Soạn Văn 6: Thạch Sanh
Bài 6 Thạch Sanh Chữa lỗi dùng từ Trả bài tập làm văn sô 1 THẠCH SANH KIẾN THỨC Cơ BẢN Thạch Sanh là truyện cổ tích về người dũng sĩ diệt chằn tinh, diệt đại bàng cứu người bị hại, vạch mặt kể vong nhân bội nghĩa và chống quân xăm lược. Truyện thể hiện ước mơ, niềm tin về đạo đức, công lí xã hội và lí tưởng nhân đạo, yều hoà bình của nhân dân ta. • Truyện có nhiều chi tiết tưởng tượng thần kì, độc đáo và giàu ý nghĩa (như sự ra đời và lớn lên kì lạ của Thạch Sanh, cung tên vàng, cây đàn thần, niêu cơm đất). HƯỚNG DẪN ĐỌC - HlỂư VĂN BẢN Câu 1. Sự ra đời và lớn lên của Thạch Sanh có gì khác thường? Kể về sự ra đời và lớn lên của Thạch Sanh như vậy, theo em nhân dân muốn thể hiện điều gì? + Sự ra đời và lớn lên kì lạ của Thạch Sanh — Thạch Sanh có nguồn gốc xuất thân từ thần tiên, là người Trời (thực tế con của Ngọc Hoàng đầu thai). Người mẹ mang thai đến mấy năm mới sinh ra Thạch Sanh. Lớn lên Thạch Sanh được các thần tiên dạy đủ các phép thần thông, võ nghệ. + Ý nghĩa Nguồn gốc và xuất thân của Thạch Sanh đem đến cho câu chuyện sự hấp dẫn, li kì. Hé mở nhân vật sẽ lập nên nhiều chiến công phi thường. Dù là thần tiên nhưng Thạch Sanh vẫn rất gần gũi với nhân dân ở thân phận mồ côi. Câu 2. Trước khi kết hôn với công chúa, Thạch Sanh đã trải qua những thử thách như thế nào? Thạch Sanh bộc lộ phẩm chất gì qua những lần thử thách ấy? + Những thử thách mà Thạch Sanh trải qua trước khi kết hôn với công chúa: Bị lừa đi canh miếu và giết chằn tinh. Xuống hang diệt đại bàng cứu công chúa. Bị Lý Thông lừa nhốt trong hang. Cứu con vua thuỷ tề. Bị hồn chằn tinh và đại bàng trả thù. Đánh lui binh mười tám nước (sau khi kết hôn). + Nhận xét: Những thử thách mà Thạch Sanh trải qua càng ngày càng khó hơn và khó khăn càng nhiều, càng cao thì phẩm chất và tài năng của Thạch Sanh càng rực rỡ. Những thử thách ở rất nhiều phương diện khác nhau: Sự hung bạo của thiên nhiên (chằn tinh, đại bàng). Sự thầm độc của kẻ xấu. Sự xâm lược của kẻ thù. + Phẩm chất của Thạch Sanh bộc lộ qua thử thách: Là người vô tư hết lòng giúp đỡ người khác. Là người dũng mãnh, có sức khoẻ phi thường. Là người yêu chuộng hoà bình và công lí. Thạch Sanh là nhân vật lí tưởng mà nhân dân ước ao và ngưỡng mộ. Câu 3. Trong truyện hai nhân vật Thạch Sanh và Lý Thông luôn đối lập nhau về tính cách và hành động. Hãy chỉ ra sự đối lập nhau. Thạch Sanh Lý Thông Cả tin thật thà Tin lời đi canh miếu thay. Tin lời chằn tinh của vua nuôi. Lừa lọc - xảo quyệt Lừa Thạch Sanh tới ba lần. Lừa để Thạch Sanh thế mạng cho mình. Thạch Sanh Lý Thông • Tin lời xuống hang cứư công chúa. Lừa để cướp công phong quận công. Lừa để lấy công chúa. VỊ tha nhân hậu. Bị Lý Thông hãm hại nhiều lần nhưng vẫn không trả thù, mà tha chết cho về quê làm ăn. Tàn nhẫn, vô lương tâm. Lợi dụng tình anh em kết nghĩa để bóc lột sức lao động của Thạch Sanh. Là người anh hùng, tài giỏi. Tìm cách giết hại Thạch Sanh để cướp công, và lấy công chúa (giết người khác để mình hưởng vinh hoa phú quý). Là người cao cả. Là kẻ bạc nhược. Kẻ thấp hèn. Đại diện cho cái Thiện. Đại diện cho các Ác. Câu 4. Truyện Thạch Sanh có nhiều chỉ tiết thần kì, trong đó đặc sắc nhất là chỉ tiết tiếng đàn và niêu cơm đãi quân sĩ mười tám nước chư hầu. Em hãy nêu ý nghĩa của các chỉ tiết đó. + Ý nghĩa của tiếng đàn kì diệu: Tiếng đàn của tâm hồn, của tình yêu (tiếng đàn thể hiện tâm hồn nghệ sĩ yêu đời của Thạch Sanh, và nhờ tiếng đàn ấy Thạch Sanh đã bắt được nhịp cầu đến với công chúa). Tiếng đàn giải oan, vạch trần tội ác (giải nỗi oan khuất cho Thạch Sanh, và vạch trần tội ác của mẹ con Lý Thông). Tiếng đàn của hoà bình và công lí (tiếng đàn đã làm mềm lòng, nhụt chí đội quân của mười tám nước chư hầu - bởi đây là tiếng nói của hoà bình chính nghĩa, đó là nghệ thuật mưu phạt công tâm - đánh vào lòng người). + Ý nghĩa của niêu cơm thần kì: Niêu cơm vô tận (ăn mãi không hết, xới mãi vẫn đầy). Niêu cơm của hoà bình và nhân đạo (đối xử khoan hồng tử tế với kẻ bại trận). Là khát vọng muôn đời của nhân dân về cơm no áo ấm. Câu 5. Ý nghĩa của phần kết thúc truyện, nhân dân ta muốn thể hiện điều gì? Kết thúc ấy có phổ biến trong truyện cổ tích không? Hãy nêu một số ví dụ. + Kết thúc truyện: Thạch Sanh kết hôn cùng công chúa Quỳnh Nga và lên nôi ngôi vua, còn mẹ con Lý Thông bị sét đánh chết hoá thành kiếp bọ hung. + ¥ nghĩa: Thể hiện khát vọng về cuộc sống công bằng (người hiền lành phải được sống hạnh phúc, kẻ tham lam độc ác phải bị trừng trị). Ước mơ người có tài năng được sử dụng đúng vị trí, không phân biệt thành phần xuất thân (Thạch Sanh nốì ngôi vua). + Đây là kết thúc phổ biến mà ta thường gặp trong truyện cổ tích: Truyện Tấm Cám - Mẹ con Cám độc ác phải chết, cô Tấm hiền lành xinh đẹp trở thành hoàng hậu sống hạnh phúc. Truyện Sọ Dừa: Hai cô chị kiêu kì, ác độc phải bỏ đi biệt xứ, còn cô út nhân hậu, tốt bụng làm bà trạng sống hạnh phúc với người chồng tài hoa. => Triết lí mà người dân muốn gởi gắm qua ba câu chuyện: Ớ hiền gặp lànli. HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP Câu 1. Nếu vẽ bức tranh minh hoạ cho truyện Thạch Sanh, em chọn chỉ tiết nào trong truyện để vẽ? Vì sao? Em đặt cho bức tranh mình hoạ ấy tên gọi như thế nào? Trong truyện có rất nhiều chi tiết để chúng ta vẽ thành bức tranh đẹp có ý nghĩa, tuỳ theo sở thích của mỗi người chúng ta có thể lựa chọn chi tiết mà mình yêu thích nhất, và đặt một tên gọi phù hợp cho bức tranh của mình. Thứ tự Chi tiết có thể vẽ tranh Nhan đề cho bức tranh 1 Chi tiết Thạch Sanh sông ở gốc cây đa, gia tài chỉ có lưỡi búa cha để lại, mình trần, đóng khố Chàng trai đất Việt 2 Thạch Sanh đánh nhau với chằn tinh ở miếu Thạch Sanh đánh nhau với chằn tinh 3 Thạch Sanh đánh nhau với đại bàng ở dưới hang sâu Thạch Sanh đánh nhau với đại bàng 4 Thạch Sanh gảy đàn ở trong ngục Tiếng đàn giải oan 5 Thạch Sanh gảy đàn đánh lui quân lính của mười tám nước chư hầu Tiếng đàn hoà bình 6 Niêu cơm thần của Thạch Sanh thết đãi cả mấy vạn tướng lĩnh, quân sĩ Niêu cơm thần Câu 2. Hãy kể diễn cảm truyện Thạch Sanh. Muốn kể diễn cảm câu chuyện phải chú ý hai điều sau: + Nắm vững nội dung câu chuyện. + Xác định giọng kể phù hợp cho mỗi đoạn. IV. HƯỚNG dẫn tư liệu tham khảo Thật khó có thể tìm thấy trong kho tàng truyện cổ dân gian Việt Nam một tác phẩm vừa lớn về đề tài nội dung, vừa phong phú về loại hình nhân vật và chặt chẽ, hoàn chỉnh về kết cấu nghệ thuật như truyện Thạch Sanh. ơ đây vừa có đấu tranh thiền nhiên chống các loại ác thú (ở trên trời là đại hàng, ở mặt đất là chằn tinh, trong hang động là hồ tinh), vừa có đấu tranh giai cấp trong xã hội (giữa Thạch Sanh và Lý Thông). Lại có cả đấu tranh dân tộc chống ngoại xâm (với quân mười tám nước chư hầu, và đấu tranh cho tình yêu đôi lứa (giữa Thạch Sanh và công chúa) [...] Có thể nói trong những nhân vật chính diện mà truyện cổ tích Việt Nam đã xây dựng nền, Thạch Sanh là con người đẹp nhất, tiêu biểu nhất và hoàn hảo nhất. [...] Việc để Thạch Sanh tha bổng cho mẹ con Lý Thông là ý đồ nghệ thuật rất độc đáo và cao tay của tác giả dân gian, nhằm làm cho tính cách nhân vật Thạch Sanh phát triển nhất quán và hoàn hảo. (Theo Hoàng Tiến Trực - Bình giảng truyện dân gian)