SGK Ngữ Văn 8 - Lựa chọn trật tự từ trong câu

LựA CHỌN TRẬT Tự TỪ TRONG CÂU
I - NHẬN XÉT CHUNG
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
Anh Dậu uốh vai ngáp dài một tiếng, uể oải, chôhg tay xuôhg phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đê'n miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiến vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
Gõ đẩu roi xuống đất, cai lệ thét bằng giọng khàn khàn của người hút nhiều xái cũ:
- Thằng kia ! Ông tưởng mày chết đêm qua, còn sống đấy à ? Nộp tiền sưu ! Mau !
(Ngô Tất Tố, Tắt đèrí)
CÓ thể thay đổi trật tự từ trong câu in đậm theo những cách nào mà không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu ?
Vì sao tác giả chọn trật tự từ như trong đoạn trích ?
Hãy thử chọn một trật tự từ khác và nhận xét về tác dụng của sự thay đổi ấy.
Ghi nhớ
Trong một câu có thể có nhiều cách sắp xếp trật tụ' từ, mỗi cách đem lại hiệu quả diễn đạt riêng. Người nói (người viết) cần biết lựa chọn trật tự từ thích hợp với yêu cầu giao tiếp.
II - MỘT SỐ TÁC DỤNG CỦA sự SAP XẾP TRẬT Tự TỪ
Trật tự từ trong những bộ phận câu in đậm dưới đây thê’ hiện điều gì ?
Người nhà lí trưởng hình như không dám hành hạ một người ốm nặng, sợ hoặc xảy ra sự gì, hắn cứ lóng ngóng ngơ ngác, muốn nói mà không dám nói. Đùng đùng, cai lệ giật phắt cái thừng trong tay anh này và chạy sẩm sập đến cho anh Dậu.
. Chị Dậu xám mặt, vội vàng đặt con xuống đất, chạy đến đỡ lấy tay hắn.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèri)
Anh Dậu uôh vai ngáp dài một tiêhg. uể oải, chôhg tay xuống phản, anh vừa rên vừa ngỏng đầu lên. Run rẩy cất bát cháo, anh mới kề vào đến miệng, cai lệ và người nhà lí trưởng đã sầm sập tiêh vào với những roi song, tay thước và dây thừng.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèrì)
So sánh tác dụng của những cách sắp xếp trật tự từ trong các bộ phận câu in đậm dưới đây :
Gậy tre, chông tre chôhg lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đổng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ con người.
(Thép Mới, Cây tre Việt Nam)
Gậy tre, chông tre chốhg lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ mái nhà tranh, giữ đổng lúa chín, giữ làng, giữ nước. Tre hi sinh để bảo vệ con người.
Gậy tre, chông tre chống lại sắt thép của quân thù. Tre xung phong vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng giữ mái nhà tranh, giử đống lúa chín, giữ nước. Tre hỉ sinh để bảo vệ con người.
Từ những điều đã phân tích ở các mục I và II, hãy rút ra nhận xét về tác dụng của việc sắp xếp trật tự từ trong câu.
Ghi nhớ
Trật tự từ trong câu có thể:
Thể hiện thứ tự nhất định của sự vật, hiện tượng, hoạt động, đặc điểm
(như thứ bậc quan trọng của sự vật, thứ tự trước sau của hoạt động, trình tự quan sát của người nói,...).
Nhâh mạnh hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng.
Liên kết câu với những câu khác trong văn bản.
Đảm bảo sự hài hoà về ngữ âm của lời nói.
III - LUYỆN TẬP
Giải thích lí do sắp xếp trật tự từ trong những bộ phận câu và câu in đậm dưới đây:
a) Lịch sử ta đã có nhiều cuộc kháng chỉêh vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân ta. Chúng ta có quyền tự hào vì những trang lịch sử vẻ vang thời đại Bà Trưng, Bà Triệu, Trẩn Hưng Đạo, Lê Lợi, Quang Trung,... Chúng ta phải ghi nhớ công lao của các vị anh hùng dân tộc, vì các vị ấy là tiêu biểu của một dân tộc anh hùng.
(Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)
b)
Đẹp vô cùng, TỔ quốc ta ơi !
Rừng cọ đồi chề, đồng xanh ngào ngạt Nắng chói sông Lô, hò ô tiếng hát Chuyêh phầ dào dạt bến nước Bình Ca...
(Tố Hữu, Ta đi- tới)
- Ấy cũng may cho cô, vơ vẩn mãi ở ngoài phố thế này mà gặp mật thám hay đội con gái thì khôh.
- Mật thám tôi cũng chả sợ, đội con gái tôi cũng chả cẩn.
(Nguyễn Công Hoan, Ngựa người, người ngựa)