SGK Vật Lí 7 - Bài 3. Ứng dụng định luật truyền thẳng của ánh sáng
Bài 3 ỨNG DỤNG ĐỊNH LUẬT TRUYỀN THẲNG CỦA ÁNH SÁNG Ban ngày trời nắng, không có mây, ta nhìn thấy bóng của một cột đèn in rõ nét trên mặt đất. Khi có một đám mây mỏng che khuất Mặt Trời thì bóng đó bị nhoè đi. Vì sao có sự biến đổi đó ? - Bóng tối - Bóng nửa tối Thí nghiệm 1 Đặt một nguồn sáng nhỏ (bóng đèn pin đang sáng) trước một màn chắn. Trong khoảng từ bóng đèn đến màn chắn, đặt một miếng bìa (hình 3.1). Quan sát vùng sáng, vùng tôi trên màn. • BI Hãy chỉ ra trên màn chắn vùng sáng, vùng tối. Giải thích vì sao các vùng đó lại tối hoặc sáng ? Nhận xét Trên màn chắn đặt phía sau vật cản có một vùng không nhận được ánh sáng từ. .... tới gọi là bóng tối. Thí nghiệm 2 Thay đèn pin trong thí nghiệm ở hình 3.1 bằng một nguồn sáng rộng (như bóng đèn điện có dây tóc dài). Hãy quan sát trên màn chắn ba vùng sáng, tôi khác nhau (hình 3.2). • B] Hãy chỉ ra trên màn chắn vùng nào là bóng tối, vùng nào được chiêu sáng đầy đủ. Nhận xét độ sáng của vùng còn lại so với hai vùng trên và giải thích vì sao có sự khác nhau đó ? Nhận xét Trên màn chắn đặt phía sau vật cản có vùng chỉ nhận được ánh sáng từ tới gọi là Hình 3.1 Hình 3.2 9 bóng nửa tối. lí- Nhật thực - nguyệt thực Những quan sát thiên văn cho biết Mặt Trăng quay xung quanh Trái Đất, Mặt Trời chiếu sáng Mặt Trăng và Trái Đất. Khi Mặt Trăng nằm trong khoảng từ Mặt Trời đến Trái Đất như hình 3.3, thì trên Trái Đất xuất hiện bóng tối và bóng nửa tối. Đứng ở chồ bóng tối, không nhìn thấy Mặt Trời, ta gọi là có nhật thực toàn phần. Đứng ở chồ bóng nửa tối, nhìn thấy một phần Mặt Trời, ta gọi là có nhật thực một phần. • E3 Giải thích vì sao đứng ở nơi có nhật thực toàn phần ta lại không nhìn thấy Mặt Trời và thấy trời tối lại ? Mặt Trời chiếu sáng Mặt Trăng. Đứng trên Trái Đất, về ban đêm, ta nhìn thấy Mặt Trăng sáng vì có ánh sáng phản chiếu từ Mặt Trăng. Bởi thế, khi Mặt Trăng bị Trái Đất che không được Mặt Trời chiếu sáng nữa, lúc đó ta không nhìn thấy Mặt Trạng. Ta nói là có nguyệt thực. ▼ BI Hãy chỉ ra, trên hình 3.4, Mặt Trăng ở vị trí nào thì người đứng ở điểm A trên Trái Đất thấy trăng sáng, thây có nguyệt thực ? Ill - Vận dụng E3 Làm lại thí nghiệm ở hình 3.2. Di chuyên miếng bìa từ từ lại gần màn chắn. Quan sát bóng tôi và bóng nừa tối trên màn, xem chúng thay đổi như thế nào ? E33 Ban đêm, dùng một quyển vở che kín bóng đèn dây tóc đang sáng, trên bàn sẽ tôi, có khi không thể đọc sách được. Nhưng nếu dùng quyển vở che đèn ống thì ta vẫn đọc sách được. Giải thích vì sao lại có sự khác nhau đó ? <• Bóng tôi nằm ở phía sau vật cản, không nhận được ánh sáng từ nguồn sáng truyền toi. <• Bóng nửa tối nằm ở phía sau vật cản, nhận dược ánh sáng từ một phẩn của nguồn sáng truyền tóí <• Nhật thục toàn phẩn (hay mật phẩn) quan sát được ở chỗ có bóng tôi (hay bóng nủa tôi) của Mặt Trăng trên Trái Đất <• Nguyệt thục xảy ra khi Mặt Trăng bị Trái Đất che khuất không dược Mật Tròi chiêu sáng. Có thể em chưa biết Vì đã biết rõ quy luật chuyển động của Trắi Đất và Mặt Trăng, nên người ta có thể tính trước được một cách chính xác nơi và ngày, giờ xảy ra nhật thực hay nguyệt thực. Thí dụ, người ta đã tính được ở Việt Nam có nhật thực một phần vào ngày 11 tháng 6 năm 2002 và nguyệt thực toàn phần vào đêm ngày 5 tháng 5 năm 2004.