SGK Vật Lí 7 - Bài 23. Tác dụng từ, tác dụng hoá học và tác dụng sinh lí của dòng điện
Bài 23 TÁC DỤNG Từ’TÁC DUNG H0Á HỌC yÀ TÁC DỤNG SINH LÍ CỦÀ DÒNG ĐIỆN Hãy quan sát ảnh chụp cần cẩu dùng nam châm điện ở trang đầu chương 3. Nam châm điện là gì ? Nó hoạt động dựa trên tác dụng gì của dòng điện ? - Tác dụng từ T inh chất từ của nam châm Nam châm có tính chất tù’ vì có khả năng hút các vật bằng sắt hoặc thép. Mồi nam châm có hai từ cực, tại đó các vật bằng sắt hoặc thép bị hút mạnh nhất. Khi đưa một kim nam châm lại gần đầu một thanh nam châm thẳng thì một trong hai cực cua kim bị hút còn cực kia bị đẩy. Nam châm điện Dùng dây dẫn mảnh có vỏ cách điện quân nhiều vòng xung quanh một lõi sắt non, ta có một cuộn dây. Nôi hai đầu cuộn dây này với nguồn điện và công tắc như hình 23.1, ta được một nam châm điện. ▼ BI a) Ta đưa một đầu cuộn dây lại gần các đinh sắt nhở, các mẩu dây đồng hoặc nhôm. Quan sát xem có hiện tượng gì xảy ra khi công tắc ngắt và công tắc đóng. Hình 23.1 Kết luận Cuộn dây dần quân quanh lõi sắt non có dòng điện chạy qua là Nam châm điện có vì nó có khả năng làm quay kim nam châm và hút các vật bằng sắt hoặc thép. Ta đưa một kim nam châm lại gần một đầu cuộn dây và đóng công tắc. Hãy cho biết, có gì khác nhau xảy ra với hai cực của kim nam châm. Tìm hiểu chuông điện Hình 23.2 mô tả cấu tạo của chuông điện, trong đó miếng sắt được gắn với lá thép đàn hồi và khi công tắc chưa đóng, miếng sắt luôn tì sát vào tiếp điểm. EO Khi ta đóng công tắc, có hiện tượng gì xảy ra với cuộn dây, với miếng sắt .và với đầu gõ chuông ? EO Ngay sau đó, mạch điện bị hở. Hãy chỉ ra chồ hở mạch này. Giải thích tại sao miếng sắt khi đó lại trở về tì sát vào tiếp điểm. EO Tại sao chuông kêu liên tiếp chừng nào công tắc còn đóng ? Nắp nhựa Thỏi than Dung dịch muối đồng sunphat— Hình 23.3 ■ Đầu gõ chuông chuyên động làm chuông kêu liên tiếp. Có thê nói đó là biểu hiện tác dụng cơ học của dòng điện. Các động cơ điện như quạt điện, máy bơm nước ... hoạt động dựa trên tác dụng này của dòng điện. - Tác dụng hoá học Quan sát thí nghiệm của giáo viên (hình. 23.3) EO Quan sát đèn khi công tắc đóng và cho biết dung dịch muối đồng sunphat (CuSO4) là chất dẫn điện hay cách điện ? ì ESI Thởi than nối với cực âm lúc trước có màu đen. Sau vài phút thí nghiệm nó được phủ một lớp màu gì ? Kết luận Dòng điện đi qua dung dịch muối đồng làm cho thỏi than nôi với cực âm được phủ một lớp Người ta đã xác định được lớp màu này là kim loại đồng. Hiện tượng đồng tách khỏi dung dịch muối đồng khi cỏ dòng điện chạy qua chứng to dòng điện có tác dụng hoá học. » - Tác dụng sinh lí ■ Nếu sơ ý đê cho dòng điện đi qua cơ thể người thì dòng điện sẽ làm các cơ co giật, có thê làm tim ngừng đập, ngạt thở và thần kinh bị tê liệt. Đó là tác dụng sinh lí của dòng điện. Dòng điện có thể gây nguy hiểm tới tính mạng con người. Phải hết sức thận trọng khi dùng điện, nhất là với mạng điện ở gia đình. Tuy vậy, trong y học người ta có thể ứng dụng tác dụng sinh lí của dòng điện thích hợp để chữa một sô bệnh. - Vận dụng dưới đây ? Làm tê liệt thần kinh ; Làm quay kim nam châm ; c. Làm nóng dây dẫn ; D. Hút các vụn giấy. ▼ K3 Vật nào dưới đây có tác dụng từ ? ▼ E3 Dòng điện không có tác dụng nào Một pin còn mới đặt riêng trên bàn ; Một mảnh ni lông đã được cọ xát mạnh ; c. Một cuộn dây dẫn đang có dòng điện chạy qua; D. Một đoạn băng dính. <• Dòng điện có tác dụng từ vì nó có thể lảm quay kim nam châm. <• Dòng diện có tác dụng hoá học, chẳng hạn khi cho dòng điện di qua dung dịch muôi đồng thì nó tách đồng ra khỏi dung dịch, tạo thành lớp đồng bám trên thỏi than nôi với cục âm. <• Dòng diện có tác dụng sinh lí khi di qua cơ thể người và các động vật. Có thể em chưa biết Tác dụng hoá học của dòng điện là cơ sở của việc mạ điện như mạ đồng, mạ vàng, mạ thiếc, mạ kền (niken) ... để chông gỉ, làm đẹp. Chẳng hạn để mạ kền vở đèn pin bằng kim loại, cần phải nôi vỏ đèn pin với cực âm, nối tấm kền với cực dương của nguồn điện rồi nhúng vỏ đèn pin và tâm kền vào dung dịch muối kền. Sau đó cho dòng điện đi qua dung dịch này một thời gian, sẽ có một lớp kền phù trên vở đèn pin.