SGK Ngữ Văn 11 - Đọc thêm: Khóc Dương Khuê

NGUYỄN KHUYẾN
TIỂU DẪN
Dương Khuê (1839 - 1902) người làng Vân Đình, tổng Phương Đình, tỉnh Hà Đông (nay là huyện ứng Hoà, thuộc Hà Nội), đỗ tiến sĩ năm 1868, làm quan đến chức Tổng đốc Nam Định, Ninh Bình, ông là bạn thân của Nguyễn Khuyến.
Bài Khóc Dương Khuê lúc đầu viết bằng chữ Hán {Vãn đồng niên Vân Đình tiến sĩ Dương Thượng thừ), sau đó được chính Nguyễn Khuyến dịch ra chữ Nôm và bản chữ Nôm lại có phần phổ biến hơn bản chữ Hán.
VĂN BẢN
Bác Dương thôi đã thôi rồi,
Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta.
Nhớ từ thuở đăng khoa(1) ngày trước, vẫn sớm hôm tôi bác cùng nhau ;
Kính yêu từ trước đến sau,
Trong khi gặp gỡ khác đâu duyên tròi	Đăng khoa: thi đỗ.
 	Ý cả cầu thơ: sự gặp gỡ của hai người bạn như có trời xui khiến.
 ?
Cũng có lúc choi nơi dặm khách,
Tiếng suối nghe róc rách lưng đèo ;
Có khi từng gác cheo leo,
Thú vui con hát lựa chiều cầm xoang	Cầm xoang {eầm: đàn ; xoang: điệu hát): ở đây chỉ việc tác giả và bạn đi hát ả đào.
.
Cũng có lúc rượu ngon cùng nhắp,
Chén quỳnh tưong	Quỳnh tựong: chỉ thứ rượu ngon.
 ăm ắp bầu xuân.
Có khi bàn soạn câu văn,
BỈết bao đông bích, điển phần	Đông bích : chỉ phòng đọc sách. Điển phần : tương truyền là tên các pho sách cổ xưa, biểu tượng cho sách cổ điển.
 	'Buổi đường cứti: thời buổi suy đồi, vận hạn; ở đây chỉ thòi gian nước ta bị thực dân Pháp xâm lược.
 trước sau.
Buổi dương cửuí6) cùng nhau hoạn nạn,
Phận đẩu thăng	Phận đẩu thăng: đẩu và thăng là dụng cụ đong thóc gạo thời xưa. Các quan ngày xưa nhận lương bằng thóc nên nói phận đẩu thăng là nói phận người làm quan.
 chẳng dám tham trời;
Bác già, tôi cũng già rồi,
Biết thôi, thôi thế thì thôi mói là!
Muốn đi lại tuổi già thêm nhác,
Trước ba năm gặp bác một lần ;
Cầm tay hỏi hết xa gần,
Mừng rằng bác hãy tinh thần chưa can.
Kể tuổi tôi còn hơn tuổi bác,
Tôi lại đau trước bác mấy ngày;
Làm sao bác vội về ngay,
Chợt nghe, tôi bỗng chân tay rụng rời.
Ai chẳng biết chán đời là phải,
Sao vội vàng đã mải lên tiên;
Rưọu ngon không có bạn hiền,
Không mua không phải không tiền không mua.
Câu thơ nghĩ đắn đo không viết,
Viết đưa ai, ai biết mà đưa.
Giường kia treo(1) cũng hững hờ,
Đàn kia	Giường treo : Trần Phồn thòi Hậu Hán có người bạn thân là Từ Trĩ. Phồn dành riêng cho bạn một cái giường, khi bạn đến choi thì mời ngồi, lúc bạn về lại treo giường lên.
 	Đàn kia: Tưong truyền Bá Nha và Chung Tử Kì là hai người bạn. Bá Nha là người choi đàn giỏi. Tử Kì có tài nghe tiếng đàn của Bá Nha mà hiểu được điều Bá Nha đang nghĩ. Người ta gọi đó là bạn tri âm (biết được tiếng đàn). Sau khi Tử Kì chết, Bá Nha đập bỏ đàn vì cho rằng không có ai hiểu đưọc tiếng đàn của mình. Có thuyết nói là Bá Nha treo đàn không gảy nữa.
 gảy cũng ngẩn ngơ tiếng đàn.
Bác chẳng ở, dẫu van chảng ở,
Tôi tuy thương, lấy nhớ làm thương;
Tuổi già hạt lệ như sương,
Hoi đâu chuốc lấy hai hàng chứa chan !
{Thơ văn Nguyễn Khuyến, Sđd)
HƯỚNG DẪN ĐỌC THÊM
Theo anh (chị), bài thơ này có thể chia thành mấy đoạn ? Nội dung của mỗi đoạn là gì ?
Tình bạn thắm thiết, thuỷ chung giữa hai người được thể hiện như thế nào ? (Chú ý diễn biến tâm trạng của tác giả : nỗi đau đớn lúc nghe tin bạn qua đời, sống lại những kỉ niệm trong tình bạn, nỗi trống vắng khi bạn mất.)
Đây là một bài thơ có nghệ thuật tu từ đặc sắc. Hãy phân tích những biện pháp nghệ thuật tu từ thể hiện nỗi trống vắng của nhà thơ khi bạn qua đời.