Giải Lí 7: Bài 23. Tác dụng từ, tác dụng hóa học và tác dụng sinh lí của dòng điện
Bài 23. TÁC DỤNG TỪ, TÁC DỤNG HÓA HỌC VÀ TÁC DỤNG SINH LÍ CỦA DÒNG ĐIỆN A. KIẾN TIIỨC CẦN NAM vững Tác dụng từ Dòng điện khi chạy qua một cuộc dây dẫn có thể: + Làm quay kim nam châm đặt gần nó. + Hút đưực các vật bằng sắt, thép như một nam châm. Các tác dụng như trên gọi là tác dụng từ của dòng điện. Tác dụng hóa học - Dòng điện khi đi qua dung dịch muôi đồng, nó tạo thành một lớp đọng mỏng bám trên thỏi than nối với cực âm. Ta nói dòng điện có tác dụng hóa học. Tác dụng sinh lí Nếu sơ ý đế cho dòng điện đi qua co' thế người, dòng điện có thế làm cho các co' co giật, tim ngừng đập, ngạt thỏ' và thần kinh bị tê liệt. Các tác dụng kế trên của dòng điện đối với con người (hoặc động vật nói chung) gọi là tác dụng sinh lí. B. HƯỚNG DẪN TRẢ LỜI CÂU HỎI Tác dụng từ của dòng điện: Cl. a. Đưa một dầu cuộn dây lại gần các đinh sắt nho, các mẫu dây đồng hoặc nhôm. Quan sát xem có hiện tượng gì xảy ra khi công tắc ngắt và công tắc đóng. Đưa một kim loại nam châm lại gần một đầu cuộn dây và đóng công tắc. Hãy cho biết , cực nào của nam châm bị hút, cực nào bị đẩy. Hướng dẫn - Khi K hở -> chưa có dòng điện chạy qua mạch (cuộn dây điện) -» các mẫu sắt, đồng, nhôm không có hiện tượng gì xảy ra. - Khi K đóng -> có dòng điện chạy qua mạch điện -> mẫu sắt bị hút về phía đầu cuộn dây còn đồng, nhôm thì không. Khi đóng công tắc và đưa kim nam châm lại gần một đầu của cuộn dây, thì một đầu của kim nam châm bị hút, còn đầu kia thì bị đẩy. Khi đảo đầu cuộn dây (hay đảo cực của nguồn điện) thì hiện tượng xảy ra ngược lại, nghĩa là đầu của kim nam châm bị hút ban nãy thì giờ đây lại bị đẩy, còn đầu bị đẩy thì bị hút về phía cuộn dây. Kết luận: Cuộn dây dẫn cuốn quanh lõi sắt non có dòng diện chạy qua là một nam châm diện. Nam châm điện có tính chất từ vì nó có khả năng lùm quay kìm nam châm và hút các vật bầng sát, thép. C2. Khi đóng công tắc, có hiện tượng gì xảy ra với cuộn dây, với miếng sắt và với đầu gõ chuông? Hướng dân Nguồn đĩẻn K Chuông Theo so' đồ mạch điện ta thấy: Khi K đóng -> tạo thành mạch điện kín -> có dòng điện qua cuộn dây làm xuất hiện từ tính -> hút miếng sắt, đầu gõ chuông sẽ gõ vào chuông phát ra âm. C3. Ngay sau đó, mạch điện bị hở. Hãy chỉ ra chỗ hở mạch này. Giải thích tại sao miếng sắt khi đó lại trở về tì sát vào tiếp điểm. Hướng dẫn Khi m;ếng sắt bị hút về đầu cuộn dây đồng thời làm cho chỗ tiếp điểm bị hở —> ngắt dòng điện trong mạch -> làm mất từ tính của cuộn dây, lá thép đàn hồi sẽ kéo miếng sắt trở về tì vào tiếp điểm. C4. Tại sao chuông kêu liên tiếp chừng nào công tắc còn đóng? Hướng dẫn Khi miếng sắt tì vào tiếp điểm (nếu K còn đóng) -> mạch điện kín -> cuộn dây hút miếng sắt -> đầu gõ chuông, lại gõ vào chuông phát ra âm. Lúc này ỏ' chỗ tiếp điếm bị hở, dòng điện trong mạch bị ngắt, cuộn dây bị mất từ tính, lá thép đàn hồi sẽ kéo miếng sắt trở về tì vào tiếp điểm, mạch điện kín. Như vậy có sự đóng ngắt mạch điện tự động và liên tục tại tiếp điểm nên chuông điện reo liên tục khi công tắc đóng. Tác dụng hóa học của dòng điện Quan sát thí nghiệm có thể trả lời như sau: Dung dich muối đống sun phat — Acquy C5. Quan sát đèn khi công tắc đóng và cho biết dung dịch muối đồng sunphat (CuSO4) là chất dẫn điện hay cách điện? Thỏi than —V Hướng dẫn Khi K đóng -> đèn sáng -> Chứng tỏ có dòng điện chạy qua mạch (nghĩa là có dòng điện chạy qua dung dịch muối đồng) —> dung dịch muối đồng sunphat là .chất dẫn điện. C6. Thỏi than nốì với cực âm lúc trước đó có màu đen. Sau vài phút thí nghiệm nó được phủ một lớp màu gì? Hướng dẫn Phần thỏi than gắn vào cực âm của nguồn điện biến đối dần từ màu đen sang màu hơi đỏ gạch. Kết luận: Dòng điện đi qua dung dịch muối dồng làm cho thỏi than nối với cực âm được phủ một lớp đồng. Câu hỏi trắc nghiệm C7. Vật nào dưới đây có tác dụng từ? Một pin còn mới đặt riêng trên bàn. Một mảnh nilông đã được cọ xát mạnh. Một cuộn dây dẫn đang có dòng điện chạy qua. D. Một đoạn băng dính. C8. Dòng điện không có tác dụng nào dưới đây? Làm tê liệt thần kinh. Làm quay kim nam châm, Làm nóng dây dẫn. D. Hút các vụn giấy. Hướng dẫn C7 chọn C; C8 chọn D (chú ý chỉ có vật nhiễm điện mới có thể hút vụn giấy còn dòng điện thì không). HƯỚNG DẪN GIẢI BÀI TẬP Bl. Khi cho dòng điện chạy qua cuộc dây dẫn quấn quanh lõi sắt non thì cuộc dây này có thể hút: A. Các vụn nhôm. B. Các vụn sắt. Các vụn đồng. D. Các vụn giấy viết. ĩĩướng dẫn Chọn câu B: Các vụn sắt. B2. Chuông điện thoại hoạt động là do: Tác dụng nhiệt của dòng điện. Tác dụng từ của thỏi nam châm (nam châm vĩnh cửu) gắn trong chuông điện. c. Tác dụng từ của dòng điện. D. Tác dụng hút và đẩy của các vật bị nhiễm điện. Hướng dẫn Chọn câu C: Tác dụng từ của dòng điện. B3. Tác dụng hóa học của dòng điện khi đi qua dung dịch muối đồng sunfat được biểu hiện ở chổ: Làm dung dịch này nóng lên. Làm dung dịch bay hơi nhanh hơn. c. Làm biến đổi màu của hai thỏi than nôi với hai cực của nguồn điện được nhúng trong dung dịch này. D. Làm biến đổi màu thỏi than nối với cực âm của nguồn điện được nhúng trong dung dịch này. Hướng dẫn Chọn câu D. Làm biến đổi màu thỏi than nối với cực âm của nguồn điện được nhúng trong dung dịch này. B4. Hãy kẻ đoạn thẳng nốì mỗi điểm ở cột bên phải với một điểm ở cột bên trái trong bảng dưới đây để chỉ ra sự phù hợp về nội dung giữa chúng. Tác dụng sinh lí • • Bóng đèn bút thù' diên sáng Tác dụng nhiệt • Mạ điện Tác dụng hóa học • • Chuông điện kêu Tác dụng phát sáng • • Dây tóc bóng đèn phát sáng Tác dụng tù' • • Cơ co giật Hướng dẫn Tác dụng si nil lí Bóng đèn búr thủ' điên sáng Tác dụng nhiệt Mạ điển Tác dụng hóa học Chuông di.èn kêu Tác dụng phát sáng Dây tóe bóng đèn phát sáng Tác dụng từ <r • Cơ co giát