Giải Lịch Sử lớp 11 Bài 9: Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917 và cuộc đấu tranh bảo vệ cách mạng (1917 - 1921)
Phần hai LỊCH SỬ THẾ Bá HIỆN ĐẠI (Phân tù năm fflil7 đèn nãm 1345Ị ^đi 9 CÁCH MẠNG THÁNG MƯỜI NGA NĂM 1917 VÂ CUỘC ĐÂU TRANH BẢO VỆ CÁCH MẠNG (1917 -1921) HƯỚNG DẪN HỌC Mục tiêu bài học Hiểu và trình bày được một cách có hệ thống về : Những tiền đề về kinh tế, chính trị, xã hội đầu thế kỉ XX dẫn đến cuộc cách mạng bùng nổ. Những nét lớn về diễn biến của cách mạng Nga từ nãm 1917 đến năm 1920. Ý nghĩa của Cách mạng tháng Mười Nga. Kiến thức cơ bản Mục I. Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917 a) Tình hình nước Nga trước cách mạng Những nét nổi bật của tình hình nước Nga trước cách mạng : + Nga vẫn là một nước quân chủ chuyên chế, với sự thống trị của Nga hoàng và những tàn tích phong kiến nặng nề (chế độ sở hữu ruộng đất lớn của địa chủ, quý tộc,...) + Năm 1914, nước Nga tham gia Chiến tranh thế giới thứ nhất và càng bộc lộ sự lạc hậu, yếu kém của đất nước. + Nước Nga còn là "nhà tù" của các dân tộc, với sự thống trị tàn bạo của chế độ Nga hoàng đối với hơn 100 dân tộc trong đế quốc Nga. Từ tình hình trên, nước Nga trở thành nơi tập trung các mâu thuẫn gay gắt của thời đại (mâu thuẫn giữa cóng nhân và chủ tư bản, giữa nông dân và địa chủ, giữa các dân tộc không phải Nga và chế độ Nga hoàng...). Phong trào phản đới chiến tranh, đòi lật đổ chế độ Nga hoàng lan rộng khắp cả nước. Nước Nga đã tiến sát tới một cuộc cách mạng. b)Từ Cách mạng tháng Hai đến Cách mạng tháng Mười Tháng Hai năm 1917, cuộc Cách mạng dân chủ tư sản bùng nổ ở Nga, với sự kiện mở đầu là cuộc biểu tình của 9 vạn nữ công nhân ở thủ đô Pê-tơ-rô-grát (nay là Xanh Pê- téc-bua). Phong trào đấu tranh lan rộng trong cả nước. Chế độ quân chủ Nga hoàng bị lật đổ, nước Nga trở thành nước Cộng hoà. Nhưng ngay sau cuộc Cách mạng tháng Hai, một tình hình phức tạp đã diễn ra - đó là tình trạng hai chính quyền song song tồn tại (Chính phủ lâm thời của giai cấp tư sản và Chính quyền Xô viết của công nhân, nông dân và binh lính) với mục tiêu và đường lối chính trị khác nhau. Để giải quyết tình hình phức tạp đó, V. Lê-nin đã đề ra Luận cương tháng Tư, chỉ ra mục tiêu đường lối chuyển từ cách mạng dân chủ tư sản sang cách mạng xã hôi chủ nghĩa. Những diễn biến sau đó của cách mạng chính là dưới ánh sáng của Luân cương tháng Tư. Đêm 24-10-1917, cuộc khởi nghĩa đã bùng nổ và thắng lợi ở thủ đô Pê-tơ-rô-grát. Chính phủ lâm thời bị lật đổ. Đến đầu năm 1918, cuộc cách mạng thắng lợi trên phạm vi cả nước cùng sự thành lập Chính quyền Xô viết các cấp từ trung ương đến địa phương. Mục II. Cuộc đấu tranh xây dựng và bảo vệ Chính quyền Xô viết Xây dựng Chính quyền Xô viết -Ngay trong đêm 25-10-1917, Đại hội Xô viết toàn Nga lần thứ hai đã tuyên bố thành lập Chính quyền Xô viết. Nhiệm vụ hàng đầu của Chính quyền Xô viết là đập tan bộ máy nhà nước cũ và xây dựng bộ máy nhà nước mới của nhân dân lao động. Chính quyền Xô viết đã thông qua hai sắc lệnh lịch sử - sắc lệnh hoà bình và sắc lệnh ruộng đất. Chính quyền Xô viết còn nhanh chóng xoá bỏ những tàn tích của chế độ phong kiến (như sự phân biệt đẳng cấp...), tuyên bô' quyền dân tộc tự quyết và các quyền tự do dân chủ khác (nam nữ bình đẳng...), tiến hành quốc hữu hoá các nhà máy, xí nghiệp của giai cấp tư sản,... Bảo vệ Chính quyền Xô viết -Từ cuối nãm 1918, quân đội của 14 nước đế quớc câu kết với các lực lượng phản động trong nước mở cuộc tấn công vũ trang nhằm tiêu diệt nước Nga Xô viết non trẻ. Cuộc chiến ác liệt kéo dài ba năm (1918 - 1920). Chính quyền Xô viết thực hiện Chính sách cộng sản thời chiến với việc Nhà nước kiểm soát toàn bộ (độc quyền) nền công nghiệp, trưng thu lương thực thừa của nông dân, thi hành chế độ lao động cưỡng bức, nhằm huy động tối đa mọi nguồn của cải, nhân lực của đất nước phục vụ cho cuộc chiến đấu,... -Tới cuối nãm 1920, cuộc can thiệp vũ trang của 14 nước đế quốc đã bị đánh bại, Chính quyền Xô viết được bảo vệ và giữ vững. Mục III. Ý nghĩa lịch sử cúa Cách mạng tháng Mười Nga Cách mạng tháng Mười đã làm thay đổi hoàn toàn tình hình đất nước và xã hội Nga - nhãn dân lao động, các dân tộc trong đế quốc Nga được giái phóng, làm chủ đất nước, làm chủ vận mệnh của mình. Cách mạng tháng Mười Nga đã làm thay đổi cục diện thế giới với sự ra đời của chê' độ xã hội chủ nghĩa ở nước Nga, cổ vũ, thúc đẩy phong trào cách mạng thê' giới. Cách học Mục I. -Tinh hình nước Nga trước Cách mạng tháng Hai được ví như li nước đầy. Tin lính Nga thất trận được là giọt nước cuối cùng làm nước tràn li. Hãy liên tưỏng đến hình ảnh của li nước đầy và Hình 23. Những người lính Ngu ngoài mật trận, tháng 1-19Ì7 trong SGK khi tìm hiểu nguyên nhân bùng nổ của cách mạng Nga nãm 1917. Cần khai thác triệt để SGK nêu bật được những mâu thuẫn trong xã hội, xác định được mâu thuân chủ yếu, mâu thuẫn thứ yếu, đánh giá đúng sự tồn tại của chế độ Nga hoàng trước xu thế vận động của lịch sử. Làm rõ những vấn đề trên, sẽ thấy được sự bùng nổ của Cách mạng tháng Hai là tất yếu. Từ Cách mạng tháng Hai đến Cách mạng tháng Mười: + Lập niên biểu theo gợi ý sau : Thời gian Sự kiện Kết quả Nhận xét + Căn cứ vào lực lượng tham gia, thành phần lãnh đạo, mục đích, kết quả, hướng cúa cuộc cách mạng để phân tích tính chất cúa cuộc Cách mạng tháng Hai và Cách mạng tháng Mười. Có thể so sánh với các cuộc cách mạng tư sản nổ ra ở các nước khác để thấy được những điểm khác nhau cùa hai cuộc cách mạng ở Nga năm 1917. Giải thích được tại sao năm 1917, nước Nga có hai cuộc cách mạng, trả lời hai câu hỏi sau : Yêu cầu lịch sử của nước Nga đặt ra đầu nám 1917 là gì ? Cách mạng tháng Hai đã thực hiện hết những yẽu cầu đó chưa ? Mục II. Trả lời câu hỏi : Mục đích của cuộc Cách mạng tháng Mười là gì ? để biết được nhiệm vụ đầu tiên của nước Nga sau khi lạt đổ chính quyền tư sản là xây dựng chính quyền của nhân dàn, nhằm bảo vệ quyền lợi cho những người lao động. Nhận xét về những việc mà Chính quyền Xô viết đã thực hiện như ban hành các sắc lệnh ; công nhân các quyền tự do, dân chủ, bình dẳng cho nhân dàn và các dân tộc thuộc Nga... tác dụng của những chính sách này, đặc biệt là Chính sách cộng sản thời chiến đối với nhiệm vụ xây dựng đất nước, chống thù trong, giặc ngoài, bảo vệ chính quyền non tré sau này. Một số khái niệm, thuật ngữ Cách mạng xã hội chủ nghĩa (cách mạng vô sản) : cuộc cách mạng thực hiện nhiệm vụ xoá bỏ chế độ tư bản chủ nghĩa, xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa - giai đoạn đầu của chế độ cộng sản chủ nghĩa. Cách mạng xã hội chủ nghĩa do giai cấp vô sản lãnh đạo, thông qua chính đảng mácxít - lèninnít, đập tan bộ máy nhà nước cũ, xác lập nền chuyên chính vô sản, xoá bỏ mọi hình thức, chế độ người bóc lột người, xác lập quyền sở hữu toàn dán về tư liệu sản xuất, bảo đảm sự phát triển toàn diện và cân đối của con người. Đây là cuộc cách mạng sâu sắc và triệt để nhất trong lịch sử và trải qua lâu dài, nhiều cam go, có khi lạm thời thất bại, cuối cùng sẽ thắng lợi. Tuy bản chất của cách mạng xã hội chủ nghĩa giống nhau, song việc tiến hành ở mỗi nước khác nhau. GỢI Ý TRẢ LỜI CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP TRONG SGK Câu 1. Nhân xét về tình hình nước Nga trước cách mạng : Cãn cứ vào tình hình kinh tế, chính trị, xã hội để đưa ra nhận xét về tình hình nước Nga trước cách mạng và giải thích được vì sao nước Nga đã tiến tới một cuộc cách mạng. Câu 2. Cách mạng tháng Hai đã thực hiện được nhiệm vụ : Cách mạng tháng Hai đã lạt đổ được chế độ cũ, thành lập các Xô viết đại biểu công nông và binh lính. Tuy nhiên, giai cấp tư sản cũng thành lập được Chính phủ tư sán lâm thời. Nước Nga trở thành nước cộng hoà. Câu 3. Năm 1917, ở nước Nga diễn ra hai cuộc cách mạng : Biết nhiệm vụ của cuộc cách mạng ở Nga nổ ra năm 1917 là gì và cuộc Cách mạng tháng Hai, Cách mạng tháng Mười thực hiện được nhiệm vụ nào đặt ra sẽ giải thích được vì sao năm 1917 ở nước Nga diễn ra hai cuộc cách mạng. CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP Tự KIEM tra, đánh giá Câu 1. Hãy khoanh tròn chữ cái trước ý trả lời đúng. 1. Nguyên nhân cơ bản nhất dãn đến Cách mạng tháng Hai bùng nổ là chế độ Nga hoàng bất lực, kìm hãm sự phát triển kinh tế. mâu thuẫn xã hội gay gắt, nhân dân Nga chán ghét chế độ Nga hoàng, c. quân đội Nga liên tiếp thua, lính Nga chết trân ngày một tăng. D. sự lãnh đạo của Đảng Bônsêvích. Mục tiêu chính của cuộc đấu tranh từ sau Cách mạng tháng Hai là xoá bỏ mọi tàn dư của chế độ phong kiến. lật đổ chính phủ tư sản lâm thời, c. thành lập các Xô viết. D. gạt bỏ những người Mensêvích khỏi các Xô viết. Đặc điểm nổi bạt của Cách mạng tháng Hai là cách mạng diễn ra rất nhanh chóng và quyết liệt. công nhân là lực lượng chính, c. phong trào đấu tranh mang tính tự phát. D. cách mạng diễn ra chủ yếu ở thủ đô Pê-tơ-rô-grát. Tính chất của Cách mạng tháng Hai là cuộc cách mạng tư sản. 48572 02 cuộc cách mạng dân chủ tư sản kiểu mới. c. cuộc cách mạng vô sản. D. cuộc cách mạng giải phóng dân tộc. Kết quả đạt được trong đêm khởi nghĩa 24-10-1917 là toàn bộ Pê-tơ-rô-grát thuộc về tay quần chúng cách mạng. quân khởi nghĩa bao vây toàn bộ Pê-tơ-rô-grát. c. quân cách mạng chiếm được những vị trí then chốt ở Pè-tơ-rô-grát, bao vây Cung điện Mùa Đông. D. quân cách mạng chiếm được Cung điện Mùa Đông và bao vây Pê-tơ-rô-grát. Nhiệm vụ đầu tiên mà nước Nga phải làm sau khi lật đổ chính phủ của giai cấp tư sản là thiết lập Chính quyền Xô viết. khôi phục và hàn gắn vết thương chiến tranh. c. thông qua sắc lệnh hoà bình và sắc lệnh ruộng đất. D. thành lập Hồng quân để bảo vệ thành quả cách mạng. Chính sách cộng sản thời chiến có ý nghĩa như thê' nào ? Huy động được tối đa nhân tài, vật lực của đất nước. Kích thích sự phát triển của sản xuất, c. Thể hiện quyền làm chủ của nhân dân. D. Thể hiện sự công bằng và quyền lợi của mọi công dân. Tính chất của cuộc Cách mạng tháng Mười Nga là cuộc cách mạng dân chủ tư sản kiểu cũ. cuộc cách mạng dân chủ tư sản kiểu mới. c. cuộc cách mạng vổ sản. D. cuộc cách mạng giải phóng dân tộc. Câu 2. Hãy lập niên biểu về cuộc đấu tranh giành chính quyền của nhân dân Nga để xây dựng chế độ xã hội chủ nghĩa theo gợi ý sau : Thời gian Sự kiện Kết quả Tính chất, ý nghĩa Câu 3. Nêu và phân tích tính chất của Cách mạng tháng Hai nãm 1917 ở Nga. Câu 4. Nêu những việc làm của Chính quyền Xô viết. Qua đó, rút ra nhân xét về chế độ mới ở Nga.