SGK Ngữ Văn 9 - Tổng kết về từ vựng (Luyện tập tổng hợp)

TỔNG KẾT VỄ TỪ VỰNG (Luyện tập tổng hợp)
So sánh hai dị bản của câu ca dao :
Râu tôm nấu với ruột bầu Chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon.
Râu tôm nấu với ruột bu^
Chồng chan vợ húp gật gù khen ngon.
Cho biết trong trường hợp này, gật đầu hay gật gù thê’ hiện thích hợp hơn ý nghĩa cần biểu đạt. Vì sao ?
Nhận xét cách hiểu nghĩa từ ngữ của người vợ trong truyện cười sau đây : Chồng vừa ngồi xem bóng đá vừa nói:
Đội này chỉ có một chân sút, thành ra mấy lần bỏ lỡ cơ hội ghi bàn.
Vợ nghe thấy thê'liền than thỏ:
Rõ khổ! Có một chân thì còn chơi bóng làm gì cơ chứ !
Đọc đoạn thơ sau và trả lời câu hỏi.
Áo anh rách vai
Quần tôi có vài mảnh vá
Miệng cười buốt giá
Chân không giày
Thương nhau tay nắm lấy bàn tay.
Đêm nay rừng hoang sương muối Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới Đầu súng trăng treo.
(Chính Hữu, Đồng chí)
Trong các từ vai, miệng, chân, tay, đầu ở đoạn thơ, từ nào được dùng theo nghĩa gốc, từ nào được dùng theo nghĩa chuyên ? Nghĩa chuyên nào được hình
(a) Bù (từ địa phương): bầu.
thành theo phương thức ẩn dụ, nghĩa chuyên nào được hình thành theo phương thức hoán dụ ?
Vận dụng kiến thức đã học về trường từ vựng để phân tích cái hay trong cách dùng từ ở bài thơ sau :
Áo đỏ em đi giữa phố đông Cây xanh nh ư cũng ánh theo hồng Em đi lửa cháy trong bao mắt Anh đứng thành tro, em biết không ?
(Vũ Quần Phương, Áo đỏ)
Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi.
ơ đây, người ta gọi tên đất, tên sông không phai bằng những danh từ mĩ lệ, mà cứ theo đặc điểm riêng biệt của nó mà gọi thành tên. Chẳng hạn như gọi rạch Mái Giầm, vì hai bên bờ rạch mọc toàn những cây mái giầm cọng tròn xốp nhẹ, trên chỉxoầ ra độc một cái lá xanh hình chiếc bơi chèo nhỏ; gọi là kênh Bọ Mắt vì ở đó tụ tập không biết cơ man nào là bọ mắt, đen như hạt vừng, chúng cứ bay theo thuyền từng bầy như những đám mây nhỏ, ta bị nó đốt vào da thịt chỗ nào là chỗ đó ngứa ngáy nổi mẩn đỏ tâý lên ; gọi kênh Ba Khía vì Ở đó hai bên bờ tập trung toàn những con ba khía, chúng bám đặc sệt quanh các gốc cây (Ba khía là một loại còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, làm mắm xé ra trộn tỏi ớt ăn râỉ ngon).
(Đoàn Giỏi, Đâ't rừng phương Narrì)
Các Sự vật và hiện tượng trên được đặt tên theo cách nào (đặt từ ngữ mới để gọi riêng sự vật, hiện tượng đó hay dùng từ ngữ đã có sẵn theo một nội dung mới) ? Hãy tìm năm ví dụ về những sự vật, hiện tượng được gọi tên theo cách dựa vào đặc diêm riêng biệt của chúng.
Truyện cười sau đây phê phán điều gì ?
Một ông sính chữ bất chợt lên cơn đau ruột thừa. Bà vợ hốt hoảng bảo con :
- Ma u đi gọi bác sĩngay !
Trong cơn đau quằn quại, ông ta vẫn gượng dậy nói với theo:
- Đừng... đừng gọi bác sĩ, gọi cho bô'đốc tờ /
(Theo Truyện cười dân gian)