SGK Lịch Sử 8 - Bài 12: Nhật Bản giữa thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX
Bài 12 NHẬT BẢN GIỮA THẾ KỈ XIX - ĐẦU THẾ KỈ XX Đứng trước nguy cơ hị xâm lược, Nhật Bẳn đã tiến hành cuộc Buy tân Minh Trị, đưa nước này phát trịến theo con đường tư hẳn rồi chuyên sang chủ nghĩa đế guốc. - CUỘC DUỴ TÂN MINH TRỊ Các nước tư bản phương Tây (Mĩ, Nga, Anh, Pháp...) ngày càng tăng cường can thiệp vào Nhật Bản, đòi “mở cửa”. Trước tình hình ấy, Nhật Bản cần có sự lựa chọn : hoặc tiếp tục duy trì chế độ phong kiến mục nát để trở thành miếng mồi cho thực dân phương Tây, hoặc canh tân đề phát triển đất nưởc. Tháng 1 - 1868, sau khi lên ngôi, Thiên hoàng Minh Trị đã thực hiện một loạt cải cách tiến bộ nhằm đưa Nhật Bản thoát khỏi tình trạng phong kiến lạc hậu. Đó là cuộc Duy tân Minh Trị, được tiến hành trên nhiều lĩnh vực : kinh tế, chính trị, xã hội, văn hoá, giáo dục, quân sự. vể kinh tế : Chính phủ đã thi hành nhiều cài cách như thống nhất tiền tệ, xoá bỏ sụ độc quyền ruộng đất của giai cấp phong kiến, tăng cuông phát triển kinh tế tư bản chủ nghĩa ở nông thôn, xây dụng cơ sỏ hạ tầng, đường sá, câu cống ... phục vụ giao thông liên lạc. Về chính trị, xã hội: Chế độ nông nô được bãi bỏ, đưa quý tộc tư sàn hoá và đại tư sởn lên nắm chính quyền ; thi hành chính sách giáo dục bắt buộc, chú trọng nội dung khoa học - kĩ thuật trong chương trình giảng dạy, củ những học sinh ưu tú di du học ỏ phương Tây. Về quân sụ : Quân đội được tổ chức và huấn luyện theo kiểu phương Tây, chế độ nghĩa vụ thay cho chế độ trưng binh. Công nghiệp đóng tàu, sàn xuất vũ khí được chú trọng... Hình 47. Thiên hoàng Minh Trị (1852 - 1912) Đến cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX, Nhật Bản thoát khỏi nguy cơ trở thành thuộc địa, phát triển thành một nước tư bản công nghiệp. Hình 48. Khánh thành một đoàn tàu ở Nhật Bản - Trình bày nội dung và kết quả của cuộc Duy tăn Minh Trị. - NHẬT BẢN CHUYỂN SANG CHỦ NGHĨA ĐẾ QUỐC Sau cuộc chiến tranh Trung - Nhật (1894 - 1895), nhờ số tiền bồi thường và của cải cướp được ở Triều Tiên và Trung Quốc, kinh tê Nhật Bản càng phát triển mạnh mẽ. Trong 14 năm (tù 1900 đến 1914), tỉ lệ công nghiệp trong nền kinh tê' quốc dân đã tăng tù 19% lên 42%. Việc đáy mạnh cõng nghiệp hoâ kéo theo sụ tập trung trong công nghiệp, thưang nghiệp và ngân hàng. Nhiều công ti dộc quyền xuất hiện, như Mít-xui và Mít-su-bi-si, giữ vai trò to lớn, bao trùm lên đòi sống kinh tế, chính trị của nưôc Nhật. Các hỏng này làm chủ nhiều ngân hâng, hầm mỏ, xí nghiệp đường sắt, tàu biển... Hình 49. Lược đồ đế quốc Nhật cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX Bước sang thế kỉ XX, giới cầm quyền Nhật Bản đã đẩy mạnh chính sách xâm lược và bành trướng. Chiến tranh Nga - Nhật (1904 - 1905) kết thúc vối sự thát bại của đế quốc Nga. Như vậy, Nhật chiếm bán đảo Liêu Đông, phía nam đảo Xa-kha-lin, Đài Loan và cảng Lữ Thuận của Trung Quốc. Năm 1914, Nhật Bản đã dùng vũ lực để mở rộng khu vực ảnh hưởng ở Trung Quốc và chiếm Sơn Đông. Thuộc địa của đế quốc Nhật mỏ rộng rất nhiều. Vì sao kinh tê Nhật Bản từ cuối thế kỉ XIX phát triển mạnh ? Dựa vào lược đồ, trình bày sự mỏ’ rộng thuộc địa của đế quốc Nhật. - CUỘC ĐẤU TRANH CỦA NHÂN DÂN LAO ĐỘNG NHẬT BẢN Chủ nghĩa tư bản phát triển, nhân dân lao động Nhật Bản càng bị áp bức bóc lột nặng nề. Công nhân Nhật phải làm việc mỗi ngày từ 12 đến 14 giờ trong những điều kiện rất tồi tệ, có hại cho sức khoẻ mà tiền lương lại thấp hơn ở các nước Au, Mĩ rất nhiều. Bị bóc lột quá nặng nề, phong trào công nhân Nhật Bản đã có những bước tiến đầu tiên trong cuộc đấu tranh chôìig giai cấp tư sản. Một số nghiệp đoàn ra đời. Đảng Xã hội dân chủ Nhật Bản thành lập năm 1901, dưới sự lãnh đạo của Ca-tai-a-ma Xen. Ca-tai-a-ma Xen xuất thân trong một gia đình nghèo ; năm 23 tuổi làm công nhân ở Tô-ki-ô. ông tham gia hoạt động trong phong trào công nhân. Năm 1898, ông đã lãnh đạo công nhân duòng sắt bãi gông tháng lợi sau hàng tháng đấu tranh. Từ năm 1906, dưới ảnh hưởng của Cách mạng Nga 1905, phong trào công nhân ở Nhật Bản phát triển mạnh hơn. Phong trào đấu tranh chống tô thuế và nạn đắt đỏ của nông dân và các tầng lóp lao động khác cũng được đẩy mạnh. Trong năm 1907, có 57 cuộc bãi công. 0 xưởng đúc vũ khí Ô-xa-ca, hàng vạn công nhân tham gia đấu tranh. Cuộc đấu tranh còn phát triển vào những năm sau đó (năm 1912 có 46 cuộc bãi công, đến năm 1917 tăng lên 398). Em có nhận xét gì vệ các cuộc đâu tranh của công nhản Nhật Bản vào đầu thế kỉ XX? CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP Nêu nội dung và ý nghĩa cuộc Duy tân Minh Trị 1868. Những sự kiện nào chứng tỏ vào cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX, Nhật Bản đã trở thành nước đế quốc ?