SGK Ngữ Văn 6 - Phương pháp tả cảnh
PHƯƠNG PHÁP TẢ CẢNH - PHƯƠNG PHÁP VIẾT VĂN TẢ CANH Đọc ba văn bản sau Những động tác thả sào, rút sào rập ràng nhanh như cắt. Thuyền côlấh lên. Dượng Hương Thư như một pho tượng đồng đúc, các bắp thịt cuồn cuộn, hai hàm răng cắn chặt, quai hàm bạnh ra, cặp mắt nảy lửa ghì trên ngọn sào giông như một hiệp sĩ của Trường Sơn oai linh hùng vĩ. (Võ Quảng) Thuyền chúng tôi chèo thoát qua kênh Bọ Mắt, đổ ra con sông cửa Lớn, xuôi về Năm Căn. Dòng sông Năm Căn mênh mông, nước ầm ầm đổ ra biển ngày đêm như thác, cá nước bơi hàng đàn đen trũi nhô lên hụp xuống như người bơi ếch giữa những đầu sóng trắng. Thuyền xuôi giữa dòng con sồng rộng hơn ngàn thước, trông hai bên bờ, rừng đước dựng lên cao ngát như hai dãy trường thành vô tận. Cây đước mọc dài theo bãi, theo từng lứa trái rụng, ngọn bằng tăm tấp, lớp này chồng lên lớp kia ôm lâỳ dòng sông, đắp từng bậc màu xanh lá mạ, màu xanh rêu, màu xanh chai lọ, ... loà nhoà ẩn hiện trong sương mù vả khói sóng bail mai. (Đoàn Giỏi) LUỸ LÀNG Luỹ làng là một vành đai phòng thủ kiên cố! Luỹ làng có ba vòng bao quanh làng. Màu xanh là màu của luỹ : 1 Luỹ ngoài cùng, trồng tre gai, thứ tre gốc to, thân to nhưng ngoằn ngồèo không thẳng, cành rậm, đan chéo nhau. Mỗi nhánh tre lại có những gai tre nhọn hoắt, rất cứng, mà những ai bén mảng vào ven luỹ, vô ý giẫm phải, khêu nhổ cũng khá phiền. Luỹ tre ngoài cùng này không đốn, tre đời nọ truyền đời kia. Tre cụ, tre ông, tre bà, tre cha, tre mẹ, tr-e con, tre cháu, chút chít, chăng chéo bằng ngọn băng tán, bằng cách ấy khiến con sẻ bay cũng không lọt ... Những gôc tre cứ to bự lên, chuyển thành màu mốc, khép kín vào nhau, thành bức tường thành bằng tre, mà với chiến tranh giáo mác, voi ngựa thuở xưa, muôn đột nhập vào làng chang dễ gì ! Luỹ giữa cũng toàn tre nhưng là loại tre thẳng (tre hoá). Luỹ trong cùng tre càng thẳng hơn. Tre óng chuôi vươn thẳng tắp, ngọn không dày và rậm như tre gai. Suốt năm tre xanh rờn đầy sức sông. Và đến mùa đổi lá thì toàn bộ tán xanh chuyên thành một màu vàng nhạt. Khi một hận gió mùa lay gôc, tầng tầng lá nới nhau bay xuống tạo thành một dải vàng ... Tre luỹ làng thay lá ... Mùa lá mới oà nở, thứ màu xanh lục, nắng sớm chiếu vào trong như mầu ngọc, đẹp như loại cây cảnh quần thể, báo hiệu một mùa hè sôi động. Thân tre cứng cỏi, tán tre mềm mại. Mưa rào ập xuống, rồi trời tạnh, mói cánh, chuồn chuồn đan cài trong bầu hời đầy mây xốp hắng. Nhìn lên, những ngọn he thay lá, những búp he non kín đáo, ngây thơ, hứa hẹn sự hưởng thành, lòng yêu quê của con người được bồi đắp lúc nào không rõ ! ... Dưới gốc he, tua tủa nhũng mầm măng. Măng hồi lên nhọn hoắt như một mũi gai khổng lồ xuyên qua đất luỹ mà hỗi dậy, bẹ măng bọc kín thân cây non, ủ kĩ như áo mẹ hùm lần hong lần ngoài cho đứa con non nớt. Ai dám bảo thảo mộc tụ' nhiên không có tình mẫu tử ? ... (Ngô Văn Phú) Trả lời các câu hỏi a*) Văn bản đầu miêu tả hình ảnh dượng Hương Thư, trong một chặng đường của cuộc vượt thác. Tại sao có thể nói, qua hình ảnh nhân vật, ta có thê’ hình dung được những nét tiêu biểu của cảnh sắc ở 'khúc sông có nhiều thác dữ ? Văn bản thứ hai tả quang cảnh gì ? Người viết đã miêu tả cảnh vật ấỵ theo một thứ tự nào ? Văn bản thứ ba là một bài văn miêu tả có ba phần tương đổì trọn vẹn. Em hãy chỉ ra và tóm tắt các ý của mỗi phần. Từ dàn ý đó hãy nhận xét về thứ tự miêu tả của tác giả trong đoạn văn (miêu tả từ trên xuống dưới, từ xa đến gần, từ ngoài vào trong, từ khái quát đến cụ thể hay theo thứ tự thời gian ...). Ghi nhớ Muôh tả cảnh cần : Xác định được đối tường miêu tả ; Quan sát, lựa chọn được những hình ảnh tiêu biểu ; Trình bày những điều quan sát được theo một thứ tự. BỐ cục bài tả cảnh thường có ba phần : MỞ bài: giới thiệu cảnh được tả ; Thân bài: tập trung tả cảnh vật chi tiết theo một thứ tự; Kết bài: thường phát biểu cảm tưởng về cảnh vật đó. - LUYỆN TẬP PHƯƠNG PHÁP VIẾT VĂN TẢ CANH VÀ BỐ CỤC BÀI TẢ CẢNH Nếu phải tả quang cảnh lớp học trong giờ viết bài tập làm văn thì em sẽ miêu tả như thế nào ? Hãy suy nghĩ và trả lời theo sự gợi ý sau : Em sẽ quan sát và lựa chọn những hình ảnh cụ thể, tiêu biểu nào cho quang cảnh ấy ? Em định miêu tả quang cảnh ấy theo thứ tự như thế nào ? Hãy viết mở bài và kết bài cho bài văn này. Nếu phải tả quang cảnh sân trường trong giờ ra chơi thì trong phần thân bài em sẽ miêu tả theo thứ tự nào (theo thứ tự không gian : từ xa tới gần hay theo thứ tự thời gian : trước, trong và sau khi ra chơi) ? Hãy lựa chọn một cảnh của sân trường trong giờ ra chơi ấy để viết thành một đoạn văn miêu tả. Hãy đọc kĩ đoạn văn sau và rút lại thành một dàn ý. BIỂN ĐẸP Buổi sớm nắng sáng. Những cánh buồm nâu trên biển được nắng chiếu vào hồng rực lên như đàn bướm múa lượn giữa trời xanh. Lại đến một buổi chiều, gió mùa đổng bắc vừa dừng. Biển lặng, đỏ đục, đầy như mâm bánh đúc, loáng thoáng những con thuyền nhử những hạt lạc ai đem rắc lên trên. Rồi một ngày mưa rào. Mưa dăng dăng bốn phía. Có quãng nắng xuyên xuống biển óng ánh đủ màu : xanh lá mạ, tím phớt, hồng, xanh biếc,... Có quãng thâm sì, nặng trịch. Những cánh buồm ra khỏi cơn mưa, ướt đẫm, thẫm lại, khoẻ nhẹ bồi hồi, như ngực áo bác nông dân cày xong thửa ruộng về bị ướt. Cộ buổi nắng sớm mờ, biển bốc hơi nước, không nom thấy đảo xa, chỉ một màu trắng đục. Không có thuyền, không có sóng, không có mây, không có sắc biếc của da trời. Một buổi chiều lạnh, nắng tắt sớm. Những đảo xa lam nhạt pha màu trắng sữa. Không có gió mà sóng vẫn vô đều đều, rì rầm. Nước biển dâng đầy, quánh đặc một màu bạc trắng, lâm tâm như bột phẫn trên da quả nhót. Chiều nắng tàn, mát dịu. Biển xanh veo màu mảnh trai. Đảo xa tím pha hồng. Những con sóng nhè nhẹ liếm trên bãi cát, bọt sóng màu bưởi đào. Mặt trời xế trưa bị mây che lỗ đỗ. Những tia nắng dát vàng một vùng biên tròn, làm nổi bật những cánh buồm duyên dáng, như ánh sáng chiếc đèn sân khâu khổng lồ đang chiếu cho các nàng tiên trên biển múa vui. Thế đây, biển luôn thay đổi màu tuỳ theo sắc mây trời. Trời xanh thắm, biển cũng thắm xanh, như dâng cao lên, chắc nịch. Trời rải mây trắng nhạt, biển mơ màng dịu hơi sương. Trời âm u mây mưa, biển xám xịt, nặng nề. Trời ầm ầm, biển đục ngầu, giận dữ... Như một con người biết buồn vui, biển lúc tẻ nhạt, lạnh lùng, lúc sôi nổi, hả hê, lúc đăm chiêu, gắt gỏng. Biển nhiều khi rất đẹp, ai cũng thấy như thế. Nhưng có một điều ít ai chú ý là : vẻ đẹp của biển, vẻ đẹp kì diệu muôn màu, muôn sắc ây phần lớn là do mây, trời và ánh sáng tạo nén ... (Vũ Tú Nam) ĐỌC THÊM "Đừng tả dài dòng mà tìm hiểu và quan sát thật kĩ, nắm cho dược cái thần, cái hồn, cái dáng vẻ đặc biệt của con người, con vật, hoa trái... mà ta tả, rồi bằng ngôn ngữ vẽ nó hiện lên trước mắt người dọc, gợi cho người đọc cùng cảm nhận, cùng suy nghĩ với mình." (Phạm Hổ)