SGK Ngữ Văn 9 - Thuật ngữ

THUẬT NGỮ
I - THUẬT NGỮ LÀ GÌ ?
So sánh hai cách giải thích sau đây về nghĩa của từ nướcvằ từ muối.
Cách thứ nhất:
Nước là chất lỏng không mầu, không mùi, có trong sông, hồ, biển,...
Muối là tinh thể trắng, vị mặn, thường được tách từ nước biển, dùng đểăn.
Cách thứ hai:
Nước là hợp chát của các nguyên tốhi-đrô và ô xi, có công thức là Hyj.
Muối là hợp chất mà phân tử gồm có một hay nhiều nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều gốc a-xít.
Hay cho biết cách giải thích nào không thể hiểu được nếu thiêu kiến thức về hoá học.
Đọc những định nghĩa sau đây và trả lời câu hỏi.
Thạch nhũ là sản phẩm hình thành trong các hang động do sự nhỏ giọt của dung dịch đá vôi hoà tan trong nước có chứa a-xít các-bô-rúc.
Ba-dơ là hợp chất mà phân tử gồm có một nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều nhóm hi-đrô-xít.
Ân dụ là gọi tên sự vật, hiện tượng này băng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng vôi nó.
Phân sô'thập phân là phân sô'mà mẫu là luỹ thừa của 10.
Em đã học các định nghĩa này ở những bộ môn nào ?
Những từ ngữ được định nghĩa (in đậm) chủ yếu được dùng trong loại văn bản nào ?
Ghi nhớ
Thuật ngữ là những từ ngữ biểu thị khái niệm khoa học, cồng nghệ, thường được dùng trong các văn bản khoa học, công nghệ.
II - ĐẶC ĐIỂM CỦA THUẬT NGỮ
Thử tìm xem những thuật ngữ dẫn trong mục 1.2 ở trên còn có nghĩa nào khác không.
Cho biết trong hai ví dụ sau, ở ví dụ nào, từ muối có sắc thái biểu cảm.
Muối là một hợp chất có thểhoà tan dong nước.
Tay nâng chén m uối đĩa gùng,
Gừng cay muôi mặn xin đừng quên nhau.
(Ca dao)
Ghi nhớ
Về nguyên tắc, trong một lỉnh vực khoa học, công nghệ nhất định, mỗi thuật ngữ chỉ biêu thị một khái niệm, và ngược lại, mỗi khái niệm chỉ được biêu thị bằng một thuật ngữ.
Thuật ngữ không có tính biểu cảm.
III - LUYỆN TẬP
Vận dựng kiến thức đã học ở các môn Ngữ văn, Lịch sử, Địa lí, Toán học, Vật lí, Hoá học, Sinh học để tìm thuật ngữ thích hợp với mỗi chỗ trống. Cho biết mỗi thuật ngữ vừa tìm được thuộc lĩnh vực khoa học nào.
-/.../ là tác dụng đẩy, kéo của vật này lên vật khác.
-/.../ là hiện tượng làm huỷ hoại dần dần lớp đất đá phủ trên mặt đất do các tác nhân : gió, băng hà, nước chảy,...
- /.../ là hiện tượng trong đó có sinh ra chát mới.
-/.../ là tập hợp những từ có ít nhất một nét chung về nghĩa.
-/.../ là nơi có dâ'u vêí cư trú và sinh sông của người xưa.
-/.../ là hiện tượng hạt phấn tiếp xúc với đầu nhuỵ.
-/.../ là lượng nước chảy qua mặt cắt ngang lòng sông ỏ một điểm nào đó, trong một giây đồng hồ. Đơn vị đo: m3/s.
-/.../ là lực hút của Trái Đất.
-/.../ là sức ép của khí quyển lên bề mặt Trái Đất.
-/.../ là những chất do một nguyên tốhoá học câ'u tạo nên.
-/.../ là thị tộc theo dòng họ người cha, trong đó nam có quyền hơn nữ.
-/.../ là đường thẳng vuông góc với một đoạn thẳng tại điểm giữa của đoạn â'y.
Đọc đoạn trích sau đây :
Nêu được làm hạtgiôhg đểmùa sau Nếu lịch sử chọn ta làm điểm tựa Vui gì hơn làm người lính đi đầu Trong đêm tối, tim ta làm ngọn lửa /
(Tố Hữu, Chào xuân 67)
Trong đoạn trích này, điểm tựa có được dùng như một thuật ngữ vật lí hay không ? ơ đây, nó có ý nghĩa gì ?
Trong hoá học, thuật ngữ hỗn hợp được định nghĩa là "nhiều chất trộn lẫn vào nhau .mà không hoá hợp thành một chất khác", còn từ hỗn hợp hiểu theo nghĩa thông thường là "gồm có nhiều thành phần trong đó mỗi thành phần vẫn không mất tính chát riêng của mình".
Cho biết trong hai câu sau đây, trường hợp nào hỗn hợp được dùng như một thuật ngữ, trường hợp nào hỗn hợp được dùng như một từ thông thường.
Nước tự nhiên Ở ao, hồ, sông, biển,... là một hỗn hợp.
Đó là một chương trình biểu diễn hỗn hợp nhiều tiết mục.
Hãy đặt câu với từ hỗn hợp dùng theo nghĩa thông thường.
Trong sinh học, cá voi, cá heo được xếp vào lớp thú, vì tuy những động vật này có xương sông, ở dưới nước, bơi bằng vây nhưng không thở bằng mang mà thở bằng phổi.
Căn cứ vào cách xác định của sinh học, hãy định nghĩa thuật ngữ cá. Có gì khác nhau giữa nghĩa của thuật ngữ này với nghĩa của từ cá theo cách hiểu thông thường của người Việt (thể hiện qua cách gọi cá voi, cá heo) ?
Trong kinh tế học, thuật ngữ thỊ trường {thị: chợ - yếu tô' Hán Việt) chỉ nơi thường xuyên tiêu thụ hàng hoá, còn trong quang học (phân ngành vật lí nghiên cứu về ánh sáng và tương tác của ánh sáng với vật chất), thuật ngữ thị trường {thị: thấy - yếu tố Hán Việt) chỉ phần không gian mà mắt có thê’ quan sát được.
Hiện tượng đồng âm này có vi phạm nguyên tắc một thuật ngữ - một khái niệm đã nêu ở phần Ghi nhớ không ? Vì sao ?