SGK Lịch Sử 8 - Bài 28: Trào lưu cải cách duy tân ở Việt Nam nửa cuối thế kỉ XIX
Bài 28 TRÀO LƯU CẢI CÁCH DUY TÂN ở VIỆT NAM NỬA CUỐI THẾ KỈ XIX vào nủa cuối thế kỉ XIX, ở Việt Nam dã ra đời cắc trào lưu cải cấch duy tân. Nhưng các dề nghị cải cách duy tân cuối cùng đêu không thực hiện được. I - TÌNH HÌNH VIỆT NAM NỬA cuối THẾ KỈ XIX Vào những năm 60 của thế kỉ XIX, trong khi thực dân Pháp ráo riết mở rộng cuộc chiến tranh xâm lược Nam Kì, chuẩn bị tấn công đánh chiếm cả nưốc ta thì triều đình Huế vẫn tiếp tục thực hiện các chính sách nội trị, ngoại giao lỗi thời, lạc. hậu khiến cho kinh tế, xã hội Việt Nam rơi vào khủng hoảng nghiêm trọng. Bộ máy chính quyền từ trung ương đến địa phương trở nên mục ruỗng ; nông nghiệp, thủ công nghiệp và thương nghiệp đình trệ ; tài chính cạn kiệt, đời sống nhân dân vô cùng khó khăn. Mâu thuẫn giai cấp và mâu thuẫn dân tộc ngày càng gay gắt thêm. Phong trào khởi nghĩa nông dân lọi tiếp tục bùng nổ dữ dội : năm 1862, Nguyễn Thịnh (Cai tổng Vàng) nổi dậy ở Bắc Ninh ; tháng 9-1862, đồng bào Thổ, dưới sụ chỉ huy của Nông Hùng Thạc, nổi dậy ộ Tuyên Quang. Lại cố nhũng nhóm thổ phỉ người Trung Quốc như Lý Đại Xương, Hoàng Nhị Văn, Lưu Sĩ Anh..., hoành hành ỏ phía bắc Thái Nguyên ; cuộc bạo loạn của Tạ Văn Phụng ỏ vùng ven biển (1861 - 1865)... Đặc biệt là cuộc khởi nghĩa của binh lính và dân phu ngay tại kinh đô Huế năm 1866 với sụ tham gia cửa một số sĩ phu, quan lại quý tộc... càng đây dốt nước vào tình trạng rối ren. Trong bối cảnh đó, các trào lưu cải cách duy tân ra đòi. Nêu những nét chính về tình hình kinh tế, xã hội Việt Nam giữa thế kỉ XIX. Nguyên nhăn nào dẫn đến những cuộc khởi nghĩa nông dân chống triều đình phong kiến trong nửa cuối thê kỉ XIX ? II - NHỮNG ĐỀ NGHỊ CẢI CÁCH ở VIỆT NAM VÀO NỬA cuối THẾ KỈ XIX Trước tình trạng đất nước ngày một nguy khốn, đồng thời xuất phát từ lòng yêu nưốc, thương dân, muốn cho nưóc nhà giàu mạnh, có thể đương đầu với cuộc tấn công ngày càng dồn dập của kẻ thù, một sô" quan lại, sĩ phu yêu nước thức thời đã mạnh dạn đưa ra những đề nghị, yêu cầu đổi mói công việc nội trị, ngoại giao, kinh tế, văn hoá... của nhà nưởc phong kiến. Năm 1868, Trân Đình Túc và Nguyễn Huy Tế xin mở của biển Trà Lí (Nam Định). Đinh Văn Điền xin đẩy mạnh việc khai khán ruộng hoang và khai mỏ, phát triển buôn bán, chấn chỉnh quốc phòng. Năm 1872, Viện Thương bợcO) xin mỏ ba cửa biển ở miền Bắc và miền Trung để thông thương với bên ngoài. Đặc biệt, từ năm 1863 đến 1871 Nguyễn Trường Tộ đã kiên trì gủi lên triều đỉnh 30 bản điều trân, đề cộp đến một loạt vấn dề như chấn chỉnh bộ máy quan lại, phát triển công, thưong nghiệp và tài chính, chỉnh đốn võ bị, mở rộng ngoại giao,.cài tổ giáo dục... Ngoài ra, vào các năm 1877 và 1882, Nguyễn Lộ Trạch còn dâng hai bận “Thài vụ sách’’ lên vua Tụ Đức, để nghị chấn hưng dân khí, khai thông dân trí, bào vệ đất nước. Vì sao các quan lại, sĩ phu đưa ra những đê nghị cải cách ? Kể tên những sĩ phu tiêu biểu trong phong trào cải cách ở nửa cuối thể kí XIX. Nêu những nội dung chính trong các đê nghị cải cách của họ. Ill - KET CỤC CÚA CÁC ĐÊ NGHỊ CAI CÁCH Trong bối cảnh bế tắc của xã hội phong kiến Việt Nam cuối thế kỉ XIX, một sô" sĩ phu, quan lại đã vượt qua những luật lệ hà khắc, sự nghi kị, ghen ghét, thậm chí nguy hiểm đến cả tính mạng của mình để đưa ra những đề nghị cải cách nhằm canh tân đất nước. Các đề nghị cải cách này đều nhằm đáp ứng phần nào yêu cầu của nước ta lúc đó. Tuy nhiên, các đề nghị cải cách nói trên vẫn mang tính chất lẻ tẻ, rời rạc, chưa xuất phát từ những cơ sở bên trong, chưa động chạm tới những vấn đề cơ bản của thời đại : giải quyết hai mâu thuẫn chủ yếu của xã hội Việt Nam (1) Cơ quan ngoại giao, phụ trách việc giao thiệp với nước ngoài. là mâu thuẫn giữa nhân dân ta với thực dân Pháp xâm lược và giữa nông dân với địa chủ phong kiến. Triều đình phong kiến Nguyễn bảo thủ, bất lực trong việc thích ứng vổi hoàn cảnh, nên đã không chấp nhận những thay đổi và từ chối mọi sự cải cách, kể cả những cải cách hoàn toàn có khả năng thực hiện. Điều này đã làm cản trở sự phát triển của những tiền đề mới, khiến xã hội vẫn chỉ luẩn quẩn trong vòng bế tắc của chế độ thuộc địa nửa phong kiến. Dù không thành hiện thực, song những tư tưởng cải cách cuối thế kỉ XIX đã gây được tiếng vang lón, ít nhất cũng đã dám tấn công vào những tư tưởng bảo thủ và phản ánh trình độ nhận thức mới của những người Việt Nam hiểu biết, thức thời. Tư tưởng cải cách cuối thế kỉ XIX đã góp phần vào việc chuẩn bị cho sự ra đời phong trào Duy tân ở Việt Nam vào đầu thế kỉ XX. - Trình bày những hạn chê của các đề nghị cải cách cuối thế kỉ XIX. CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP Kể tên các nhà cải cách cuối thế kỉ XIX. Trình bày nội dung một số đề nghị cải cách. Vì sao các đề nghị cải cách ở Việt Nam cuối thế kỉ XIX không thực hiện được ?