SGK Ngữ Văn 9 - Đấu tranh cho một thế giới hoà bình
BÀI 2 Kêí quả cẩn đạt Hiểu được nguy cơ chiến tranh hạt nhân và cuộc chạy đua vũ trang đang đe doạ toàn bộ sự sôhg trên trái đất và nhiệm vụ câ'p bách của toàn thể nhân loại là ngăn chặn nguy cơ đó, là đấu tranh cho một thế giới hoà bình. Thấy được nghệ thuật nghị luận của tác giả: chứng cứ cụ thể, xác thực, cách so sánh rõ ràng, giàu sức thuyết phục, lập luận chặt chẽ. Nắm được các phương châm hội thoại quan hệ, cách thức, lịch sự để vận dụng trong giao tiếp. Hiểu và có kĩ năng sử dụng yếu tố miêu tả trong văn bản thuyết minh. VĂN BẢN ĐẤU TRANH CHO MỘT THẾ GIỚI HOÀ BÌNH 17 [...] Chúng ta đang ở đâu ? Hôm nay ngày 8 - 8 - 1986, hơn 50 000 đầu đạn hạt nhân đã được bố trí trên khắp hành tinh. Nói nôm na ra, điều đó có nghĩa là mỗi người, không trừ trẻ con, đang ngồi trên một thùng 4 tâh thuốc nô’: tất cả chỗ đó nổ tung lên sẽ làm biến hết thảy, không phải là một lần mà là mười hai lần, mọi dấu vết của sự sống trên trái đất. Nguy cơ ghê gớm đó đang đè nặng lên chúng ta như thanh gươm Đa-mô-clét^1), về lí thuyết có thể tiêu diệt tất cả các hành tình đang xoay quanh mặt trời, cộng thêm bốn hành tinh nữa, và phá huỷ thế thăng bằng của hệ mặt trời. Không có một ngành khoa học hay công nghiệp nào có được những tiến bộ nhanh ghê gớm như ngành công nghiệp hạt nhân kể từ khi nó ra đời cách đây 41 năm, không có một đứa con nào của tài năng con người lại có một tầm quan trọng quyết định đến như vậy đôi với vận mệnh thế giới. 2-NGỮ VĂN 9/1-A Niềm an ủi duy nhâl trước tất cả những suy diễn kinh khủng đó là nhận thức được rằng việc bảo tồn sự sống trên trái đất ít tốn kém hơn là "dịch hạch"(2) hạt nhân. Chỉ do sự tồn tại của nó không thôi, cái cảnh tận thế tiềm tàng trong các bệ phóng cái chết cũng đã làm tất cả chúng ta mất đi khả năng sông tốt đẹp hơn. Năm 1981, UNICEF^3) đã định ra một chương trình để giải quyết những vấh đề cấp bách cho 500 triệu trẻ em nghèo khổ nhất trên thế giới. Chương trình này dự kiến cứu trợ về y tế, giáo dục sơ cấp, cải thiện điều kiện vệ sinh và tiếp tế thực phẩm, nước uống. Nhưng tất cả đã tổ ra là một giấc mơ không thể thực hiện được, vì tôn kém 100 tỉ đô la. Tuy nhiên, số tiền này cũng chỉ gần bằng những chi phí bỏ ra cho 100 máy bay ném bom chiến lược B.1B của Mĩ và cho dưới 7 000 tên lửa vượt đại châu. Và đây là một ví dụ khác trong lĩnh vực y tế: Giá của 10 chiếc tàu sân bay(4) mang vũ khí hạt nhân kiểu tàu Ni-mít, trong số’ 15 chiếc mà Hoa Kì dự định đóng từ nay đến năm 2000, cũng đủ để thực hiện một chương trình phòng bệnh trong cũng 14 năm đó và sẽ bảo vệ cho hơn 1 tỉ người khỏi bệnh sốt rét và cứu hơn 14 triệu trẻ em, riêng cho châu Phi mà thôi. Một ví dụ trong lĩnh vực tiếp tế thực phẩm : Theo tính toán của FAC)(5\ năm 1985, người ta thấy trên thế giới có gần 575 triệu người thiếu dinh dưỡng. Số lượng ca-lo trung bình cần thiết cho những người đó chỉ tốn kém không bằng 149 tên lửa MX... Chỉ cần 27 tên lửa MX là đủ trả tiền nông cụ cần thiết cho các nước nghèo đê’ họ có được thực phẩm trong bốn năm tới. Một ví dụ trong lĩnh vực giáo dục : Chỉ hai chiếc tàu ngầm mang vũ khí hạt nhân là đủ tiện xoá nạn mù chữ cho toàn thế giới. [•••] Một nhà tiểu thuyết lớn của thời đại chúng ta đã đặt ra câu hỏi : Phải chăng trái đất chúng ta chính là địa ngục của các hành tinh khác ? Có lẽ sự việc giản đơn hơn nhiều : Nó chỉ là một cái làng nhổ mà thánh thần đã bỏ quên ở ngoại vi vũ trụ. 18 Tuy nhiên, ý nghĩ dai dẳng cho rằng trái đất là nơi độc nhất có phép màu của sự sông trong hệ mặt trời, ý nghĩ đó đã đẩy chúng ta tới kết luận này, không thê’ khác được : Chạy đua vũ trang là đi ngược lại lí trí. 2-NGỮ VĂN 9/1-B Không những đi ngược lại lí trí con người mà còn đi ngược lại cả lí trí tự nhiên nữa [...]. Từ khi mới nhen nhúm sự sông trên trái đất, đã phải trải qua 380 triệu năm con bướm mới bay được, rồi 180 triệu năm nữa bông hồng mới nở, chỉ để làm đẹp mà thôi. Cũng đã phải trải qua bốn kỉ địa chất^6), con người mới hát được hay hơn chim và mới chết vì yêu. Trong thời đại hoàng kim này của khoa học, trí tuệ con người chang có gì đê’ tự hào vì đã phát minh ra một biện pháp, chỉ cần bấm nút một cái là đưa cả quá trình vĩ đại và tốn kém đó của hàng bao nhiêu triệu năm trở lại điểm xuất phát của nó. Chúng ta đến đây để cố gắng chống lại việc đó, đem tiếng nói của chúng ta tham gia vào bản đồng ca của những người đòi hỏi một thế giới không có vũ khí và một cuộc sống hoà bình, công bằng. Nhưng dù cho tai hoạ có xảy ra thì sự có mặt của chúng ta ở đây cũng không phải là vô ích. [...] Tôi rất khiêm tốn nhưng cũng rất kiên quyết đề nghị mở ra một nhà băng lưu trữ trí nhớ có thê’ tồn tại được sau thảm hoạ hạt nhân. Đê’ cho nhân loại tương lai biết rằng sự sống đã từng tồn tại ở đây, bị chi phối bởi đau khô’ và bất công nhưng cũng đã từng biết đến tình yêu và biết hình dung ra hạnh phúc. Đê’ cho nhân loại tương lai hiểu điều đó và làm sao cho ở mọi thời đại, người ta đều biết đến tên những thủ phạm đã gây ra những lo sợ, đau khô’ cho chúng ta, đã giả điếc làm ngơ trước những lời khẩn cầu hoà bình, những lời kêu gọi làm cho cuộc sống tốt đẹp hơn, đê’ mọi người biết rằng bằng những phát minh dã man nào, nhân danh những lợi ích ti tiện nào, cuộc sống đó đã bị xoá bỏ khỏi vũ trụ này. (G.G. Mác-kéế*\ Thanh gươm Đa-mô-clét bản dịch của N.V., báo Văn nghệ, ngày 27 - 9 -1986) Chú thích (★) Ga-bri-en Gác-xi-a Mác-két, nhà văn Cô-lôm-bi-a, sinh năm 1928, tác giả của nhiều tiểu thuyết và tập truyện ngắn theo khuynh hướng hiện thực huyền ảo, nổi tiêng nhẩt là tiểu thuyết Trăm năm cô đơn (1967). Mác-két được nhận giải thưởng Nô-ben về văn học năm 1982. Tháng 8 năm 1986, nguyên thủ sáu nước Ấn Độ, Mê-hi-cô, Thuỵ Điển, Ác-hen-ti-na, Hi Lạp, Tan-da-ni-a họp lần thứ hai tại Mê-hi-cô, đã ra một bản tuyên bố kêu gọi chấm dứt chạy đua vũ trang, thủ tiêu vũ khí hạt nhân để bảo đảm an ninh và hoà bình thế giới. Nhà văn Mác-két được mời tham dự cuộc gặp gỡ này. Văn bản trên trích từ tham luận của ông. Tên văn bản là do người biên soạn đặt. Thanh gươm Đa-mô-clét(mộ\. điên tích lấy từ thần thoại Hi Lạp): Đa-mô-clét treo thanh gươm ngay phía trên đầu bằng sợi lông đuôi ngựa. Điển tích này chỉ mốì nguy cơ đe doạ trực tiếp sự sống của con người. Dịch hạch : bệnh truyền nhiễm rất nguy hiểm, do một loại vi khuẩn từ bọ chét của chuột đã mắc bệnh truyền sang người; khi thành dịch lây lan rất nhanh, đe doạ tính mạng nhiều người. "Dịch hạch" hạt nhân (cách nói ẩn dụ) : vũ khí hạt nhân đe doạ loài người như nguy cơ bệnh dịch hạch. UNICEF (viết tắt của United Nations International Children's Emergency Fund) : tên thường gọi là Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc. Tàu sân bay: tàu chiến loại lớn chuyên dùng để chở máy bay, có sân bay để cho máy bay lên xuống. FAO (viết tắt của Food and Agriculture Organization) : Tô’ chức Lương thực và Nông nghiệp thuộc Liên hợp quốc. KỈ địa châ't\ đơn vị thời gian địa chất, bậc dưới của đại, dài từ hàng triệu đến hàng chục triệu năm. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN Hãy nêu hệ thống luận điểm, luận cứ của văn bản. Trong phần đầu văn bản, nguy cơ chiến tranh hạt nhân đe doạ loài người và toàn bộ sự sống trên trái đất đã được tác giả chỉ ra rất cụ thể bằng cách lập luận như thế nào ? Sự tốn kém và tính chất vô lí của cuộc chạy đua vũ trang hạt nhân đã được tác giả chỉ ra bằng những chứng cứ nào ? Vì sao có thể nói : Chiến tranh hạt nhân "không những đi ngược lại lí trí con người mà còn đi ngược lại cả lí trí tự nhiên nữa" ? Em có suy nghĩ gì trước lời cảnh báo của nhà văn Mác-két về nguy cơ huỷ diệt sự sống và nền văn minh trên trái đất một khi chiến tranh hạt nhân nổ ra ? 5*. Theo em, vì sao văn bản này lại được đặt tên là Đâ'u tranh cho một thê giớihoầ bình ? Hãy thử đặt nhan đề khác cho văn bản. Ghi nhớ Nguy cơ chiên tranh hạt nhân đang đe doạ toàn thể loài người và sự sôhg trên trái đất. Cuộc chạy đua vũ trang vô cùng tôh kém đã cướp đi của thê'giới nhiều điều kiện để phát triển, để loại trừ nạn đói, nạn thất học và khắc phục nhiều bệnh tật cho hàng trăm triệu con người. Đấu tranh cho hoà bình, ngăn chặn và xoá bỏ nguy cơ chiến tranh hạt nhân là nhiệm vụ thiết thân và cấp bách của toàn thể loài người. Bài viết của Mác-két đã đề cập vấh đề cấp thiết nói trên với sức thuyết phục cao bởi lập luận chặt chẽ, chứng cứ phong phú, xác thực, cụ thể và còn bởi nhiệt tình của tác giả. LUYỆN TẬP Phát biểu cảm nghĩ của em sau khi đọc văn bản Đấu tranh cho một thế giới hoầ bình của nhà văn G.G. Mác-két.