SGK Ngữ Văn 10 - Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ
HOẠT ĐỘNG GIAO TIẾP BẰNG NGÔN NGỮ KẾT QUẢ CÂN ĐẠT Nắm được kiến thức cơ bản về hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ; nâng cao kĩ năng phân tích, lĩnh hội, tạo lập văn bản trong giao tiếp. - THÊ NÀO LÀ HOẠT ĐỘNG GIAO TIẾP BẰNG NGÔN NGỮ ? Đọc văn bản sau và trả lời câu hỏi. Vua nhà Trần trịnh trọng hỏi các bô lão : Nước Đại Việt ta tuy là một nước nhỏ ở phương Nam nhưng luôn bị nước ngoài nhòm ngó. Tự cổ xưa đến giờ thật chưa có khi nào giặc mạnh và hung hãn như ngày nay. Chúng sẽ kéo sang năm mươi vạn quân, bảo rằng : “Vó ngựa Mông cổ đi đêh đâu cỏ không mọc được ở chỗ ấy !”. Vậy nên liệu tính sao đây ? Mọi người xôn xao tranh nhau nói: Xin bệ hạ cho đánh ! Thưa chỉ có đánh! Nhà vua nhìn những khuôn mặt đẹp lồng lộng, hỏi lại một lần nữa: Nên hoà hay nên đánh ? Tức thì muôn miệng một lời: Đánh ! Đánh ! Điện Diên Hồng như rung chuyển. Người người sục sôi. (Theo Lê Vân, Hội nghị Diên Hồng') Hoạt động giao tiếp được văn bản trên ghi lại diễn ra giữa các nhân vật giao tiếp nào ? Hai bên có cương vị và quan hệ với nhau như thế nào ? Trong hoạt động giao tiếp trên, các nhân vật giao tiếp lần lượt đổi vai (vai ngưòi nói, vai người nghe) cho nhau như thế nào ? Người nói tiến hành những hành động cụ thể nào, còn người nghe thực hiện những hành động tưong ứng nào ? Hoạt động giao tiếp trên diễn ra trong hoàn cảnh nào ? (Ở đâu ? Vào lúc nào ? Khi đó ở nước ta có sự kiện lịch sử gì ?) Hoạt động giao tiếp trên hướng vào nội dung gì ? Mục đích của cuộc giao tiếp (hội nghị) là gì ? Cuộc giao tiếp có đạt được mục đích đó không ? Anh (chị) vừa học bài Tổng quan văn học Việt Nam. Hãy cho biết: Thông qua văn bản đó, hoạt động giao tiếp diễn ra giữa các nhân vật giao tiếp nào ? (Ai viết ? Ai đọc ? Đặc điểm của các nhân vật đó về lứa tuổi, vốn sống, trình độ hiểu biết, nghề nghiệp,... ?) Hoạt động giao tiếp đó được tiến hành trong hoàn cảnh nào ? (Hoàn cảnh có tổ chức, có kế hoạch của giáo dục nhà trường, hay là hoàn cảnh giao tiếp ngẫu nhiên, tự phát hằng ngày... ?) Nội dung giao tiếp (thông qua vãn bản đó) thuộc lĩnh vực nào ? về đề tài gì ? Bao gồm những vấn đề cơ bản nào ? Hoạt động giao tiếp thông qua văn bản đó nhằm mục đích gì (xét từ phía ngưòi viết và từ phía ngưòi đọc) ? Phương tiện ngôn ngữ và cách tổ chức văn bản có đặc điểm gì nổi bật ? (Dùng nhiều từ ngữ thuộc ngành khoa học nào ? Văn bản có kết cấu rõ ràng với các đề mục lớn nhỏ thể hiện tính mạch lạc, chặt chẽ ra sao ?) GHI NHỚ I Hoạt động giao tiếp là hoạt động trao đổi thông tin cúa con người trong xã hội, được tiến hành chủ yếu bằng phương tiện ngôn ngữ (dạng nói hoặc dạng viết), nhằm thực hiện những mục đích về nhận thức, về tình cảm, về hành động,... Mỗi hoạt động giao tiếp gồm hai quá trình : tạo lập văn bán (do người nói, người viết thực hiện) và lĩnh hội văn bản (do người nghe, người đọc thực hiện). Hai quá trình này diễn ra trong quan hệ tương tác. Trong hoạt động giao tiếp có sự chi phối của các nhân tố : nhân vật giao tiếp, hoàn cảnh giao tiếp, nội dung giao tiếp, mục đích giao tiếp, phương tiện và cách thức giao tiếp.