SGK Tiếng Việt 5 - Tuần 20 - Chủ điểm: Người công dân

Tuần 20
	TẬP ĐỌC	
Thái sư Trần Thủ Độ
Trần Thủ Độ là người có công lập nên nhà Trần, lại là chú của vua
và đứng đầu trăm quan, nhưng không vì thế mà tự cho phép mình vượt qua phép nước.
Có lần, Linh Từ Quốc Mấu, vợ ông, muốn xin riêng cho một người làm chức câu đương. Trần Thủ Độ bảo người ấy :
Ngươi có phu nhân xin cho làm chức câu đương, không thể ví như những câu đương khác. Vì vậy, phải chặt một ngón chân để phân biệt.
Người ấy kêu van mãi, ông mới tha cho.
Một lần khác, Linh Từ Quốc Mẫu ngồi kiệu đi qua chỗ thềm cấm, bị một người quân hiệu ngăn lại. về nhà, bà khóc :
Tôi là vợ thái sư mà bị kẻ dưới khinh nhờn.
ông cho bắt người quân hiệu đến. Người này nghĩ là phải chết. Nhưng khi nghe anh ta kể rõ ngọn ngành, ông bảo :
Ngưoi ở chức thấp mà biết giữ phép nước như thế, ta còn trách gì nữa ! Nói rồi, lấy vàng, lụa thưởng cho.
Trần Thủ Độ có công lớn, vua cũng phải nể. Có viên quan nhân lúc vào chầu vua, ứa nước mắt tâu :
Bệ hạ còn. trẻ mà thái sư chuyên quyền, không biết rồi xã tắc sẽ ra sao. Hạ thần lấy làm lo lắm.
Vua đem viên quan đến gặp Trần Thủ Độ và nói :
Kẻ này dám tâu xằng với trẫm là Thượng phụ chuyên quyền, nguy cho xã tắc.
Trần Thu Độ trầm ngâm suy nghĩ rồi tâu :
Quả có chuyện như vậy. Xin Bệ hạ quở trách thần và ban thưởng cho người nói thật.
Theo ĐẠI VIỆT sử KÍ TOÀN THƯ
Thái sư: chức quan đầu triều thời xưa.
Câu đương : một chức vụ nhỏ ở xã, giữ việc bắt bớ, áp giải người có tội.
Kiệu : phương tiện đi lại thời xưa gồm một ghế ngồi có mái che và đôi đòn khiêng, thường do bốn người khiêng.
Quân hiệu : chức quan võ nhỏ.
Xã tắc : đất nước, nhà nước.
Thuọng phụ : từ xưng hô để tỏ ý tôn kính Trần Thủ Độ (thượng : bề trên, phụ : cha).
Khi có người muốn xin chức câu đương, Trần Thủ Độ đã làm gì ?
Trước việc làm của người quân hiệu, Trần Thủ Độ xử lí ra sao ?
Khi biết có viên quan tâu với vua rằng mình chuyên quyền, Trần Thủ Độ nói thế nào ?
Những lời nói và việc làm của Trần Thủ Độ cho thấy ông là người như thế nào ?
CHÍNH TẢ
1. Nghe - viết:
Cánh cam lạc mẹ
Cánh cam đi lạc mẹ Gió xô vào vườn hoang Giữa bao nhiêu gai góc Lũ ve sầu kêu ran.
Chiều nhạt nắng trắng sương Trời rộng xanh như bể Tiếng cánh cam gọi mẹ Khản đặc trên lối mòn.
Khu vườn hoang lặng im Bỗng râm ran khắp lối Có điều ai cũng nói :
- Cánh cam về nhà tôi.
NGÂN VINH
Bọ dừa dừng nấu cơm Cào cào ngưng giã gạo Xén tóc thôi cắt áo Đều bảo nhau đi tìm.
(2). Tìm chữ cái thích hợp với mỗi ô trống :
a) r, d hay gi ?
Giữa cơn hoạn nạn
Một chiếc thuyền a đến ữa òng sông thì bị ò. Chỉ trong nháy mắt, thuyền đã ngập nước.
Hành khách nhốn nháo, hoảng hốt, ai nấy a sức tát nước, cứu thuyền. uy chỉ có một anh chàng vẫn thản nhiên, coi như không có chuyện gì xảy a. Một người khách thấy vậy, không ấu nổi tức
ận, bảo :
Thuyền sắp chìm xuống đáy sông ồi, sao anh vẫn thản nhiên vậy ?
Anh chàng nọ trả lời :
Việc gì phải lo nhỉ ? Thuyền này đâu có phải của tôi !
TRUYỆN VUI DÂN GIAN
o hay ô (thêm dấu thanh thích hợp) ?
Cánh rừng mùa đông
Cánh rừng mùa đ ng trơ trụi. Những thân cây khẳng khiu vươn nhánh
cành kh xác trên nền trời xám xịt. Trong h c cây, mấy gia đinh chim
hoạ mi, chim g kiến ẩn náu. Con nào con nấy gầy xơ xác, I đầu ra
nhìn trời bằng những cặp mắt ngơ ngác buồn. Bác gấu đen nằm co quắp
tr ng hang. H i cuối thu, bác ta béo núng nính, lông mượt, da căng
tr n như m t trái sim chín, vậy mà bây giờ teo tóp, lông lởm chỏm
trông thật tội nghiệp.	_	,
M	M	Theo TRẤN HOÀI DƯONG
	LUYỆN TỪ VÀ CÂU 	
Mở rộng vốn từ : Công dân
Dòng nào dưới đây nêu đúng nghĩa của từ công dân ?
Người làm việc trong cơ quan nhà nước.
Người dân của một nước, có quyền lợi và nghĩa vụ với đất nước.
Người lao động chân tay làm công ăn lương.
Xếp những từ chứa tiếng công cho dưới đây vào nhóm thích hợp: công dân, công nhân, công bằng, công cộng, công lí, công nghiệp, công chúng, công minh, công tâm
Công có nghĩa là "của nhà nước, của chung".
Công có nghĩa là "không thiên vị".
Công có nghĩa là "thợ, khéo tay".
Tìm trong các từ cho dưới đây những từ đồng nghĩa với công dân : đồng bào, nhân dân, dân chúng, dân tộc, dân, nông dân, công chúng
Có thể thay từ công dân trong câu nói dưới đây của nhân vật Thành (Người công dân số Một) bằng các từ đồng nghĩa với nó được không ? Vì sao ?
Làm thân nô lệ mà muốn xoá bỏ kiếp nô lệ thì sẽ thành công dân, còn yên phận nô lệ thì mãi mãi là đầy tớ cho người ta...
	KỂ CHUYỆN	
Kế chuyện đã nghe, đã đọc
Đề bài
Kể một câu chuyện em đã nghe hoặc đã đọc về những tấm gương sống, làm việc theo pháp luật, theo nếp sống văn minh.
Gạ/ý
Thế nào là sống, làm việc theo pháp luật, theo nếp sống văn minh ?
Thực hiện đúng quy định của pháp luật, quy ước của cộng đồng, ví dụ : anh cảnh vệ Lý Phúc Nha hỏi giấy tờ của Bác Hồ (Bảo vệ như thế là rất tốt - Tiếng Việt 2, tập hai) ; thiếu nhi giữ gìn trật tự, vệ sinh nơi công cộng, chấp hành luật lệ giao thông.
Yêu chuộng công lí, đấu tranh thực hiện công lí, ví dụ : nhân vật Mồ Côi xử kiện, đem lại sự công bằng cho người dân (Mồ Côi xử kiện - Tiếng Việt 3, tập một).
Đấu tranh chống vi phạm pháp luật, ví dụ : nhân vật chú bé gác rừng đã phát hiện, ngăn chặn hành vi phá rừng của kẻ xấu (Người gác rừng tí hon - Tiếng Việt 5, tập một) ; thiếu nhi tham gia bảo vệ các công trình công cộng, các di tích lịch sử - văn hoấ, bảo vệ môi trường.
Pháp luật: những quy định của Nhà nước mà mọi người phải tuân theo.
Cách kể chuyện :
Giới thiệu câu chuyện :
+ Nêu tên câu chuyện.
+ Nêu tên nhân vật.
Kể diễn biến của câu chuyện, nhấn mạnh vào các suy nghĩ, hành động của nhân vật thể hiện ý thức sống, làm việc theo pháp luật, theo nếp sống văn minh.
Trao đổi với các bạn về ý nghĩa của câu chuyện.
	TẬP ĐỌC 	
Nhà tài trợ đặc biệt của Cách mạng
ông Đỗ Đình Thiện là một nhà tư sản lớn ở Hà Nội, chủ của nhiều đồn điền, nhà máy và tiệm buôn nổi tiếng, trong đó có đổn điền Chi Nê ở huyện Lạc Thuỷ, tỉnh Hoà Bình.
Với lòng nhiệt thành yêu nước, ngay từ trước Cách mạng, ông Thiện đã có những trợ giúp to lớn về tài chính cho tổ chức. Năm 1943, thông qua đổng chí Nguyễn Lương Bằng, ông gửi ủng hộ quỹ Đảng 3 vạn đổng Đông Dương, số tiền này làm người giữ "tay hòm chìa khoá" của Đảng không khỏi xúc động và sửng sốt, bởi lúc bấy giờ, ngân quỹ của Đảng chỉ còn có... 24 đổng.
Khi Cách mạng thành công, sự tài trợ của ông Thiện đối với Cách mạng còn lớn hơn nhiều. Trong Tuần lễ Vàng, ông đã ủng hộ Chính phủ tới 64 lạng vàng. Với Quỹ Độc lập Trung ương, ông cũng đóng góp tới 10 vạn đồng Đông Dương và được Chính phủ tín nhiệm giao phụ trách Quỹ.
Trong thời kì kháng chiến chống thực dân Pháp, gia đình ông Thiện ủng hộ cán bộ, bộ đội Khu II hàng trăm tấn thóc - là sản phẩm thu hoạch từ đồn điền Chi Nê màu mỡ. Sau hoà bình, ông Thiện đã hiến toàn bộ đổn điền này cho Nhà nước.
Trong suốt cuộc đời mình, nhà tư sản Đỗ Đình Thiện đã hết lòng ủng hộ Cách mạng mà không hề đòi hỏi sự đền đáp nào. ông là nhà tư sản yêu nước, nhà tài trợ đặc biệt của Cách mạng.
Theo PHẠM KHẢI
Tài trợ: giúp đỡ tiền của.
Đồn điền : cơ sở sản xuất nông nghiệp lớn trước đây, chủ yếu trồng những loại cây như cao su, cà phê,...
Tổ chức : ở đây chỉ tổ chức cách mạng.
Đồng Đồng Dương : đổng tiền của ngân hàng Đông Dương (trước Cách mạng tháng Tám năm 1945).
Tay hòm chìa khoá : nắm quyền quản lí tiền bạc và mọi công việc chi tiêu.
Tuần lễ Vàng : tuần vận động các tầng lớp nhân dân đóng góp tiền của ủng hộ Cách mạng (ngay sau Cách mạng tháng Tám).
Quỹ Độc lập : quỹ do Chính phủ lập ra để quyên góp tiền bạc của nhân dân ủng hộ nền độc lập vừa mới giành được.
Kể lại những đóng góp to lớn và liên tục của ông Thiện qua các thời kì:
Trước Cách mạng.
Khi Cách mạng thành công.
Trong kháng chiến.
Sau khi hoà binh lập lại.
Việc làm của ông Thiện thể hiện những phẩm chất gì ?
Từ câu chuyện trên, em suy nghĩ như thế nào về trách nhiệm của công dân với đất nước ?
	TẬP LÀM VĂN 	
Tà người
(Kiểm tra viết)
Chọn một trong các đề bài sau :
Tả một ca sĩ đang biểu diễn.
Tả một nghệ sĩ hài mà em yêu thích.
Hãy tưởng tượng và tả lại một nhân vật trong truyện em đã đọc.
	 LUYỆN TÙ VÀ CÂU 	
Nối các vế câu ghép bàng quan hệ từ
- Nhận xét
Tìm câu ghép trong đoạn trích sau :
Trong hiệu cắt tóc, anh công nhân l-va-nốp đang chờ tới lượt mình thì cửa phòng lại mỏ, một người nữa tiến vào... Một lát sau, l-va-nốp đứng dậy
nói : "Đồng chí Lê-nin, giờ đã đến lượt tôi. Tuy đồng chí không muốn làm mất trật tự, nhưng tôi có quyền nhường chỗ và đổi chỗ cho đồng chí. Đó là quyền của tôi."
Mọi người đều cho là l-va-nốp nói rất đúng. Lê-nin không tiện từ chối, đồng chí cảm on l-va-nốp và ngồi vào ghế cắt tóc.
Theo HỔ LÀNG
Xác định các vế câu trong từng câu ghép.
Cách nối các vế câu trong những câu ghép nói trên có gì khác nhau ?
I! - Ghi nhớ
Các vế câu trong câu ghép có thể được nối vói nhau bằng một quan hệ từ hoặc một cặp quan hệ từ.
Những quan hệ từ thường được dùng là : và, rồi, thì, nhưng, hay, hoặc,...
Những cặp quan hệ từ thường được dùng là :
vì... nên... ; do... nên... ; nhờ... mà...
nếu... thì... ; giá... thì... ; hễ... thì...
tuy... nhưng... ; mặc dù... nhưng...
chẳng những... mà... ; không chỉ... mà...
Ill - Luyện tập
Tìm câu ghép trong đoạn văn dưới đây. Xác định các vế câu và các cặp quan hệ từ trong câu.
Nếu trong công tác, các cô, các chú được nhân dân ủng hộ, làm cho dân tin, dân phục, dân yêu thì nhất định các cô, các chú thành công. Muốn được như vậy, phải trau dồi đạo đức cách mạng.
HỐ CHÍ MINH
Trong hai câu ghép ở cuối đoạn văn dưới đây, tác giả đã lược bớt quan hệ từ. Hãy khôi phục lại những từ bị lược và giải thích VI sao tác giả lược các từ đó.
Thái hậu ngạc nhiên nói :
Vũ Tán Đường hết lòng vì ông, sao không tiến cử ?
Tô Hiến Thành tâu :
(...) Thái hậu hỏi người hầu hạ giỏi thì thần xin cử Vũ Tán Đường. Còn Thái hậu hỏi người tài ba giúp nước (...) thần xin cử Trần Trung Tá.
Theo QUỲNH CƯ - Đỗ Đức HÙNG
Tìm quan hệ từ thích hợp với mỗi chỗ trống :
Tấm chăm chỉ, hiền lành ... Cám thì lười biếng, độc ác.
Ông đã nhiều lần can gián ... vua không nghe.
Mình đến nhà bạn ... bạn đến nhà mình ?
	TẬP LÀM VĂN 	
Lập chương trình hoạt động
Đọc câu chuyện dưới đây và trả lời câu hỏi:
Một buổi sinh hoạt tập thể
Sắp tới Ngày Nhà giáo Việt Nam 20-11, lớp tôi bàn việc chúc mừng thầy cô. Có bạn đề nghị liên hoan tại lóp. Có bạn nói đi cắm trại cùng thầy cô sẽ vui hon. ôn ào một hồi, chẳng ai nghe ai.
Cuối cùng, lóp trưởng Thuỷ Minh lên tiếng. Lóp trưởng có khác, nói nghe rẩt được. Đê’ hoà vào không khí vui chung của toàn trường, chúng tôi sẽ không đi cắm trại xa mà tổ chức ngay tại lóp một buổi liên hoan thật rôm rả. Sẽ có hoa quả, bánh kẹo, có báo tường và một chưong trình văn nghệ "cây nhà lá vườn".
Việc chuẩn bị bánh kẹo, hoa quả, chén đĩa,... được giao hoàn toàn cho các bạn nữ. Bạn Tâm, bạn Phượng sẽ chỉ huy chuyện bếp núc này. Nhóm các bạn Trung, Nam, Son lo trang trí lóp học. Báo tường thì ai cũng phải viết, vẽ hoặc sưu tầm. Lóp trưởng là chủ bút cùng nhóm biên tập lo ra báo. Các tiết mục văn nghệ cũng được phân công cụ thể cho từng người, từng nhóm.
Buổi liên hoan diễn ra thật vui vẻ. Lóp học được trang hoặng đẹp và đầm âm. Thu Hưong dẫn chưong trình rất có duyên. Tuấn Béo diễn kịch câm làm ai nấy cưòi rũ. Còn Huyền Phưong, hằng ngày bẽn lẽn là thế, nhưng hôm đó kéo đàn thật sành điệu. Thầy chủ nhiệm rất cảm động. Thầy khen báo tường của lớp hay, khen các tiết mục biểu diễn rất tự nhiên, khen buổi sinh hoạt đã được tổ chức chu đáo.
Trên đường về, chúng tôi không ngót lời bàn tán về buổi liên hoan. Ai cũng hài lòng, cảm thấy gắn bó với nhau hon sau thành công của buổi sinh hoạt tập thể lần đầu tiên do chính chúng tôi tự tổ chức.
Các bạn trong lớp tổ chức buổi liên hoan văn nghệ nhằm mục đích gì ?
Để tổ chức buổi liên hoan, cần làm những việc gì ? Lớp trưởng đã phân công như thế nào ?
Hãy thuật lại diễn biến của buổi liên hoan.
Giả sử em là lớp trưởng trong câu chuyện trên, em hãy lập chưong trình hoạt động của lớp để tổ chức buổi liên hoan văn nghệ chào mừng Ngày Nha giáo Việt Nam 20-11.
Gợi ý
cửí'ỉiMiig timầ Liên harm uán lUịỉĩệ
cẲàa mÀưưỊ/ cVLạàiỷ C) ĨÁà' ạiáa cỴLam/ 20 -11
- Mục đích
- Phân công chuẩn bị
-Chương trình cụ thể