SGK Ngữ Văn 8 - Câu cảm thán

CÂU CẢM THÁN
I - ĐẶC ĐIỂM HÌNH THỨC VÀ CHỨC NĂNG
Đọc những đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
Hỡi ơi lão Hạc ! Thì ra đêh lúc cùng lão cũng có thể làm liều như ai hết... Một người như thếâý!... Một người đã khóc vì trót lừa một con chó !... Một người nhịn ăn dể tiền lại làm ma, bởi không muôn liên luỵ đến hàng xóm, láng giềng... Con người đấng kính ấỵ bây giờ cũng theo gót Binh Tư để có ăn ư ? Cuộc đời quả thật cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn...
(Nam Cao, Lão Hạc)
Nào đâu những đêm vàng bên bờ suôi Ta say mồi đứng uôhg ánh trăng tan ?
Đâu những ngày mưa chuyên bôh phương ngàn Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới ?
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội,
Tiêhg chim ca giấc ngủ ta tưng bừng ?
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt,
Để ta chiếm lâỳ riêng phần bí mật ?
- Than ôi ỉ Thời oanh liệt nay còn đâu ?
(Thế Lữ, Nhớ rừng)
Câu hỏi:
Trong những đoạn trích trên, câu nào là câu cảm thán ?
Đặc điểm hình thức nào cho biết đó là câu cảm thán ?
Câu cảm thán dùng đê’ làm gì ? Khi viết đơn, biên bản, hợp đồng hay trình bày kết quả giải một bài toán,... có thê’ dùng câu cảm thán không ? Vì sao ?
Ghi nhớ
Câu cảm thán là câ u có những từ ngữ cảm thán như: ôi, than ôi, hỡi ơi, chao ơi (ôi), trời ơi ; thay, biết bao, xiết bao, biết chừng nào,... dùng để bộc lộ trực tiếp cảm xúc của người nói (người viết) ; xuất hiện chủ yếu trong ngôn ngữ nói hằng ngày hay ngôn ngữ văn ch ương.
Khi viết, câu cảm thán thường kết thúc bằng dấu chấm than.
II - LUYỆN TẬP
Hãy cho biết các câu trong những đoạn trích sau có phải đều là câu cảm thán không. Vì sao ?
Than ôi! Sức người khó lòng địch nổi với sức trời! Thê'đê không sao cự lại được với thê'nước ! Lo thay! Nguy thay! Khúc đê này hỏng mất.
(Phạm Duy Tấn, Sống chết mặc bay)
Hỡi cảnh rừng ghê gớm của ta ơi !
(Thế Lữ, Nhớ rừng)
Chao ôi, có biết đâu rằng : hung hăng, hông hách láo chỉ tổ đem thân mà trả nợ cho những cử chỉ ngu dại của mình thôi. Tôi đã phải trải cảnh như thế. Thoát nạn rồi, mà còn ấn hận quá, ân hận mãi.
(Tô Hoài, DếMèn phiêu lưu kí)
Phân tích tình cảm, cảm xúc được thê’ hiện trong những câu sau đây. Có thê’ xếp những câu này vào kiểu câu cảm thán được không ? Vì sao ?
Ai làm cho bể kia đầy
Cho ao kia cạn cho gầy cò con ?
(Ca dao)
b)
Xanh kia thăm thăm từng trên Vì ai gâỵ dựng cho nên nỗi nàỵ ?
(Chinh phụ ngâm khúc)
Tôi có chờ đâu, có đợi đâu ;
Đem chi xuân lại gợi thêm sầu.
(Chế Lan Viên, Xuân)
Anh mà chết là chỉ tại cái tội ngông cuồng dại dột của tôi. Tôi biết làm thế nào bây giờ ?
(Tô Hoài, DếMèn phiêu lưu kí)
Đặt hai câu cảm thán đê’ bộc lộ cảm xúc :
Trước tình cảm của một người thân dành cho mình.
Khi nhìn thấy mặt trời mọc.
Hãy nhắc lại đặc điểm hình thức và chức năng của câu nghi vâh, câu cầu khiến và câu cảm thán.