SGK Ngữ Văn 11 - Ba cống hiến vĩ đại của Các Mác
ĂNG-GHEN BA CÓNG HIẾN Ví ĐẠI CỦA CÁC MÁC Các Mác và Ăng-ghen Nhận thức được những đóng góp quan trọng của Mác đối với lịch sử nhân loại. Hiểu được nghệ thuật lập luận của Ăng-ghen. Biết ơn và biết trân trọng những thành quả cách mạng mà các bậc tiền bối đã tạo ra. L-__——__ - J TIỂU DẪN Phri-đrích Ăng-ghen (1820 - 1895) là nhà triết hoc người Đức, bạn thân thiết của Mác và là nhà hoạt động cách mạng nổi tiếng của phong trào công nhân thế giới và Quốc tế cộng sản. Di sản lí luận của ông là một phần quan trọng trong lí luận của chủ nghĩa Mác. Các Mác (1818 - 1883) là nhà triết học và lí luận chính trị vĩ đại người Đức, lãnh tụ thiên tài của giai cấp công nhân và nhân dân lao động trên toàn thế giói. Học thuyết về chủ nghĩa cộng sản khoa học của Mác mở đường cho nhân loại bước vào kỉ nguyên xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa. Ông đã kế thừa và sáng tạo một cách xuất sắc những đỉnh cao của tư tưởng thế kỉ XIX : ttiết học cổ điển Đức, kinh tế chính trị cổ điển Anh và chủ nghĩa xã hội không tưởng Pháp. Ông sáng tạo chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, xây dựng học thuyết kinh tế mác xít và chủ nghĩa xã hội khoa học,... Học thuyết của ông là vũ khí lí luận và hành động của giai cấp công nhân trong cuộc đấu tranh chống ách thống trị tư sản. Văn bản Ba cống hiến vĩ đại của Các Mác là bài điếu vãn của Ăng-ghen đọc trước mộ Mác, trong . đó ông đã đánh giá cao cống hiến to lớn của Mác và biểu lộ tình cảm tiếc thưong của những người cộng sản trước tổn thất to lớn không bù đắp được này. Tên bài do ngưòi biên soạn đặt. VĂN BÀN Chiều ngày 14 tháng ba, vào lúc ba giờ kém mười lăm phút, nhà tư tưởng vĩ đại nhất trong số những nhà tư tưởng hiện đại đã ngừng suy nghĩ. Để Mác ở lại một mình vẻn vẹn chỉ có hai phút, thế mà khi trở vào phòng, chúng tôi đã thấy ông ngủ thiếp đi thanh thản trên chiếc ghế bành - nhưng là giấc ngủ nghìn thu. Con người đó ra đi là một tổn thất không sao lường hết được đối vói giai cấp vô sản đang đấu tranh ở châu Âu và châu Mĩ, đối vói khoa học lịch sử. Rồi đây, người ta sẽ cảm thấy nỗi trống vắng do sự qua đòi của bậc vĩ nhân ấy gây ra. Giống như Đác-uyn Đác-uyn (1809 - 1882): nhà tự nhiên học vậ sinh vật học người Anh, tác giả của cuốn sách nổi tiếng về nguồn gốc của các loài trên con đường chọn lọc tự nhiên xuất bản năm 1859 và là người sáng lập học thuyết Đác-uyn về tiến hoá. đã tìm ra quy luật phát triển của thế giói hữu cơ, Mác đã tìm ra quy luật phát triển của lịch sử loài người: cái sự thật đơn giản nhưng đã bị tầng tầng lóp lóp các tư tưởng phủ kín cho đến ngày nay, đó là con người trước hết cần phải có cái ãn cái uống, quần áo và chỗ ở, rồi sau đó mới có thể làm chính trị, khoa học, nghệ thuật, tôn giáo v.v... ; vì vậy, việc sản xuất ra những tư liệu sinh hoạt vật chất trực tiếp, và mỗi giai đoạn phát triển kinh tế nhất định của một dân tộc hay một thời đại tạo ra cơ sở để người ta phát triển các thể chế nhà nước, các quan điểm pháp quyền, nghệ thuật và cả tôn giáo nữa, cho nên phải xuất phát từ cơ sở đó mà giải thích những cái kia, chứ không phải ngược lại, như từ trước đến nay người ta đã làm. Mộ của Các Mác tại nghĩa trang Hai-ghết ở Luân Đôn (trước khi xây dựng Đài tưởng niệm năm 1956) Nhưng không chỉ có thế thôi. Mác cũng tìm ra quy luật vận động riêng của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa hiện nay và của xã hội tư sản do phương thức đó đẻ ra. Vói việc phát hiện ra giá trị thặng dư(1) trong lĩnh vực này, lập tức một ánh sáng đã xuất hiện, trong khi mọi công trình nghiên cứu trước đây của các nhà kinh tế học tư sản cũng như của các nhà phê bình xã hội chủ nghĩa đều mò mẫm trong bóng tối. [...] Con người khoa học là như vậy đó. Nhưng đấy hoàn toàn không phải là điều chủ yếu ở Mác. Khoa học đối với Mác là một động lực lịch sử, một lực lượng cách mạng. Mỗi phát kiến mới trong bất cứ khoa học lí luận nào, thậm chí đôi khi người ta chưa thấy ngay được việc ứng dụng nó vào thực tế, đã có thể đem đến cho Mác một niềm vui thực sự, nhưng niềm vui của ông còn lớn hơn nữa khi phát kiến đó nhanh chóng có tác động cách mạng đến công nghiệp, đến sự phát triển lịch sử nói chung. [...] Bởi lẽ trước hết Mác là một nhà cách mạng. Bằng cách này hay cách khác, tham gia vào việc lật đổ xã hội tư sản và các thiết chế nhà nước do nó dựng lên, tham gia vào sự nghiệp giải phóng giai cấp vô sản hiện đại mà ông là người đầu tiên đem đến cho giai cấp ấy ý thức về địa vị và yêu cầu của mình, ý thức về điều kiện để tự giải phóng, đó thật sự là sứ mệnh thiết thân của cuộc đời ông. Đấu tranh là hành động tự nhiên của Mác. Và Mác đã đấu tranh một cách say sưa, kiên cường và có kết quả, [...] dẫn đến sự xuất hiện Hội liên hiệp công nhân quốc tế vĩ đại [...], đấy chính là sự nghiệp mà ai xây dựng nên đều lấy làm tự hào, thậm chí dù cho người đó không làm gì thêm nữa. Đó là lí do vì sao Mác là người bị căm ghét nhiều nhất và bị vu khống nhiều nhất trong thời đại ông. Các chính phủ - cả chuyên chế lẫn cộng hoà - đều trục xuất ông, bọn tư sản - cả bảo thủ lẫn dân chủ cực đoan - đều thi nhau vu khống và nguyền rủa ông. Mác đã gạt sang một bên tất cả những thứ đó, coi như cái' mạng nhện vướng chân, chẳng thèm đếm xỉa, và chỉ đáp lại khi thấy hết sức cần thiết mà thôi. Và ông đã mất đi, hàng triệu người cộng sự cách mạng vói ông ở khắp châu Âu và châu Mĩ, từ những hầm mỏ Xi-bia Giá trị thặng dư: phần giá trị dôi ra ở sản phẩm so với chi phí để tạo ra sản phẩm đó. Xi-bia (còn được phiên âm ỉầXi-bê-rĩ) : tên gọi miền đất Viễn Đông nước Nga. đến tận Ca-li-phoóc-ni-a Ca-li-phoóc-ni-a : tên một bang của nước Mĩ. , đã tôn kính, yêu mến và khóc thương ông, và tôi có thể mạnh dạn nói rằng ông có thể có nhiều kẻ đối địch, nhưng chưa chắc đã có một kẻ thù riêng nào cả. Tên tuổi và sự nghiệp của ông đời đòi sống mãi! (Theo c. MÁC VÀ PH. ĂNG-GHEN, Toàn tập, tập 19, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1995) HƯỚNG DẪN HỌC BÀI Bài điếu vãn này có thể chia làm mấy phần ? Nêu nội dung của từng phần. Nêu những đóng góp to lớn của Mác khiến ông trở thành “nhà tư tưởng vĩ đại nhất trong số những nhà tư tưởng hiện đại”. Để làm nổi bật tầm vóc vĩ đại của Mác, Ăng-ghen đã sử dụng biện pháp so sánh tầng bậc (còn gọi là biện pháp tăng tiến). Biện pháp ấy đã được thể hiện như thế nào trong bài điếu văn ? Phân tích thái độ và tình cảm của Ăng-ghen đối với Mác qua cách lập luận so sánh trong bài điếụ văn. Anh (chị) hiểu như thế nào về ý kiến : “[...] Ông có thể có nhiều kẻ đối địch, nhưng chưa chắc đã có một kẻ thù riêng nào cả” ? GHI NHỚ Bằng lập luận chặt chẽ, kết hợp với biện pháp so sánh tăng tiến, Ăng-ghen đã giúp chúng ta nhận thức sâu sắc những cống hiến vĩ đại của Mác đối với nhân loại. \J LUYỆN TẬP Nêu cảm nghĩ của anh (chị) về những đóng góp của Mác đối với nhân loại. Lập dàn ý của bài điếu văn.