SGK Địa Lí 11 - Tiết 1. Khái quát về Ô-xtrây-li-a
Bài 12 Ô-XTRÂY-LI-A Diện tích : 7,74 triệu km2 Dân số : 20,4 triệu người (năm 2005) Thủ đô : Canbera Là đất nước rộng lớn, nằm ở bán cầu Nam', giàu có về tài nguyên, dân cư đa dân tộc, đa tôn giáo và đa văn hoá, Ô-xtrây-li-a ngày nay là một đất nước phát triển đầy năng động và ngày càng gắn bỏ nhiều hơn với khu vực châu Ả - Thái Bình Dương. Tiết 1. KHÁI QUÁT VỂ Ô-XTRÂY-LI-A I - Tự NHIÊN, DÂN CƯ VÀ XÃ HỘI 1. VỊ trí địa tí và điều kiện tự nhiên ô-xtrây-li-a là quốc gia duy nhất chiếm cả một lục địa, với diện tích tự nhiên đứng thứ sáu trên thế giới. Địa hình Ô-xtrây-li-a cớ độ cao trung bình thấp (chỉ có 2% đất đai là cao trên 1 OOOrn) và chia ra làm ba khu vực chính : cao nguyên miền Tây, vùng đất thấp nội địa, vùng núi (thấp, trung bình), đất cao và núi miền Đông. Khí hậu phân hoá mạnh. Dựa vào ban đồ Tự nhiên Ô-xtrây-li-a, hãy chừng minh rằng khí hậu của Ồ-xtrây-li-a có sự phân hoá mạnh. Hình 12.1. Căng-gu-ru - động vật đặc trưng của ỏ-xtrây-Ii-a Cảnh quan đa dạng (dãy Trường Sơn ở miền Đông, một sô cảnh quan trong các hoang mạc ở vùng nội địa, dải San hô ngầm vĩ đại ở vùng biên Đông Bắc...) hấp dẫn nhiều du khách trên thế giới. ô-xtrây-li-a giàu có về khoáng sản như : than, sắt, kim cương, dầu khí, chì, thiếc, đồng, mangan, bôxít, uranium... Ô-xtrây-li-a có nhiều loài động vật, thực vật bản địa, quý hiếm. Chính phủ Ô-xtrây-li-a rất quan tâm đến bảo vệ môi trường. Hơn 5% diện tích đất đai được dành để bảo tồn thiên nhiên, trong đó có 11 khu di sản thê giới, 500 công viên quốc gia. Điên kiện tự nhiên đã tạo ra những thuận lợi và khó khăn gì cho việc phát triển kỉnh tế của ô-xtrây-ỉi-a ? 2. Dân cư và xã hội Cách đây khoảng 60 nghìn năm đã có thổ dân sinh sống trên lục địa Ô-xtrây-li-a. Đến cuối thê kỉ XVIII người châu Âu mới có mặt ở Ô-xtrây-li-a. Ra đời năm 1901, Ô-xtrây-li-a là nhà nước liên bang, một quốc gia độc lập trong Khối Liên hiệp Anh. Với hơn 20 triệu dân đại diện cho 151 tộc người, Ô-xtrây-li-a là quốc gia đa dân tộc, đa tôn giáo, đa văn hoá và đang gia tăng mạnh mẽ các môi quan hệ với khu vực châu Á - Thái Bình Dương. Dân cư ở ô-xtrây-li-a phân bô không đều. Mật độ dân cư rất thấp ở vùng nội địa (0,03 - 0,3 người/km2) nhưng lại tập trung rất đông ở dải đồng bằng ven biên phía đông nam và tây nam (nơi đây chỉ chiêm 3% diện tích nhưng tập trung tới 90% dân sô cả nước). Mức độ đô thị hoá của Ô-xtrây-li-a vào loại cao nhất thê giới (có tới 85% dân cư sống ở các đô thị). Tỉ suất gia tăng dân sô trong nhũng thập kỉ qua là 1,4%, chủ yếu do dân nhập cư. ỏ-xtrây-li-a đặc biệt quan tâm phát triển nguồn nhân lực có chất lượng cao, là quốc gia tiên tiến về khoa học và kĩ thuật (chiếm 2,5% các công trình khoa học trên thế giới và đã giành được 8 giải Nôben về Vật lí, Y học, Hoá học). Chính phủ đầu tư lớn cho nghiên cứu khoa học, giáo dục, đào tạo nghề và phát triển công nghệ thông tin. Hãy phân tích các đặc trưng về dán cư, xã hội của Ô-xtrâỷ-li-a. II - KINH TÊ Khái quát Ô-xtrây-li-a có nền kinh tê phát triển. Các ngành kinh tế có hàm lượng tri thức cao hiện đang đóng góp 50% giá trị GDP. Trong những năm gần đây, ỏ-xtrây-li-a có mức tăng trưởng kinh tế cao và ổn định, tỉ lệ thất nghiệp thấp và trở thành môi trường hấp dẫn đối với các nhà đầu tư trên thế giới. Dịch vụ Dịch vụ có vai trò rất quan trọng, chiếm tới 71% GDP - năm 2004. Mạng lưới các ngân hàng, các chi nhánh tài chính ngày càng mở rộng, thương mại điện tử rất phát triển. Đất nước rộng lớn, các thành phô và khu dân cư nằm quá xa nhau, ít thuận lợi cho giao thông đường sắt và đường ô tô, nhưng lại tạo điều kiện cho ngành hàng không nội địa phát triển. Hoạt động ngoại thương phát triển mạnh, chù yếu thông qua cảng Xít-ni. Ô-xtrây-li-a xuất khẩu khoáng sản, lương thực, thực phầm, máy móc... nhập khẩu thiết bị vận tải, nguyên liệu, hoá chất... Đất nước Ô-xtrây-li-a có hơn 20 triệu dân nhưng hằng năm đón tới 5 triệu lượt khách du lịch. Hình 12.2. Thành phô cảng Xít-ni Công nghiệp ỏ-xtrây-li-a có trình độ phát triển công nghiệp cao nhưng lại là nước xuất khẩu nhiều nguyên liệu thô ; đứng hàng đầu thế giới về xuất khẩu than đá, kim cương. O-xtrây-li-a cũng là nước xuất khẩu nhiều uranium, dầu thô, khí tự nhiên, vàng, quặng sắt, chì, thiếc, đồng và mangan. Công nghiệp mỏ chiếm 7% GDP (trên 30 tỉ đô la ô-xtrây-li-a) và sử dụng 4% lao động. © đảo TAXMANIA CÔNG NGHIỆP KHAI THÁC CÔNG NGHIỆP CHẾ BIẾN CÁC VÙNG NÔNG NGHIỆP ® Dầu mỏ © Thiếc Điện tử, viễn thõng — Vùng chăn nuôi gia súc lớn @ Khí tư nhiên® Vàng Chế tao máy ® Than © Chì- kẽm ơ Hoáchất f 1 Vùng chăn nuôi cừu ® Sắt ® Bôxít E Dệt, may Vùng trồng lúa mì © Mangan @ Niken 0 Thực phẩm © Đồng © Uranium Sản xuất ô tô Vùng không sản xuất nông nghiệp Hình 12.3. Kinh tê ô-xtrây-li-a Gần đây, ô-xtrây-li-a phát triển mạnh các ngành công nghệ cao như sản xuất thuốc và thiết bị y tế, phần mềm máy tính, viễn thông, khai thác năng lượng mặt trời và công nghiệp hàng không. Ngành công nghiệp viễn thông đứng thứ 10 thế giới. Công nghiệp chê biến thực phẩm của Ô-xtrây-li-a đạt tiêu chuẩn quốc tế, chiếm 20% giá trị hàng xuất khẩu. Các trung tâm công nghiệp lớn là Xít-ni, Men-bơn, A-đê-lai. Công nghiệp Ô-xtrây-li-a đã đạt được những thành tựu quan trọng gì trong thời gian gần đáy ? Hình 12.4. Chăn nuôi bò ờ ô xtrây-li a Nông nghiệp ô-xtrây-li-a luôn được đánh giá là nước có nền nông nghiệp hiện đại, sản xuất dựa vào các trang trại có quy mô lớn và trình độ kĩ thuật cao. Đất trồng trọt và chăn nuôi chiếm 6% diện tích tự nhiên ; nông nghiệp sư dụng 5,6% lực lượng lao động, chiếm 4% GDP và đóng góp 25% trị giá xuất khẩu. ỏ-xtrây-lứa là nước sản xuất và xuất khẩu nhiều lúa mì : trồng nhiều cây công nghiệp và hoa quả, chủ yếu ở vùng Đông Nam. Chăn nuôi chiếm 60% ■ giá trị sản xuất nông nghiệp. Với đàn cừu 150 triệu con, Ô-xtrây-li-a đứng đầu thế giới về xuất khẩu len. Ô-xtrây-li-a cũng xuất khẩu nhiều sữa, thịt bò sang Hoa Kì, Nhật Bản, Đông Nam Á và Anh. Hình 12.5. Sơ đồ một trang trại nuôi bò ở ỏ-xtrây-li-a Câu hỏi vã bãi tập Hãy trình bày một sô đặc điểm về tự nhiến và dân cư, xã hội cùa ô-xtrây-li-a. Hãy chứng tỏ rằng ô-xtrây-li-a là nước có nền công nghiệp phát triển cao. Dựa vào hình 12.5, hãy phân tích đê thấy rõ tính hiện đại của các trang trại nông nghiệp ở ô-xtrây-li-a.