Giải Lịch Sử 9 Bài 23: Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945 và sự thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa
BÀI 23 TỔNG KHỞI NGHĨA THÁNG TÁM NĂM 1945 VÀ sự THÀNH LẬP NƯỚC VIỆT NAM DÂN CHỦ CỘNG HOÀ I. LỆNH TỔNG KHỞI NGHĨA ĐƯỢC BAN Bố • Câu hỏi: Đảng ta ban bố lệnh Tổng khởi nghĩa trong hoàn cảnh nào? Trả lời câu hỏi Đảng ta ban bố lệnh Tổng khởi nghĩa trong hoàn cảnh khách quan rất thuận lợi: Tình hình thế giới: Chiến tranh thế giới thứ hai đang tới những ngày cuối. Ớ châu Âu, phát xít Đức đã bị đánh bại và buộc phải đầu hàng không điều kiện vào tháng 5-1945. Ở châu Á, quân phiệt Nhật đã đầu hàng Đồng minh không điều kiện (8-1945). Tình hình trong nước: Quân Nhật ở Đông Dương bị tê liệt, chính phủ tay sai thân Nhật Trần Trọng Kim hoang mang cực độ. Đây là điều kiện rất thuận lợi cho cách mạng nước ta nổ ra. Thời cơ ngàn năm có một cho nhân dân ta giành độc lập đã đến. Như vậý, Đảng ta ban bô" lệnh Tổng khởi nghĩa trong hoàn cảnh thời cơ cách mạng đã xuất hiện. Câu hỏi: Đảng ta nhận định thời cơ cách mạng đã chín mùi. Em hiểu thời cơ trong Cách mạng tháng Tám - 1945 là gì? Trả lời câu hỏi Thời cơ cách mạng: Cách mạng tháng Tám thành công, ngoài việc chuẩn bị chu đáo còn cần có thời cơ. Thời cơ là sự kết hợp nhuần nhuyễn những điều kiện khách quan và chủ quan trong đó điều kiện chủ quan giữ vai trò quan trọng nhất. a. Chủ quan Đảng Cộng sản Việt Nam đã có quá trình chuẩn bị chu đáo cho thắng lợi của cuộc Cách mạng tháng Tám trong suốt 15 năm với ba cuộc diễn tập: 1930-1931; 1936-1939; 1939-1945. Trong cao trào giải phóng dân tộc 1939-1945, Đảng Cộng sản Đông Dương đã lãnh đạo nhân dân chuẩn bị đầy đủ, chu đáo về mặt đường lối, lực lượng chính trị, lực lượng vũ trang, căn cứ địa cách mạng và bước đầu tập dượt cho quần chúng khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền. Khi phát xít Nhật bị Đồng minh đánh bại, quân Nhật ở Đông Dương hoang mang đến cực độ, mất hết tinh thần chiến đấu. Lúc này quân Đồng minh chưa kịp vào Đông Dương. Qua cao trào kháng Nhật cứu nước, quần chúng đã chuẩn bị sẵn sàng, chỉ chờ lệnh khởi nghĩa. b. Khách quan Thời cơ “ngàn năm có một" đã đến. Tháng 5/1945, Phát xít Đức bị tiêu diệt, ngày 14/8/1945, phát xít Nhật bị Đồng minh đánh bại. Ngày 15-8-1945, Nhật chính thức đầu hàng Đồng minh vô điều kiện. Như vậy, Cách mạng tháng Tám nổ ra trong điều kiện chủ quan, khách quan hoàn toàn chín mùi. Đó chính là thời cơ “ngàn năm có một”, nó rất hiếm và quý, nếu bỏ qua sẽ không bao giờ có thời cơ trở lại. Nhận thức được thời cơ trời cho này, Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Đây là thời cơ ngàn năm có một cho dân tộc ta vùng dậy. Lần này dù có phải thiêu cháy dãy Trường Sơn cũng quyết định giành độc lập cho đất nước”. Câu hỏi: Đảng ta đã có những chủ trương gì khỉ thời cơ cách mạng xuất hiện? Trả lời câu hỏi Úy ban Khởi nghĩa toàn quốc được thành lập và ra Quân lệnh số 1 kêu gọi toàn dân nổi dậy khởi nghĩa. Tiến hành Hội nghị toàn quốc ở Tân Trào (Tuyên Quang) từ ngày 14 đến 15-8-1945 và quyết định phát động Tổng khởi nghĩa trong cả nước, giành lấy chính quyền trước khi quân Đồng minh vào. Tiến hành Đại hội Quốc dân ở Tân Trào (16-8) và nhất trí tán thành quyết định Tổng khởi nghĩa, thông qua 10 chính sách của Việt Minh, lập Uỷ ban Dân tộc giải phóng Việt Nam. Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư tới đồng bào cả nước kêu gọi nổi dậy Tổng khởi nghĩa giành chính quyền. Câu hỏi: Sự lãnh đạo kịp thời, sáng tạo của Đảng Cộng sản Đông Dương và lãnh tụ Hồ Chí Minh trong Cách mạng tháng Tám thể hiện ở điểm nào? Trả lời câu hỏi Ngay khi nghe tin chính phủ Nhật đầu hàng, hội nghị toàn quốc của Đảng Cộng sản Đông Dương (họp từ ngày 13 đến 15 -8-1945) quyết định phát động Tổng khởi nghĩa trong cả nước giành chính quyền trước khi Đồng minh vào. Ngày 16, 17-8, Đại hội Quốc dân ở Tân Trào tán thành quyết định Tổng khởi nghĩa, thông qua 10 chính sách của Việt Minh, lập úy ban dân tộc giải phóng Việt Nam do Hồ Chí Minh đứng đầu. Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư đến đồng bào cả nước kêu gọi nổi dậy Tổng khởi nghĩa giành chính quyền. Câu hỏi: Sự kiện nào đã mở đầu cho cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước? Trả lời câu hỏi Sự kiện mở đầu cho cuộc tổng khởi nghĩa giành chính quyền: Chiều 16-8-1945, theo lệnh của Uỷ ban Khởi nghĩa, một đội quân giải phóng do Võ Nguyên Giáp chỉ huy, xuất phát từ Tân Trào tiến về bao vây và tấn công quân Nhật ở thị xã Thái Nguyên. II. GIÀNH CHÍNH QUYỀN Ở HÀ NỘI Câu hỏi: Em hãy nêu những điều kiện thuận lợi cho khởi nghĩa ở Hà Nội? Trả lời câu hỏi Từ sau ngày Nhật đảo chính Pháp, không khí cách mạng ở Hà Nội càng thêm sôi động. Các tầng lớp nhân dân nhất là thanh niên, hăng hái gia nhập các đoàn thể cứu quốc, các đội tự vệ chiến đấu. Các đội tuyên truyền xung phong của Việt Minh hoạt động hầu khắp thành phôi Các đội danh dự của Việt Minh thẳng tay trừ khử những tên tay sai đắc lực của Nhật. Ngày 16-8, truyền đơn, biểu ngữ kêu gọi khởi nghĩa xuất hiện khắp nơi. Chính quyền bù nhìn thân Nhật lung lay đến tận gốc rễ. Câu hỏi: Khởi nghĩa giành chính quyền ở Hà Nội diễn ra như thể nào? Trả lời câu hỏi Sáng 19-8, đồng bào Hà Nội kéo tới quảng trường Nhà hát Lớn dự cuộc mít tinh do Mặt trận Việt Minh tổ chức. Đại biểu Việt Minh đọc Tuyên ngôn, Chương trình của Việt Minh và kêu gọi nhân dân đứng lên giành chính quyền. Bài hát Tiến quân ca lần đầu tiên vang lên. Cuộc mít tinh nhanh chóng chuyển thành biểu tình, chia ra nhiều đoàn đi chiếm các công sở của chính quyền bù nhìn. Trước khí thế của quần chúng khởi nghĩa, quân Nhật không dám chông lại. Cuộc khởi nghĩa đã thắng lợi hoàn toàn ở Hà Nội. Câu hỏi: Cuộc khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi ở Hà Nội có ỷ nghĩa gì? Trả lời câu hỏi Cuộc khởi nghĩa giành chính quyền thắng lợi ở Hà Nội có ý nghĩa quan trọng vì Hà Nội là trung tâm chính trị đầu não ở cả Đông Dương thời Pháp thông trị. Hà Nội giành được chính quyền sẽ cổ vũ nhân dân cả nước hăng hái tiến lên giành chính quyền, làm kẻ thù hoang mang lo sợ, thúc đẩy cuộc khởi nghĩa nhanh chóng thắng lợi trong cả nước. Câu hỏi: Tiến trình Cách mạng thảng Tám đã diễn ra như thế nào? Trả lời câu hỏi Cách mạng tháng Tám diễn ra rất nhanh chóng, mở đầu là cuộc khởi nghĩa ở Thái Nguyên chiều 16/8, tiếp đó nhân dân ở nhiều xã, huyện thuộc một số tỉnh đã nối tiếp nhau chớp thời cơ nổi dậy giành chính quyền. Bốn tỉnh giành được chính quyền ở tỉnh lị sớm nhất trong cả nước là Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh và Quảng Nam. Ngày 19-8, cuộc khởi nghĩa ở Hà Nội thắng lợi và giành được chính quyền. Ngày 23-8, khởi nghĩa thắng lợi ở Huế. Ngày 25-8, khởi nghĩa thắng lợi ở Sài Gòn. Trước khí thế vũ bão của cách mạng, vua Bảo Đại phải thoái vị. Chỉ trong vòng 15 ngày (từ ngày 14 đến 28-8), cuộc Tổng khởi nghĩa đã thành công trong cả nước. Câu hỏi: Sự kiện nào đánh dấu sự thành công của Cách mạng tháng Tám? Trả lời câu hỏi Thành công của Cách mạng tháng Tám được đánh dấu bằng sự kiện trọng đại đó là ngày 2-9-1945, tại Quảng trường Ba Đình, trước hàng chục vạn đồng bào Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Câu hỏi: Sự lãnh đạo kịp thời, sáng tạo của Đảng Cộng sản Đông Dương và của lãnh tụ Hồ Chí Mình trong Cách mạng tháng Tám thể hiện ở những điểm nào? Trả lời câu hỏi Khi thời cơ xuất hiện, Đảng ta đứng đầu là Hồ Chí Minh đã kịp thời hạ lệnh Tổng khởi nghĩa trong toàn quốc. Úy ban Khởi nghĩa toàn quốc được thành lập và ra Quân lệnh số 1 kêu gọi toàn dân nổi dậy. Tiến hành Hội nghị toàn quốc ỗ Tân Trào (Tuyên Quang) từ ngày 14 đến 15-8-1945 và quyết định phát động Tổng khởi nghĩa trong cả nước, giành lấy chính quyền trước khi quân Đồng minh kéo vào. Tiến hành Đại hội Quốc dân ở Tân Trào (16-8) và nhất trí tán thành quyết định Tổng khởi nghĩa, thông qua 10 chính sách của Việt Minh, lập Uỷ ban Dân tộc giải phóng Việt Nam. Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi thư tới đồng bào cả nước kêu gọi nổi dậy Tổng khởi nghĩa giành chính quyền. Ý NGHĨA LỊCH sử VẨ NGUYÊN NHÂN THÀNH CÔNG CỦA CÁCH MẠNG THÁĩÍG TÁM Câu hỏi: Trình bày ý nghĩa lịch sử của Cách mạng tháng Tám. Trả lời câu hỏi Đối với dân tộc: + Cách mạng tháng Tám là một sự kiện vĩ đại trong lịch sử dân tộc Việt Nam vì nó đã phá tan hai tầng xiềng xích nô lệ của thực dân Pháp và phát xít Nhật, đồng thời lật nhào chế độ quân chủ chuyên chế tồn tại ngót ngàn năm, đưa nước Việt Nam từ một nước thuộc địa đã trở thành một nước độc lập dưới chế độ dân chủ cộng hoà, đưa nhân dân ta từ thân phận nô lệ thành người dân độc lập, tự do, làm chủ nước nhà. + Mở ra một kỉ nguyên mới của lịch sử dân tộc: kỉ nguyên giải phóng dân tộc gắn liền với giải phóng giai cấp, kỉ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Đối với quốc tế: + Cách mạng tháng Tám là thắng lợi đầu tiên trong thời đại mới của một dân tộc nhược tiểu đã tự giải phóng khỏi ách đế quốc thực dân. + Cách mạng tháng Tám đã cổ vũ mạnh mẽ tinh thần đấu tranh của nhân dân các nước thuộc địa và nửa thuộc địa trên thế giới, đặc biệt là nhân dân châu Á và châu Phi. Câu hỏi: Nêu nguyên nhân thành công của Cách mạng tháng Tám. Trả lời câu hỏi Cách mạng tháng Tám thành công, do các nguyên nhân sau: Truyền thông yêu nước đấu tranh kiên cường bất khuất của dân tộc. Sự lãnh đạo của Đảng, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đảng đã xây dựng được khối liên minh công nông vững chắc, tập hợp được mọi lực lượng yêu nước trong một mặt trận dân tộc thống nhất rộng rãi, lại biết kết hợp tài tình đấu tranh vũ trang với đấu tranh chính trị, đấu tranh du kích với khởi nghĩa từng phần ở nông thôn, tiến lên phát động tổng khởi nghĩa cả ở nông thôn và thành thị, đánh đổ hoàn toàn bộ máy cai trị của đế quốc và phong kiến, giành chính quyền về tay nhân dân. Nhờ hoàn cảnh quốc tế vô cùng thuận lợi khi Hồng quân Liên Xô và quân Đồng minh đã đánh bại phát xít Đức - Nhật. Câu hỏi: Nguyên nhân nào quan trọng nhất dẫn đến thành công của Cách mạng tháng Tám? Vì sao? Trả lời câu hỏi Cách mạng tháng Tám đã nhanh chóng giành được thắng lợi trong cả nước là nhờ hoàn cảnh khách quan thuận lợi khi Hồng quân Liên Xô và quân Đồng minh đã đánh bại phát xít Đức - Nhật, làm cho nước Nhật suy sụp, hoang mang. Nhưng yếu tô' chủ quan vẫn là quan trọng nhất, quyết định nhát vì Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã biết lợi dụng hoàn cảnh thuận lợi và trên cơ sở chuẩn bị chu đáo, toàn diện đã kịp thời chớp lấy thời cơ và dũng cảm phát động nhân dân ta đứng lên Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước.