SGK Lịch Sử 8 - Bài 17: Châu Âu giữa hai cuộc chiến tranh thế giới (1918 - 1939)

Chương II
CHÂU ẤU VÀ NƯỚC MĨ
GIỮA HAI CUỘC CHIẾN TRANH THẾ GIỚI
(1918- 1939)
CHÂU ÂU GIỮA HAI cuộc CHIẾN TRANH THẾ GIỚI (1918- 1939)
Trong những năm 1913 - 1939, ỏ các nước tư bản châu Ẩu nểi lên một số sự kiện : cao trào cách mạng 1913 - 1923, cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới 1929 - 1933 và sự xuất hiện của chủ nghĩa phát xít ở một số nước.
I - CHẬU ÂU TRONG NHỮNG NĂM 1918 - 1929
Những nét chung
Do hậu quả của Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 - 1918) và thắng lợi của cuộc Cách mạng tháng Mưòi Nga năm 1917, tình hình châu Âu có nhiều biến đổi. Đó là sự xuất hiện một số quốc gia mới trên cơ sở sự tan vỡ của đế quốc Áo - Hung và thất bại của nước Đức.
Trong những năm 1918 - 1923, các nưổc châu Âu, kể cả nước thắng trận và bại trận, đều bị suy sụp về kinh tế.
Nước Pháp tuy thống trận nhưng bị tổn thốt rốt nặng nề : 1,4 triệu người chết, 10 tỉnh công nghiệp phát triển nhất bị tàn phá ; tổng số thiệt hại về vột chất lên tới 200 tỉ phrăng... Nước Đúc bại trận với 1,7 triệu người chết, mất toàn bộ thuộc địa, phải cât 1/8 lãnh thổ của mình cho các nưốc tháng trộn và phải trà những khoản tiền bồi thường chiến tranh rất lớn.
Một cao trào cách mạng đã bùng nổ ở các nước châu Âu trong thời gian này làm cho nền thống trị của giai cấp tư sản lâm vào tình trạng không ổn định, thậm chí khủng hoảng trầm trọng như ở Đức, Hung-ga-ri.
Trong những năm 1924 - 1929, chính quyền tư sản các nước đã đẩy lùi cao trào cách mạng và củng cố nền thông trị. về kinh tế, sau khi phục hồi mức sản xuất trước chiến tranh, từ năm 1924, sản xuất công nghiệp phát triến nhanh chóng.
Sản lượng than và thép của Anh, Pháp, Đức những năm 1920 - 1929 (Đơn vị : triệu tấn)
Than
Thép
1920
' 1929
1920
1929
Anh
233,0
262,0
9,2
9,8
Pháp
25,3
55,0
2,7
9,7
Đức
222,0
337,0
7,8
16,2
- Qua bảng thống kê trên, em có nhận xét gì về tình hình sản xuất công nghiệp ở ba nước Anh, Pháp, Đức ?
Cao trào cách mạng 1918 - 1923. Quốc tê cộng sản thành lập
Trong những năm 1918 - 1923, một cao trào cách mạng.đã bùng nổ ở hầu khắp các nước châu Âu, đặc biệt lên cao ở Đức.
Hình 61. Một đường phố ở Béc-lin trong cao trào cách mạng 1918 - 1923
Mùa thu năm 1918, nưởcĐức bại trận lâm vào tình trạng khùng hoảng về mọi mặt. Ngày 9-11-1918, tổng bãi công nổ ra ỏ Béc-lin, sau đó chuyển thành khỏi nghĩa vũ trang của công nhân và các táng lớp nhân dân thủ dô. Chế độ quân chủ bị lật dổ. Theo gương cách mạng Nga, các xô viết dại biểu công nhân và binh lính được thành lập ỏ nhiều nơi. Nhung cuối cùng, mọi thành quá cách mạng lại rơi vào tay giai cấp tư sân.
Cách mạng tháng 11 - 1918 dẫn đến việc thiết lập chế độ cộng hoà tư sản ở Đức. Tháng 12 - 1918, Đảng Cộng sản Đức thành lập, đánh dấu bưởc phát triển mói của cách mạng. Trong những năm 1919 - 1923, phong trào cách mạng vẫn tiếp diễn ở Đức.
Cách mạng tháng 11 - 1918 ở Đức có những kết quả và hạn chế gì ?
Phong trào cách mạng cũng dâng cao mạnh mẽ ở Hung-ga-ri và các nước châu Âu khác. Qua cao trào cách mạng 1918 - 1923, nhiều đảng cộng sản đã được thành lập : Đảng Cộng sản Hung-ga-ri (1918), Đảng Cộng sản Phấp (1920), Đảng Cộng sản Anh (1920), Đảng Cộng sản I-ta-li-a (1921)...
Sự phát triển của phong trào cách mạng ở châu Âu nói riêng, cũng như trên thế giởi nói chung, đòi hỏi phải có một tổ chức quốc tế để lãnh đạo cách mạng theo đường lối đúng đắn.
Với những hoạt động tích cực của Lê-nin và Đảng Bôn-sê-vích Nga, ngày 2 - 3 - 1919, Đại hội thành lập Quốc tế cộng sản (còn gọi là Quốc tế thứ ba) đã khai mạc tại Mát-xcơ-va. Quốc tế cộng sản trở thành một tổ chức cách mạng của giai cấp vô sản và các dân tộc bị áp bức trên toàn thế giới.
Trong thời gian tồn tại tù năm 1919 đến năm 1943, Quốc tế cộng sàn đã tiến hành bảy lổn đại hội, đề ra đường lối cách mạng đúng đắn cho từng thòi kì phát triển của cách mạng thế giâi. Tại Đại hội lần thứ II (1920), Quốc tế cộng sân đã thông qua Luận cương về vấn đề dân tộc và thuộc địa do Lê-nin dụ thảo. Nguyên Ái Quốc đã tìm thấy ỏ Luận cương con đường cứu nước, giải phóng dân tộc cho nhân dân Việt Nam.
Quốc tê cộng sản được thành lập trong hoàn cảnh nào ?
Năm 1943, do sự thay đổi của tình hình thế giới, Quốc tế cộng sản tuyên bố tự giải tán. Quốc tế cộng sản đã có công lao to lớn trong việc thông nhất và phát triển phong trào cách mạng thế giới.
II - CHÂU ÂU TRONG NHỮNG NĂM 1929 - 1939
Cuộc khủng hoảng kinh tê thê giới (1929 - 1933) và những hậu quả của nó
Hình 62. Sơ đồ so sánh sự phát triển của sản xuất thép giữa Anh và Liên Xô trong những năm 1929 - 1931
Năm 1929, cuộc khủng hoảng kinh tế bùng nổ trong thế giới tư bản chủ nghĩa và kéo dài đến năm 1933 mổi chấm dứt.
Đây là cuộc khủng hoàng “thùa” do sân xuất ồ ạt, chạy đua theo lại nhuận trong những năm 1924 - 1929, dẫn đến tình trạng hàng hoá ế thừa trong khi người lao dộng không có tiền mua.
Khủng hoảng kinh tế đã tàn phá nặng nề nền kinh tế các nước tư bản chủ nghĩa. Mức sản xuất bị đẩy lùi lại hàng chục năm. Hàng trăm triệu người (công nhân, nông dân và gia đình họ) rơi vào tình trạng đói khổ.
Qua sơ đồ trên, em có nhận xét gì về tình hình sản xuất ở Liên Xô và Anh trong những năm 1929 ■ 1931 ?
Một số nước tư bản châu Âu như Anh, Pháp... tìm cách thoát ra khỏi khủng hoảng bằng những chính sách cải cách kinh tế - xã hội. Trong khi đó, các nước Đức, I-ta-li-a (và Nhật Bản ở châu Á) đã phát xít hoá chế độ thống trị và phát động cuộc chiến tranh để phân chia lại thế giới.
Khủng hoảng kinh tế tòn phó nghiêm trọng nưóc Đức. Để đối phó lại khủng hoảng kinh tế và phong trào cách mạng ngày càng dâng cao, giai cấp tu sởn cầm quyền quyết định dưa Hít-le - thủ lĩnh Đảng Quốc xã Đúc, lên nắm chính quyền. Đảng Cộng sân Đúc đã kiên quyết đấu tranh nhưng không ngăn cân được quá trình ấy. Ngày 30 - 1 - 1933, Hít-le lên làm Thủ tướng và ngay sau đó đã biến nưác Đức thành một lò lùa chiến tranh.
Nêu tác động của khủng hoảng kinh tê đôi với nước Đức.
Phong trào Mặt trận nhân dân chông chủ nghĩa phát xít và chông chiến tranh 1929 - 1939
Từ năm 1929, trước nguy cơ xuất hiện chủ nghĩa phát xít và chiến tranh thế giới, một cao trào cách mạng lại bùng nổ. Dưới sự chỉ đạo của Quốc tế cộng sản, phong trào đấu tranh thành lập Mặt trận nhân dân chông chủ nghĩa phát xít đã lan rộng ở nhiều nước tư bản châu Âu.
Hình 63. Quảng trường Công-coóc ở Pa-ri ngày 6 - 2 - 1934
Ở Pháp, ngày ó - 2 -1934, bọn phát xít “Chữ thập lửa” gồm 2 vạn tên có vũ trang xông vào trụ sỏ Quốc hội, âm mưu lật đổ chính phủ và thiết lập chế độ phát xít. Đàng Cộng sàn Pháp đã kịp thòi huy dộng công nhân xuống đường dấu tranh, đánh bại lục lượng phát xít. Tháng 5 -1935, Mặt trận nhân dân chống chủ nghĩa phát xít đưạc thành lập, bao gồm Đàng Cộng sởn, Đàng Xã hội và nhiều đãng phái, đoàn thể chính trị khác.
Trong cuộc tổng tuyển cử tháng 5 - 1936, Mặt trận nhân dân Pháp giành được thắng lợi. Chính phủ Mặt trận nhân dân Pháp được thành lập và thi hành một số chính sách tiến bộ trong những năm 1936 - 1939.
ở Tây Ban Nha, tháng 2 - 1936, Mặt trận nhân dân cũng thu được thắng lợi trong tổng tuyển cử và chính phủ Mặt trận nhân dân được thành lập.
Hình 64. Thắng lợi của Mặt trận nhân dân Tây Ban Nha (tháng 2 - 1936)
Nhò sự hậu thuần của phát xít Đức và l-ta-li-a, các thế lục phát xít Tây Ban Nha tiến hành đào chính ỏ nhiều thành phố. Cuộc chiến tranh chống phát xít của nhân dân Tây Ban Nha kéo dài hon ba năm (1936 - 1939), với sụ giúp đã của những đội quân tình nguyện đến từ 53 nưóc trên thế giới, cuối cùng bị thất bại.
- Vì sao nhản dân Pháp đánh bại được chủ nghĩa phát xít ở Pháp ?
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
Hãy nêu tình hình chung của các nước tư bản châu Âu trong những năm 1918 - 1929.
Quốc tế cộng sản đã có những đóng góp gì cho phong trào cách mạng thế giới trong những năm 1919 - 1943 ?
Trình bày những hậu quả của cuộc khủng hoảng kinh tế 1929 - 1933 đối với các nước tư bản châu Âu.
Vì sao chủ nghĩa phát xít thắng lợi ở Đức nhưng lại thất bại ở Pháp ?