể theo ngôi thứ nhất.
LUYỆN TẬP
Viết một đoạn văn thuật lại tâm trạng của người anh trong truyện khi đứng trước bức tranh được giải nhát của em gái.
Giả định một thành viên trong lớp hoặc gia đình em đạt được thành tích xuất sắc nào đó. Em thử hình dung và tả lại thái độ của những người xung quanh trước thành tích ấy.
ĐỌC THÊM
"Đừng đê’ cho con rắn ghen tị luồn vào trong tim. Đó là một con rắn độc, nó gặm mòn khôi óc và làm đồi bại trái tim."
(Ét-môn-đô đơ A-mi-xi)
"Giữa lòng ghen tị và sự thi đua có một khoảng xa cách như giữa tật xâu xa và đức hạnh."
(La Bruy-e)