SGK Ngữ Văn 11 - Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài (Trích Vũ như Tô)

NGUYỄN HUY TƯỞNG
VĨNH BIỆT CỬU TRÙNG ĐÀI
(Trích Vũ Như Tô)
KẾT QUẢ CẦN ĐẠT
Hiếu và phân tích được xung đột kịch, tính cách, diễn biến tâm trạng và bi kịch của Vũ Như Tô và Đan Thiềm trong đoạn trích.
Nắm được những nét đặc sắc về nghệ thuật của vở kịch qua đoạn trích.
\	X
TIỂU DẪN
Nguyễn Huy Tưởng (1912 - 1960) xuất thân trong một gia đình nhà nho, quê ở làng Dục Tú, huyện Từ Son, tỉnh Bắc Ninh (nay là xã Dục Tú, huyện Đông Anh, Hà Nội), ông sớm tham gia cách mạng, hoạt động trong những tổ chức văn hoá văn nghệ do Đảng lãnh đạo (năm 1943, tham gia Hội Văn hoá cứu quốc ; tháng 8 - 1945, là đại biểu Vãn hoá cứu quốc đi dự Quốc dân Đại hội ở Tân Trào). Nguyễn Huy Tưởng có thiên hướng khai thác đề tài lịch sử và có đóng góp nổi bật ở thể loại tiểu thuyết và kịch. Văn phong của ông vừa giản dị, trong sáng, vừa đôn hậu, thâm trầm, sâu sắc. Năm 1996, ông được Nhà nước tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.
Tác phẩm chính của Nguyễn Huy Tưởng : các vở kịch Vũ Như Tô (1941), Bắc Son (1946), Những người ở lại (1948), kịch bản phim Luỹhoa (1960); các tiểu thuyết Đém hội Long Trì (1942), An Tư (1945), sống mãi với Thủ đô (1961); kí: Kí sự Cao-Lạng (1951),...
Vũ Như Tô là vở bi kịch lịch sử năm hồi viết về một sự kiện xảy ra ở Thăng Long khoảng năm 1516-1517, dưới triều Lê Tưong Dực. Tác phẩm được Nguyễn Huy Tưởng viết xong vào mùa hè năm 1941, đề tựa tháng 6 - 1942. Từ vở kịch ba hồi đăng trên tạp chí Tri tân năm 1943 - 1944, được sự góp ý của nhiều nhà văn tiến bộ, Nguyễn Huy Tưởng đã sửa lại thành vở kịch năm hồi.
Tóm tắt tác phẩm: Vũ Như Tô, một kiến trúc sư thiên tài, bị hôn quân Hôn quân : ông vua tối tăm, ngu dốt.
 Lê Tưong Dực bắt xây dựng Cửu Trùng Đài để làm noi hưởng lạc, vui choi với các cung nữ. vốn là một nghệ sĩ chân chính, gắn bó với nhân dân, cho nên mặc dù bị Lê Tương Dực doạ giết, Vũ Như Tô vẫn ngang nhiên chửi mắng tên hôn quân và kiên quyết từ chối xây Cửu Trùng Đài (hồi I).
Đan Thiềm, một cung nữ đã thuyết phục Vũ Như Tô chấp nhận yêu cầu của Lê Tương Dực, lợi dụng quyền thế và tiền bạc của hắn, trổ hết tài năng để xây dựng cho đất nước một toà lâu đài vĩ đại “bền như trăng sao”, có thể “tranh tinh xảo với hoá công” Tranh tinh xảo với hoá công: tranh tài với trời đất, tự nhiên.
(1) Nguyễn Vũ : quan Đông các đại học sĩ, được vua Lê Tương Dực tin dùng.
(1) Lê Trung Mại: thái giám thân cận của hoàng hậu.
 để cho “dân ta nghìn thu còn hãnh diện”.
Theo lời khuyên, Vũ Như Tô đã thay đổi thái độ, chấp nhận xây Cửu Trùng Đài. Từ đó, ông dồn hết tâm trí và bằng mọi giá xây dựng toà đài sao cho thật hùng vĩ, tráng lệ. ông đã vô tình gây biết bao tai hoạ cho nhân dân: Để xây dựng Cửu Trùng Đài, triều đình ra lệnh tăng thêm sưu thuế, bắt thêm thợ giỏi, tróc nã, hành hạ những người chống đối. Dân căm phẫn vua làm cho dân cùng, nước kiệt; thợ oán Vũ Như Tô bởi nhiều người chết vì tai nạn, vì ông cho chém những kẻ chạy trốn. Công cuộc xây dựng càng gần kề thành công thì mâu thuẫn giữa tập đoàn thống trị sống xa hoa, truy lạc với tầng lóp nhân dân nghèo khổ, giữa Vũ Như Tô với những người thợ lành nghề và người dân lao động mà ông hằng yêu mến càng căng thảng, gay gắt (hồi II, III, IV).
Lợi dụng tình hình rối ren và mâu thuẫn ấy, Quận công Trịnh Duy Sản - kẻ cầm đầu phe đối lập trong triều đình - đã dấy binh nổi loạn, lôi kéo thợ làm phản, giết Lê Tưong Dực, Vũ Như Tô, Đan Thiềm. Cửu Trùng Đài bị chính những người thợ nổi loạn đập phá, thiêu huỷ (hồi V).
Văn bản dưới đây là hồi V {Một cung cấm) của vở kịch.
VĂN BẢN
Lóp I
Vũ Như Tô - Đan Thiềm
Vũ Như Tô - Có việc gì mà bà chạy hớt hơ hớt hải ? Mặt bà cắt không còn hột máu.
Đan Thiềm {thở hổn hển} - Nguy đến nơi rồi... Ông Cả !
Vũ Như Tô - Lạ chưa, nguy làm sao ? Đài Cửu Trùng chia năm đã được một phần.
Đan Thiềm - Ông trốn đi, mau lên không thì không kịp.
Vũ Như Tô - Sao bà nói lạ ? Đài Cửu Trùng chưa xong, tôi trốn đi đâu. Làm gì phải trốn ?
Đan Thiềm - Ông nghe tôi ! Ông trốn đi ! Ông nghe tôi ! Ông phải trốn đi mới được!
Vũ Như Tô - Làm sao tôi cần phải trốn ? Bà nói rõ cho là vì sao ? Khi trước tôi nhờ bà mách đường chạy trốn, bà khuyên không nên, bây giờ bà bảo tôi đi trốn, thế là nghĩa gì ?
Đan Thiềm - Có nghĩa lắm. Tôi không làm một việc gì vô lí cả. Khi trước trốn đi thì ông nguy, bây giờ trốn đi thì ông thoát chết.
Vũ Như Tô - Sao thê ?
Đan Thiềm - Loạn đến noi rồi. Dân gian đói kém nổi lên tứ tung. Giặc Trần Cao trước đã bị quan quân đuổi đánh, nay lại về đóng ở Bồ Đề, thanh thế rất mạnh. Trong triều, Nguyên Quận công Trịnh Duy Sản vì can vua mà bị đánh, nay mưu vói mấy tên đồng chí, giả mượn tiếng đi dẹp giặc rồi quay binh về làm loạn.
Vũ Như Tô - Tôi làm gì nên tội ?
Đan Thiềm - Vậy mà ai ai cũng cho ông là thủ phạm. Vua xa xỉ là vì ông, công khố hao hụt là vì ông, dân gian lầm than là vì ông, man di oán giận là vì ông, thần nhân trách móc là vì ông. Cửu Trùng Đài, họ có cần đâu ? Họ dấy nghĩa cốt giết ông, phá Cửu Trùng Đài.
Vũ Như Tô - Phá Cửu Trùng Đài ? Không đời nào ! Mà tôi thì không làm gì nên tội. Họ hiểu nhầm.
Đan Thiềm - Qng phải trốn đi. (Có tiếng quân ầm ầm, tiếng trống, tiếng chiêng, tiếng tù và, tiếng ngựa hỉ). Ông phải trốn đi {lời có vẻ van lem). Trong lúc biến cố này, ông hãy tạm lánh đi. Khi dân nổi lên, họ nông nổi vô cùng. Họ không phân biệt phải trái. Ông trốn đi. Tài kia không nên để uổng. Ông mà có mệnh hệ nào thì nước ta không còn ai tô điểm nữa.
Vũ NhưTô - Bà không nên lo cho tôi. Tôi không trốn đâu. Người quân tử không bao giờ sợ chết. Mà vạn nhất có chết, thì cũng phải để cho mọi người biết rằng công việc mình làm chính đại quang minh. Tôi sống với Cửu Trùng Đài, chết cũng với Cửu Trùng Đài. Tôi không thể xa Cửu Trùng Đài một bước. Hồn tôi để cả đây, thì tôi chạy đi đâu ?
Đan Thiềm - ông Cả! Ông nghe tôi. Trốn đi để chờ cơ hội khác. Đại sự hỏng rồi.
Vũ Như Tô - Đa tạ bà. Tấm lòng của bà, chỉ có lòng cha mẹ tôi mói sánh kịp. Nhưng tôi đã quyết, không chịu ròi Cửu Trùng Đài một bước. Tôi quyết ở đây.
Đan Thiềm {thất vọng) - Ông Cả ơi!
Lóp II
Những người trên, thêm Nguyễn Vữm
Nguyễn Vũ {lật đật và xộc xệch) - Kìa, thầy Cả.
Vũ Như Tô - Lạy Cụ lớn.
Nguyễn Vũ - Thầy có biết việc gì không ?
Vũ Như Tô - Bẩm Cụ lớn, không. Duy có bà Đan Thiềm đây vừa mói bảo với chúng tôi rằng Nguyên Quận cồng làm phản.
Nguyễn Vũ {hất hàm hỏi Đan Thiềm) - Thế nào ?
Đan Thiềm - Chúng tôi cũng không rõ. Nghe như Quận công làm phản. Cụ lớn có biết tin gì thêm không ?
Nguyễn Vũ - Đúng thế đấy. Ta vừa chạy đến đây. Thiên tử đâu ? Chiều hôm kia ta còn uống rượu trong nội điện với Hoàng thượng.
Đan Thiềm (rá lên) - Cái gì đó ? (Có tiếng động ầm ầm ở xá). Họ tiến lại đây chăng ? (Quay bảo Vũ Như Tô) Ông trốn đi, mau lên, khổ lắm (lắng taĩ). Có tiếng quân reo... (líu lưỡi).
Nguyễn Vũ - Ta lo cho Hoàng thượng lắm. Duy Sản là một đứa tiểu nhân. Nó vẫn căm giận Hoàng thượng và ta. Ta hối không can Hoàng thượng, lại để cho Ngài sai đánh nó quá đau, mà lại ở ngay giữa chợ. Thẹn quá hoá giận, đứa tiểu nhân thì nghĩ chi đến nghĩa vua tôi!
Đan Thiềm (quay bảo Vũ Như Tồ) - Ông định chết ở đây sao ? Ồng gàn quá. Quận công có ưa gì ông đâu ?
Vũ Như Tô (sẵng) - Bà để mặc tôi. Tôi tự có cách khu xử.
Đan Thiềm - Đấy, tiếng reo mỗi lúc một gần. Kìa, thái giám, chắc có tin gì ?
Nội giám hoảng hốt vào.
Lóp III
Những người trên, thêm Lê Trung Mạim
Lê Trung Mại - Bẩm Cụ lớn, nguy đến noi rồi. Kìa mụ Đan Thiềm sao lại ở đây ? Mụ ra là giống quái...
Nguyễn Vũ - Có việc chi, Trung Mại ?
Lê Trung Mại - Bẩm Cụ lớn, Trịnh Duy Sản mưu với lũ Lê Quảng Đô, Trịnh Tri Sâm lập vua khác, đêm qua đã kéo quân vào cửa Bắc Thần...
Nguyễn Vũ - Thiên tử đâu ?
Lê Trung Mại - Bẩm, nguyên Trịnh Duy Sản sắm sửa thuyền bè khí giói, họp ở bến đò Thái Cực, nói reo lên là đi đánh Trần Cao, rồi đương đêm đem ba nghìn quân Kim Ngô hộ vệ vào cửa Bắc Thần đốt lửa cho sáng...
Nguyễn Vũ (nóng ruột, giậm chân gắt) - Thiên tử đâu ? Nói mau lên.
Lê Trung Mại - Hoàng thượng trông thấy lửa sáng, hốt hoảng tưởng là giặc ập đến vội lên ngựa lẻn ra cửa Bảo Khánh, trời thì tối mà cứ lao mình đi không đèn đuốc gì cả. Khi Ngài qua cửa Thái Học đến ao Chu Tước ở phường Bích Câu thì vừa gặp Duy San-
Nguyen Vũ - Gặp Duy Sản ? Trời! Thế thì còn gì ? Nói mau lên.
Lê Trung Mại - Ngài hỏi nó : Giặc ở đâu ? Nó không đáp, ngoảnh mặt đi cười nhạt. Ngài quất ngựa về phía tây, nó sai võ sĩ là tên Hạch đuổi theo, đâm vua ngã ngựa rồi giết chết (khóc).
Nguyễn Vũ (khóc) - Hoàng thượng oi ! Hạ thần mới nghe câu chuyện đã đoán ngay có sự này (cảm động quá, ngã xuống).
Lê Trung Mại (nức nở) - Khốn nạn, Khâm đức Hoàng hậu thưcmg vua cũng nhảy vào lửa chết... (không nói được nữa).
Vũ Như Tô - Xin Cụ lớn hãy để nghe xem có thực không đã. Không có lẽ... (vực Nguyễn Vũ dậy). Bẩm Cụ lớn.
Nguyễn Vũ (vẫn khóc) - Thực đấy rồi. Thôi để mặc ta. Duy Sản ta đã biết, nó tàn nhẫn vô cùng. Hoàng thượng ơi ! ơn tri ngộ mói được tám năm... Hoàng thượng băng hà, lão thần cũng không yên được với chúng. Ăn lộc của vua, xin chết vì nạn của vua. Lão thần không muốn kéo dài kiếp sống tàn làm gì nữa (rút dao đâm cổ tự tử và ngã lăn ra).
Lê Trung Mại - Trời oi! Cụ lớn Đông các ! (Vực dậy, máu me đầm đìa).
Nguyễn Vũ - Thôi mặc ta cho ta chết, sống chỉ thêm nhục nhã. (Ngất đĩ).
Vũ Như Tô (nhìn Đan Thiềm, nhìn thây Nguyễn Vũ) - Thảm não chưa ?
Lê Trung Mại (sờ người Nguyễn Vũ) - Có lẽ Cụ lớn chết rồi. Sao chóng thế được ? Chết thực rồi.
Đan Thiềm (thở dài) - Biến đến thế là cùng!
Một bọn nội giám nữa vào.
Lóp rv
Những người trên, thêm một bọn nội giám khác
Một tên nội giám - Cụ lớn làm sao ? Tình thế nguy ngập ! Đứng ở đây để chết cả lũ ư ?
Lê Trung Mại - Việc chi nữa ?
Tên nội giám - Trịnh Duy Sản giết Thiên tử, hội triều đình lập con Mục Y Vương là Quang Trí lên ngôi. Có Võ Tả Hầu là Phùng Mai đứng lên mắng quân phản nghịch. Đảng ác bắt Phùng Mai chém ngay ở nhà Nghị sự. Trong triều còn đang rối loạn thì An Hoà Hầu Nguyễn Hoằng Dụ, ở bên Bồ Đề được tin vua bị giết, kéo quàn về đốt phá kinh thành. Thợ xây Cửu Trùng Đài quá nửa theo về quân phản nghịch. Tình thế nguy ngập lắm rồi.
Vũ Như Tô - Thợ theo quân phản nghịch ? Thế còn Cửu Trùng Đài ?
Tên nội giám - Kẻ phá, người đốt...
Vũ Như Tô-Vô lí.
Bọn nội giám - Vô lí ? Vô lí ? Để Cửu Trùng Đài làm gì ? Vì đâu mà có quân phản nghịch ? An Hoà Hầu đang cho tìm mấy lũ cung nữ để phanh thây làm trăm mảnh. Mày không biết tội hay sao ?
Vũ NhưTô - Vô lí. (Có tiếng kêu mỗi lúc một gần: “Bạo chúa đã chết. Còn thằng Vũ Như Tô, đem phanh thây trăm mảnh". Có tiếng đổ ầm ầm. Họ chạy cả}.
Lê Trung Mại (nháy bọn nội giám} - Tam thập lục kế, tẩu vi thượng sách. Tham quyền cố vị gì, anh em nghĩ sao ?
Bọn nội giám - Chạy đi anh em oi ! (Họ chạy nốt}.
LópV
Vũ Như Tô - Đan Thiềm
Đan Thiềm - Ông Cả ! Ồng chạy đi! Ông có nghe tiếng gì không ? Quân giặc đang tìm ông đấy: trốn đi!
Vũ Như Tô - Họ tìm tôi, nhưng có lí gì họ giết tôi. Tôi có gây oán gây thù gì vói ai ?
Đan Thiềm - Ông đừng mơ mộng nữa. Dân chúng nông nổi, dễ sinh tàn ác. Họ không hiểu công việc của ông. Tránh đi! Trốn đi! Đợi thời là thượng sách. Đừng để phí tài tròi. Trốn đi!
Vũ Như Tô - Còn bà ?
Đan Thiềm - Tôi ở đây. (Có tiếng quân reo dữ dội: “Giết chết Vũ Như Tô, giết chết lũ cung nữ”).
Vũ Như Tô (thản nhiên} - Bà ở đây. Vậy tôi cũng ở đây, nguy biến ta cùng chịu.
Đan Thiềm - Không được ! Tôi chết đi không thiệt hại cho đòi. Còn ông, ông phải đi đi mói được. (Có tiếng nhà đổ, tiếng cửa đổ}, ông đi đi không thì không kịp. (Nàng chắp tay lạy} Tôi xin ông, ông nghe tôi trốn đi.
Có tiếng giày dép nhốn nháo. Bọn cung nữ hốt hoảng đi vào.
Lóp VI
Những người trên - Kim Phượng11'	Kim Phượng: thứ phi của vua Lê Tương Dực, được vua rất yêu quý, chiều chuộng.
 	Ngô Hạch : võ sĩ của Trịnh Duy Sản, quận công cầm đầu phe nổi loạn giết Lê Tương Dực.
 - cung nữ
Kim Phượng (khóc lóc} - Làm thế nào bây giờ ? Cửa điện bị chúng phá rồi! Chúng đứng đầy ngoài sân. (Hỏi Đan Thiềm} Đây có cửa ra đằng sau không ?
Đan Thiềm - Đến đây là đường cùng rồi! Đây là tử địa !
Cung nữ - Tròi oi !
Đan Thiềm (bảo Vũ Như Tô} - Ông Cả oi ! Có trốn cũng không được nữa. Ồng nguy mất (nàng khóc}.
Quân khởi loạn kéo vào, gươm giáo sáng loè.
Lớp VII
Những người trên, thêm Ngô Hạchữ} và quân khởi loạn ■
Quân khỏi loạn - Đây rồi! Vũ Như Tô ! Lũ cung nữ!
Ngô Hạch - Quân bay, vào bắt lũ cung nữ trước.
Cung nữ (quỳ xuống) - Trăm lạy tướng quân, trăm lạy tướng quân.
Ngô Hạch - Ta vâng tướng lệnh vào bắt các ngưoi.
Kim Phượng (quỳ xuống) - Chị em chúng tôi không có tội gì. Xin tướng quân sinh phúc. (Đan Thiềm bĩu môi thở dài). Kẻ hay xúc xiểm vua là ả kia (chỉ Đan Thiềm). Chính nó mê hoặc vua. Chính nó dan díu vói Vũ Như Tô, làm uế tạp noi cung cấm, chính nó là thủ phạm.
Cung nữ - Chính nó là thủ phạm.
Đan Thiềm - Lũ yêu quái không được đặt để nên nhời, tướng quân nên thấu cho. Tôi không sợ chết, nguyện xin được chết. Nhưng tôi không phải là con người bất chính, tôi nói thế không hổ với quỷ thần hai vai, không hổ với thanh thiên bạch nhật.
Cung nữ - Chính con Đan Thiềm là thủ phạm. (Nhìn lẳng lơ, bọn quân sĩ như bị quyến rũ).
Ngô Hạch - Ta đã biết! Quân bay, vào bắt lấy gian phu dâm phụ.
Đan Thiềm - Tướng quân không nên nói thế.
Vũ Như Tô - Giết thì cứ giết, nhưng đừng nghi oan.
Đan Thiềm - Tướng quân nghe tôi. Bao nhiêu tội tôi xin chịu hết. Nhưng xin tướng quân tha cho ông Cả. Ông ấy là một người tài...
Quân khỏi loạn (cười ầm) - Thế mà còn mở mồm cãi. Mày chết để chồng mày sống à.
Đan Thiềm - Các người chỉ nghĩ những điều quá quắt.
Quân khởi loạn - Chúng ông chỉ có thế, con đĩ già câm miệng.
Ngô Hạch - Trói cổ nó lại.
Đan Thiềm (quỳ xuống) - Tướng quân tha cho ông Cả. Nước ta còn cần nhiều thợ tài để tô điểm.
Ngô Hạch (cười ha hả) - cần thợ tài để tô điểm. Để hao hụt công khố, để dân gian lầm than.
Vũ Như Tô - Đan Thiềm, bà đứng dậy. Sao bà lẩn thẩn thế, lạy cả một đứa tiểu nhân ?
Đan Thiềm (đứng dậy) - Tướng quân hãy nghe tôi, đừng phạm vào tội ác. Đừng giết ông Cả. Kẻo tướng quân mang hận về muôn đời! Tha cho ông Cả. Tôi xin chịu chết.
Ngô Hạch (truyền) - Trói cổ con đĩ già lại.
Đan Thiềm - Tướng quân tha...
Quân khỏi loạn {xúm vào trói nàng) - Đừng nói nữa vô ích, con dâm phụ.
Đan Thiềm - ... Tha cho ông Cả.
Ngô Hạch {thấy Như Tô chạy lại) - Trói thằng Vũ Như Tô lại {quân sĩ xông vào trói chàng có vẻ đắc ý).
Đan Thiềm {thất vọng) - Chỉ tại ông không nghe tôi, dùng dằng mãi. Bây giờ... {nói với Ngô Hạch) Xin tướng quân...
Ngô Hạch - Dan nó đi, không cho nó nói nhảm nữa, ròm tai {quân sĩ dẫn nàng ra).
Đan Thiềm - Ông Cả ! Đài lớn tan tành ! Ông Cả oi ! Xin cùng ông vĩnh biệt! {Họ kéo nàng ra tàn nhẫn).
Lóp VIII
Những người trên, trừ Đan Thiềm
Vũ Như Tô - Xin đa tạ tấm lòng tri kỉ. Đan Thiềm, xin cùng bà vĩnh biệt! {Buồn rầu, trấn tĩnh ngay) Đòi ta chưa tận, mệnh ta chưa cùng. Ta sẽ xây một đài vĩ đại để tạ lòng tri kỉ.
Ngô Hạch {chỉ bọn cung nữ bảo mấy tên quân) - Dẫn họ về dinh ta đợi lệnh.
Mấy tên quân - Xin vâng lệnh {dẫn cung nữ ra).
Vũ Như Tô {khinh bỉ) - Mi thực là một tên bỉ ổi. Sao trời lại để cho mi sống làm nhục cương thườngí
Ngô Hạch - Dẩn thằng này về trình chủ tướng.
Vũ Như Tô {đầy hi vọng) - Dấn ta ra mắt An Hoà Hầu, để ta phân trần, để ta giảng giải, cho người đòi biết rõ nguyện vọng của ta. Ta tội gì. Không, ta chỉ có một hoài bão là tô điểm đất nước, đem hết tài ra xây cho nòi giống một toà đài hoa lệ, thách cả những công trình sau trước, tranh tinh xảo vói hoá công. Vậy thì ta có tội gì ? Ta xây Cửu Trùng Đài có phải đâu để hại nước ? Không, không, Nguyễn Hoằng Dụ sẽ biết cho ta, ta không có tội và chủ tướng các người sẽ cởi trói cho ta để ta xây nốt cửu Trùng Đài, dựng một kì công muôn thuở...
Quân sĩ {cười ầm) - Câm ngay đi. Quân điên rồ, câm ngay đi không chúng ông vả vỡ miệng bây giờ. Mày không biết mấy nghìn người chết vì Cửu Trùng Đài, mẹ mất con, vợ mất chồng vì mày đó ư ? Ngưòi ta oán mày hơn oán quỷ. Câm ngay đi.
Vũ Như Tô - ... Vài năm nữa, đài Cửu Trùng hoàn thành, cao cả, huy hoàng, giữa cõi trần lao lực, có một cảnh Bồng Lai-
Quan sĩ - Câm mồm !
Vũ Như Tô - ... Xuất hiện...
Quân sĩ - Câm mồm ! {Họ xúm vào vả miệng Vũ Như Tô).
Vũ Như Tô - Ta có thù oán gì vói các người ?
Ngô Hạch - Dẩn nó ra pháp trường. Không để nó nói nhảm trước mặt chủ tướng mất thì giờ.
Quân sĩ - Ra pháp trường !
Vũ Như Tô - Không, dẫn ta ra mắt chủ tướng. Ta muốn nói chuyện vói An Hoà Hầu. Các người không hiểu được ta. (Có tiếng ầm ầm như long trời lở đất).
Mọi người - Cái chi nghe kinh ngưòi ?
Một lũ quân vào.
Lóp IX
Những người trên, thêm một lũ quân
Ngô Hạch - Chúng bay đi đâu ?
Lũ quân - Bẩm tướng quân ! Kinh thành phát hoả !
Ngô Hạch - Ai ra lệnh ấy ?
Một tên quân - Chính An Hoà Hầu !
Vũ Như Tô - Chính An Hoà Hầu ! Thế Cửu Trùng Đài ?
Lũ quân - Cửu Trùng Đài ư ? Dã tràng xe cát Dã tràng xe cát (nghĩa ẩn dụ): việc làm tốn công vô ích (ca dao : Dã tràng xe cát biển Đông- Nhọc lòng mà chẳng nên công cán gì).
! Cửu Trùng Đài sắp là một đống tro tàn!
Vũ Như Tô-Vô lí! Vô lí!
Ngô Hạch - Rõ quân ngu muội! Đến đầu mày chả chắc, nói chi đến Cửu Trùng Đài mà còn tin tưởng.
Vũ Như Tô - Đòi ta không quý bằng Cửu Trùng Đài.
Quân sĩ - Giống vật không biết nhục.
Ngô Hạch - Dẫn nó đi. (Chợt có ánh lửa sáng rực, cả tàn than, bụi khói bay vào).
Vũ Như Tô (nhìn ra, rú lên) - Đốt thực rồi! Đốt thực rồi! Ôi đảng ác ! Ôi muôn phần căm giận ! Trời oi ! Phú cho ta cái tài làm gì ? Ôi mộng lớn ! Ôi Đan Thiềm ! Ôi Cửu Trùng Đài! (Có tiếng hô vui vẻ: “Cửu Trùng Đài đã cháy!”)
Quân sĩ - Thực đáng ăn mừng.
Vũ Như Tô (chua chát) - Thôi thế là hết. Dẫn ta đến pháp trường !
Màn hạ nhanh.
Mùa hạ nãm 1941
(Theo Tuyển tập Nguyễn Huy Tưởng, tập I, NXB Văn học, Hà Nội, 1984)
HUÚNG DẪN HỌC BÀI
Các mâu thuẫn cơ bản của kịch Vũ Như Tô được thể hiện cụ thể như thế nào trong hồi V ?
Phân tích tính cách, diễn biến tâm trạng của Vũ Như Tô và Đan Thiềm trong đoạn trích.
Mâu thuẫn giữa quan niệm nghệ thuật cao siêu, thuần tuý của muôn đòi và lợi ích thiết thân của nhân dân chưa được tác giả giải quyết dứt khoát. Điều đó được thể hiện như thế nào ở hồi cuối cùng của vở kịch ? Theo anh (chị), nên giải quyết mâu thuẫn ấy như thế nào ?
Đặc sắc về nghệ thuật của kịch Vũ Như Tồ được thể hiện qua đoạn trích ?
	GHI NHỚ	
Qua tấn bi kịch cúa Vũ Như Tô, tác giá đã đặt ra những vấn đẻ sâu sắc, có
ý nghĩa muôn thuớ về mối quan hệ giữa nghệ thuật với cuộc sống, giữa lí I tưởng nghệ thuật cao siêu, thuần tuý cúa muôn đời với lợi ích thiết thân và trực tiếp cúa nhân dân,...
Đoạn trích thế hiện những đặc sắc về nghệ thuật kịch của Nguyễn Huy Tưởng : ngôn ngữ kịch điêu luyện, có tính tống họp cao ; dùng ngôn ngữ, hành động của nhân vật để khắc hoạ tính cách, miêu tả tâm trạng, dẫn dắt và đẩy xung đột kịch đến cao trào.
LUYỆN TẬP
Trong lời đề tựa kịch Vũ Như Tô, Nguyễn Huy Tưởng viết:
“Than ôi! Như Tô phải hay những kẻ giết Như Tô phải ? Ta chẳng biết.
Cầm bút chẳng qua cùng một bệnh với Đan Thiềm. ”
Bằng những hiểu biết về đoạn trích và về vở kịch, anh (chị) hãy phát biểu ý kiến của mình về lời đề tựa trên.