Soạn Văn 7: Rút gọn câu

RÚT GỌN CÂU
KIẾN THỨC Cơ BẢN
Khi nói hoặc viết có thể lược bớt một số thành phần của câu, tạo thành câu rút gọn. Việc lược bỏ một số thành phần câu thường nhằm những mục đích sau:
— Làm cho câu gọn hơn, vừa thông tin dược nhanh, vừa tránh lập những từ ngữ đã xuất hiện trong câu đứng trước.
- Ngụ ỷ hành động, đặc điểm nói trong câu là của chung mọi người (lược bỏ chủ ngữ).
HƯỚNG DẪN TÌM HlỂU CÂU HỎI PHAN bài học
Thế nào là rút gọn câu?
+ Cấu tạo của liai câu:
Học ăn, học nói, học gói, học mở.
Chúng ta học ăn, học nói, học gói, học mở.
Khác nhau ở chỗ:
Câu đầu khuyết chủ ngữ, chỉ có vị ngữ.
Câu thứ hai có đầy đủ cả chủ ngữ và vị ngữ.
+ Những từ ngữ có thể làm chủ ngữ cho câu thứ nhất đó là: chúng ta, các em, mọi người,... em.
Ví dụ: Các em học ăn, học nói, học gói, học mở.
+ Chủ ngữ trong câu (a) được lược bỏ là vì: học là chung cho tất cả
mọi người, mọi đối tượng, không cần có chủ ngữ vẫn hiểu được nội dung câu văn.
+ Thành phần của câu được Lược bỏ trong phần in đậm của các câu sau:
Hai ba người đuổi theo nó. Rồi ha bốn người, sáu hảy người.
Thành phần được lược bỏ ỏ' câu này là vị ngữ “đuổi theo nó”.
- Bao giờ cậu đi Hà Nội?
Ngày mai.
Câu này lược bỏ cả chủ ngữ lẫn vị ngữ chỉ còn lại thành phần trạng ngữ chỉ thời gian - vì dựa vào ngữ cảnh giao tiếp.
Câu đầy đủ phải là: Ngày mai mình đi Hà Nội.
Cách dùng câu rút gọn
Những câu in đậm dưới đây:
Sáng chủ nhật, trường em tổ chức cắm trại. Sân trường thật đông vui. Chạy loăng quăng. Nhảy dây. Chơi kéo co.
Bộ phận rút gọn là chủ ngữ, không nên rút gọn như vậy, bởi vì gây khó hiểu cho người đọc, không xác định được chủ thể hoạt động là ai.
Cần thêm từ ngữ nào vào câu rút gọn in đậm để thể hiện thái độ lễ phép.
Mẹ ơi, hôm nay con được một điểm 10.
Con ngoan quá! Bài nào được điểm 10 thế?
Bài kiểm tra toán.
—>Ta thêm từ “ạ” vào câu in đậm - Bởi vì nói với người lớn bao giờ cũng phải thế hiện thái độ kính cẩn, lễ phép.
Từ hai bài tập trên ta rút ra khi rút gọn câu cần chú ý:
Không làm cho người nghe, người đọc hiểu sai hoặc hiểu không đầy đủ nội dung câu nói.
Không biến câu nói thành một câu cộc lốc, khiếm nhã.
HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP
Câu 1. Trong các câu tục ngữ sau, câu nào rút gọn? Những thành phần nào của câu được rút gọn? Rút gọn câu như vậy để làm gì?
+ Trong các câu tục ngữ sau:
Người ta là hoa đất.
Ăn quả nhớ kẻ trồng cây.
Nuôi lợn ăn cơm nằm, nuôi tằm ăn cơm đứng.
Tấc đất tấc oàng.
+ Câu b và c là câu rút gọn.
+ Bộ phận được rút gọn là chủ ngữ.
Ai ăn quả ?
Diễn đạt đầy đủ là: Người ăn quả nên nhớ kể trồng cây.
Ai nuôi lợn ? Ai nuôi tằm ?
Diễn đạt đầy đủ: Người nuôi lợn sẽ ăn cơm nằm, người nuôi tằm sẽ ăn cơm đứng.
Rút gọn câu như vậy nhằm mục đích câu gọn hơn, ý đúc kết dễ nhớ, dễ thuộc.
Câu 2. Hãy tìm câu rút gọn trong các ví dụ dưới đây. Khôi phục những thành phần câu được rút gọn. Cho biết vì sao trong thơ, ca dao thường nhiều câu rút gọn như vậy.
Bài thơ có hai câu rút gọn là:
Bước tới Đèo Ngang, bóng xế tà,
Dừng chân dứng lại, trời, non, nước.
+ Thành phần được rút gọn: Chủ ngữ.
Ai bước tới? Ai dừng chân đứng lại?
+ Khôi phục:
Người bước tới, và dừng chân đứng lại là Bà Huyện Thanh Quan. Căn cứ vào câu cuô"i cách xưng hô: ta với ta, vậy chủ ngữ của hai cầu rút gọn là Ta:
Ta bước tới Đèo Ngang lúc bóng xế tà.
Ta dừng chân đứng lại ngắm trời non nước.
* Bài ca dao có 7 câu rút gọn (nếu quan niệm mỗi dòng thơ là một câu) hoặc 4 câu nếu quan niệm mỗi câu là một cặp lục bát chỉ có một câu lục có đầy đủ chủ - vị:
Giặc sợ, giặc chạy về nhà.
+ Thành phần được rút gọn: Chủ ngữ.
Ai đồn? Ai cưỡi ngựa một mình? Ai ban? Ai chạy? Ai cởi khô" giặc? Ai trỏ' về nhà?
+ Khôi phục:
Người ta dồn rằng quan tướng có danh.
Hắn cưỡi ngựa một mỉnh chẳng phải vịn ai.
Vua khen rằng: “Ầy mới tài”
Và ban cho cái áo với hai đồng tiền.
Quan tưởng khi đánh giặc thì chạy trước tiên,
Khi xông vào trận tiền chỉ cởi được khố giặc Giặc sợ, giặc chạy về nhà,
Quan tướng trở về gọi mẹ mổ gà khao quân.
(Vì đây là quan tướng cho nên người ban khen phải là nhà vua.)
Kết luận: Trong thơ và ca dao thường có những câu rút gọn như vậy vì thơ và ca dao có tính hàm súc cao (hàm súc về ý và hạn chế tối đa về số lượng câu chữ).
Câu 3. Vì sao cậu bé và người khách trong câu chuyện dưới đây hiểu lầm nhau? Qua câu chuyện này, em rút ra được bài học gì về cách nói năng?
+ Nguyên nhân của sự hiểu lầm:
Người khách hỏi về bố	ì Không cùng chung
Cậu bé trả lời về tờ giấy mà bô" đế lai.J về đô"i tượng đề cập
- Do cậu bé trả lời bằng những câu rút gọn không đúng chỗ giả định khi người khách hỏi “Bô" cháu có nhà không?”.
Nếu cậu bé trả lời: “Tờ giấy bố cháu gởi lại cho bác cháu làm mất rồi” thì chắc chắn không có chuyện hiểu lầm xảy ra.
+ Bài học rút ra:
Khi sử dụng câu rút gọn phải phù hợp với ngoại cảnh để tránh cho người nghe, người đọc hiểu sai hoặc hiểu không đầy đủ nội dung câu nói.
Câu 4. Dọc truyện cười sau dây. Cho biết chi tiết nào trong truyện có tác dụng gây cười và phê phán.
4- Chi tiết có tác dụng gây cười và phê phán.
Đó là những câu trả lời cúa anh chàng tham ăn tục ucmg.
“Đây” —> đáng lẽ phải là: Tôi là người ở đây.
“Mỗi” —> đáng lẽ phải là: Nhà tôi chỉ có một mình tôi.
“Tiệt” —> đáng lẽ phải là: Cha mẹ tôi đều đã qua đời.
Anh ta rút gọn một cách quá đáng nhằm mục đích trả lời thật nhanh, không mất thời gian ảnh hưởng tới tốc độ ăn uống của mình.
+ Y nghĩa:
Phê phán thói tham ăn đôn mức mat cả nhân cách.
Mất lịch sự với người khác.
Thái độ bất kính với bí) mẹ.