SGK Lịch Sử 8 - Bài 16: Liên Xô xây dựng chủ nghĩa xã hội (1921 - 1941)

Bài 16
LIÊN XÔ XÂY DỰNG CHỦ NGHĨA XÃ HỘI (1921 -1941)
Bằng “Chính sấch kinh tếmới” (1921 -1925), nhân dân xô viết đã hoàn thành công cuộc khôi phục kinh tếvà hưốc vào thời kì dầu xây dựng chủ nghĩa xd hội (1925 - 1941).
I - CHÍNH SÁCH KINH TẾ MÓI VÀ CÔNG cuộc KHÔI PHỤC KINH TẾ (1921 - 1925)
Sau khi chiến thắng ngoại xâm và nội phản, năm 1921 nưổc Nga Xô viết bưởc vào thời kì hoà bình xây dựng đất nước trong hoàn cảnh hết sức khó khăn.
Bảy năm chiến tranh (1914 - 1921) đã tàn phá nặng nề nền kinh tế: năm 1920 sản lượng nông nghiệp chỉ bằng 1/2 so với trưởc chiến tranh, sản lượng công nghiệp chỉ còn 1/7, nhiều vùng lâm vào bệnh dịch và nạn đói trầm trọng. Bọn phản cách mạng điên cuồng chông phá, gây bạo loạn ở nhiều nơi.
Hình 58. Ap phích năm 1921 : “Chúng ta tuyên chiến với hậu quả của chiến tranh”
- Bức áp phích trên nói lên điều gì ?
Trong tình hình ấy, tháng 3 - 1921 Đảng Bôn-sê-vích Nga quyết định thực hiện Chính sách kinh tế mới, do Lê-nin đề xướng. Nội dung chủ yếu của Chính sách kinh tế mói là bãi bỏ chế độ trưng thu lương thực thừa và thay thế bằng chế độ thu thuế lương thực (sau khi nộp đủ thuế lương thực quy đinh, nông dân được quyền sử dụng số dư thừa), thực hiện tự do buôn bán, mở lại các chợ, cho phép tư nhân được mở các xí nghiệp nhỏ và khuyến khích tư bản nước ngoài đầu tư, kinh doanh ở Nga.
Nhờ có Chính sách kinh tế mới, nông nghiệp và các ngành kinh tế khác được phục hồi và phát triển nhanh chóng. Đời sống nhân dân được cải thiện hơn trưốc. Năm 1925, sản xuất công, nông nghiệp đạt mức xấp xỉ trước chiến tranh.
Công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ đất nước đòi hỏi các dân tộc trên đất nước Xô viết phải liên minh khăng khít và giúp nhau hơn nữa về mọi mặt. Từ yêu cầu đó, tháng 12 - 1922, Liên bang Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Xô viết (gọi tắt là Liên Xô) được thành lập trên cơ sở tự nguyện của bôn nưóc cộng hoà xô viết đầu tiên là Nga, Bê-lô-rút-xi-a, U-crai-na và Ngoại Cáp-ca-dơlO.
(1) Từ năm 1922 đến năm 1940, có thêm 11 nước cộng hoà gia nhập Liên Xô, nâng tổng số- lên 15 nước.
- Nội dung cỊiủ yêu của Chính sách kinh tế môi. Chính sách này đã tác động như thê nào đến tình hình nưổc Nga ?
II - CÔNG CUỘC XÂY DựNG CHỦ NGHĨA XÃ HỘI ở LIÊN xô (1925 - 1941)
Sau khi khôi phục kinh tế, Liên Xô vẫn là một nưốc nông nghiệp lạc hậu so với các nưóc tư bản phương Tây : nông nghiệp chiếm trên 2/3 tổng sản phẩm quốc dân, máy móc phải nhập của nước ngoài. Chính vì vậy, để xây dựng cơ sở vật chất cho chủ nghĩa xã hội, nhân dân Liên Xô phải thực hiện nhiệm vụ công nghiệp hoá xã hội chủ nghĩa.
Trong những năm 1926 -1929, nhân dân Liên Xô tập trung mọi súc lực vào việc thục hiện bước đầu công nghiệp hoá xã hội chủ nghĩa theo duòng lối ưu tiên phát triển công nghiệp nặng mà trọng tâm là ngành công nghiệp chế tạo máy công cụ, ngành công nghiệp năng lượng (điện, than, dầu mỏ), ngành chế tạo máy móc nông nghiệp và ngành công nghiệp quốc phòng.
Cùng với nhiệm vụ công nghiệp hoá, nhân dân Liên Xô tiến hành cải tạo nền nông nghiệp, thu hút đông đảo nông dân tham gia các nông trang tập thể.
Hình 59. Nhà máy thuỷ điện Đơ-nhi-ép, khởi công năm 1927, là nhà máy thuỷ điện lớn nhất ' châu Âu thòi đó, được đưa vào hoạt động tháng 10 - 1932
Công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô được thực hiện qua các kế hoạch 5 năm. Mỗi kế hoạch 5 năm đều có những mục tiêu kinh tế - xã hội cụ thể, đánh dấu từng bước đi lên chủ nghĩa xã hội của nhân dân Liên Xô. Kế hoạch 5 năm lần thứ nhất (1928 - 1932) và lần thứ hai (1933 - 1937) đều hoàn thành trước thòi hạn.
- Vì sao nhăn dãn Liên Xô phải thực hiện nhiệm vụ công nghiệp hoá xã hội chủ nghĩa ?
Trong thời kì đầu xây dựng chủ nghĩa xã hội, Liên Xô đã đạt được những thành tựu to lớn về nhiều mặt. Đến năm 1936, tính theo sản lượng công nghiệp, Liên Xô đứng đầu châu Âu và dứng thứ hai trên thế giới (sau Mĩ). Công cuộc tập thể hoá nông nghiệp hoàn thành. Nhân dân Liên Xô đã xây dựng được một nền nông nghiệp tập thể hoá, cơ giới hoá và có quy mô sản xuất lớn.
Hình 60. Máy kéo ở một nông trang tập thề năm 1936
về văn hoá - giáo dục, Liên Xô đã thanh toán nạn mù chữ, thực hiện phổ cập giáo dục tiểu học cho tất cả mọi người và phổ cập giáo dục trung học cơ sở ở các thành phôi Các lĩnh vực khoa học tự nhiên, khoa học xã hội, văn học nghệ thuật cũng đạt được nhiều thành tựu rực rỡ.
Về xã hội, các giai cấp bóc lột đã bị xoá bỏ, chỉ còn lại hai giai cấp lao động là công nhân, nông dân và tầng lớp trí thức mới xã hội chủ nghĩa.
Từ năm 1937, Liên Xô tiếp tục thực hiện kế hoạch 5 năm lần thứ ba. Tháng 6 - 1941, phát xít Đức tấn công Liên Xô, nhân dân Liên Xô buộc phải ngừng- công cuộc xây dựng đất nước để tiến hành cuộc chiến tranh giữ nước vĩ đại.
- Nêu những thành tựu về văn hoá ■ giáo dục của Liên Xô trong thời kì đầu xây dựng chủ nghĩa xã hội (1925 -1941).
CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP
Nêu nội dung của Chính sách kinh tế mới.
Trình bày những biến đổi vể mọi mặt ở Liên Xô trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội từ năm 1925 đến năm 1941.
Sưu tầm một vài mẩu chuyện về công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô những năm 1925 - 1941.