SGK Tiếng Việt 5 - Tuần 1 - Chủ điểm: Việt Nam - Tổ quốc em
VIỆT NAM - TỔ QUỐC EM
Tuần 1
— TẬP ĐỌC
Thư gửi cấc học sinh
(T rích)
Các em học sinh,
Ngày hôm nay là ngày khai trường đầu tiên ở nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Tôi đã tưởng tượng thấy trước mắt cái cảnh nhộn nhịp tưng bừng của ngày tựu trường ở khắp các nơi. Các em hết thảy đều vui vẻ vì sau mấy tháng giời nghỉ học, sau bao nhiêu cuộc chuyển biến khác thường, các em lại được gặp thầy gặp bạn. Nhưng sung sướng hơn nữa, từ giờ phút này giở đi, các em bắt đầu được nhận một nền giáo dục hoàn toàn Việt Nam. Các em được hưởng sự may mắn đó là nhờ sự hi sinh của biết bao nhiêu đồng bào các em. Vậy các em nghĩ sao ?
Trong nãm học tới đây, các em hãy cố gắng, siêng năng học tập, ngoan ngoãn, nghe thầy, yêu bạn. Sau 80 năm giời nô lệ làm cho nước nhà bị yếu hèn, ngày nay chúng ta cần phải xây dựng lại cơ đổ mà tổ tiên đã để lại cho chúng ta, làm sao cho chúng ta theo kịp các nước khác trên hoàn cầu. Trong công cuộc kiến thiết đó, nước nhà trông mong chờ đợi ở các em rất nhiều. Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em. Ngày hôm nay, nhân buổi tựu trường của các em, tôi chỉ biết chúc các em một năm đầy vui vẻ vậ đầy kết quả tốt đẹp.
Chào các em thân yêu.
Hồ Chí Minh
0 - Đây là thư của Bác Hồ gửi học sinh cả nước nhân ngày khai giảng năm học
đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà, tháng 9 năm 1945.
Việt Nam Dân chủ Cộng hoà : tên nước ta từ năm 1945 đến năm 1976.
Bao nhiêu cuộc chuyển biến khác thuòng : ý nói những sự kiện lớn từ giữa năm 1945 đến ngày khai giảng, nổi bật là cuộc Cách mạng tháng Tám và sự ra đời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà.
80 năm giòi nô lệ : 80 năm nước ta bị thực dân Pháp đô hộ.
Cơ đồ : sự nghiệp lớn ; ở đây có hghĩa là đất nước, giang sơn.
Hoàn cầu : thế giới.
Kiến thiết: xây dựng.
Các cuông quốc năm châu : các nước giàu mạnh trên thế giới.
(?) 1. Ngày khai trường tháng 9 năm 1945 có gì đặc biệt so với
những ngày khai trường khác ?
Sau Cách mạng tháng Tám, nhiệm vụ của toàn dân là gì ?
Học sinh có trách nhiệm như thế nào trong công cuộc kiến thiết đất nước ?
Học thuộc lòng đoạn thư từ Sau 80 năm giời nô lệ ... đến nhờ một phần lớn ở công học tập của các em.
CHÍNH TÀ — —
. Nghe - viết:
Việt Nam thân yêu
Việt Nam đất nước ta ơi !
Mênh mông biển lúa đâu trời đẹp hơn.
Cánh cò bay lả dập dờn,
Mây mờ che đỉnh Trường Sơn sớm chiều.
Quê hương biết mây thân yêu,
Bao nhiêu đời đã chịu nhiều thương đau.
Mặt người vất vả in sâu,
Gái trai cũng một áo nâu nhuộm bùn.
Đất nghèo nuôi những anh hùng,
Chìm trong máu chảy lại vùng đứng lên.
Đạp quân thù xuống đất đen,
Súng gươm vứt bỏ lại hiền như xưa.
NGUYỄN ĐÌNH THI
Tìm tiếng thích hợp với mỗi ô trống để hoàn chình bài văn sau. Biết rằng:
: chứa tiếng bắt đầu bằng ng hoặc ngh.
: chứa tiếng bắt đầu bằng g hoặc gh.
: chứa tiếng bắt đầu bằng c hoặc k.
Ngày Độc lập
Mùng 2 tháng 9 năm 1945 - một 1 đáng 2 nhớ. Hà Nội tưng bừng màu đỏ. Một vùng trời bát 1 cờ, đèn, hoa và biểu 1 .
Các nhà máy đều 1 việc. Chợ búa không họp. Mọi hoạt động sản xuất, buôn bán của thành phố tạm ngừng. Già, trẻ, 2 , trai đều xuống đường. Mọi người đều thây mình cần 3 mặt trong 1 hội lớn 3 dân tộc.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập trước hàng triệu đồng bào. Lời của vị lãnh tụ điềm đạm, ấm áp, khúc chiết, rõ ràng ; từng câu, từng tiếng đi vào lòng người.
Đọc đến nửa chừng, Bác dừng lại, hỏi :
Tôi nói, đồng bào nghe rõ không ?
Người người cùng đáp, tiếng dậy vang như sấm :
Co..'.o...ó Ị
Từ giây phút đó, Bác cùng với cả biển người đã hoà làm một.
Buổi lễ 3 thúc bằng những lời thề độc lập. Đó là ý chí 3 toàn dân Việt Nam 3 quyết thực hiện lời Hồ Chủ tịch trong bản Tuyên ngôn : "Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do, độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mệnh và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy."
Lịch sử đã sang trang. Một kỉ nguyên mói bắt đầu : 3 nguyên của Độc lập, Tự do, Hạnh phúc.
Theo Vồ NGUYÊN GIÁP
Tìm chữ thích họp với mỗi chỗ trống :
Âm đầu
Đúng trước /, ê, e
Đúng trước các âm còn lại
Âm "cờ"
Viết là ...
Viết là ...
Âm "gờ"
Viết là ...
Viết là ...
Âm "ngờ"
Viết là ...
Viết là ...
- LUYỆN TÙ VÀ CÂƯ ;
Từ đồng nghĩa
- Nhận xét
So sánh nghĩa của các từ in đậm trong mỗi ví dụ sau :
Sau 80 năm giời nô lệ làm cho nước nhà bị yếu hèn, ngày nay chúng ta cần phải xây dựng lại cơ đồ mà tổ tiên đã để lại cho chúng ta, làm sao cho chúng ta theo kịp các nước khác trên hoàn cầu. Trong công cuộc kiến thiết đó, nước nhà trông mong chờ đợi ở các em rất nhiều.
Hổ CHI MINH
Màu lúa chín dưới đồng vàng xuộm lại. Nắng nhạt ngả 'màu vàng hoe. Trong vườn, lắc lư những chùm quả xoan vàng lịm không trông thấy cuống, như những chuỗi tràng hạt bồ đề treo lơ lửng.
Tô HOÀI
Tràng hạt bồ đề : chuỗi hạt mà người theo đạo Phật dùng để lần từng hạt khi tụng kinh, niệm Phật.
Thay những từ in đậm trong mỗi ví dụ trên cho nhau rồi rút ra nhận xét: Những từ nào thay thế được cho nhau ? Những từ nào không thay thế được cho nhau ? Vì sao ?
- Ghi nhớ
Từ đồng nghĩa là những từ có nghĩa giống nhau hoặc gần giống nhau.
VD : siêng năng, chăm chỉ, cần cù,...
Có những từ đồng nghĩa hoàn toàn, có thể thay thế cho nhau trong lời nói. VD : hổ, cọp, hùm,...
Có những từ đồng nghĩa không hoàn toàn. Khi dùng những từ này, ta phải cân nhắc để lựa chọn cho đúng. VD :
ăn, xơi, chén,... (biểu thị những thái độ, tình cảm khác nhau đối với người đối thoại hoặc điều được nói đến).
mang, khiêng, vác,... (biểu thị những cách thức hành động khác nhau).
Ill - Luyện tập
Xếp những từ in đậm thành từng nhóm đồng nghĩa :
Sau 80 năm giời nô lệ làm cho nước nhà bị yếu hèn, ngày nay chúng ta cần phải xây dựng lại cơ đồ mà tô’ tiên đã để lại cho chúng ta, làm sao cho chúng ta theo kịp các nước khác trên hoàn cầu. Trong công cuộc kiến thiết đó, nước nhà trông mong chờ đợi ở các em rất nhiều. Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em.
Hố CHI MINH
Tìm những từ đồng nghĩa với mỗi từ sau đây: đẹp, to lớn, học tập.
M : đẹp - xinh
Đặt câu với một cặp từ đồng nghĩa em vừa tìm được ở bài tập 2.
M : - Quế hương em rất đẹp.
- Bé Hà rất xinh.
KỂ CHUYỆN
Lý Tự Trọng
Báo THIẾU NIÊN TIÉN PHONG
Dựa theo lời kể của cô giáo (thầy giáo), em hãy thuyết minh cho nội dung mỗi tranh dưới đây bằng 1 hoặc 2 câu :
Kể lại toàn bộ câu chuyện.
Trao đổi với các bạn về ý nghĩa của câu chuyện.
TẬP ĐỌC
Quang cảnh làng mạc ngày mùa
Mùa đông, giữa ngày mùa, làng quê toàn màu vàng - những màu vàng rất khác nhau.
Có lẽ bắt đầu từ những đêm sương sa thì bóng tối đã hơi cứng và sáng ngày ra thì trông thấy màu trời có vàng hơn thường khi.
'/ Màu lúa chín dưới đồng vàng xuộm lại. Nắng nhạt ngả màu vàng hoe. Trong vườn, lắc lư những chùm quả xoan vàng lịm không trông thấy cuống, như những chuỗi tràng hạt bồ đề treo lơ lửng. Từng chiếc lá mít vàng ối. Tàu đu đủ, chiếc lá sắn héo lại mở năm cánh vàng tươi. Buồng chuối đốm quả chín vàng. Những tàụ lá chuối vàng ối xoã xuống như những đuôi áo, vạt áo. Nắng vườn chuối đương có gió lẫn với lá vàng như những vạt áo nắng, đuôi áo nắng, vẫy vẫy. Bụi mía vàng xọng, đốt ngầu phấn trắng. Dưới sân, rơm và thóc vàng giòn. Quanh đó, con gà, con chó cũng vàng mượt. Mái nhà phủ một màu rơm vàng mới. Lác đác cây lụi có mấy chiếc lá đỏ. Qua khe giậu, ló ra mấy quả ớt đỏ chói. Tất cả đượm một màu vàng trù phú, đầm ấm lạ lùng. Không còn có cảm giác héo tàn hanh hao lúc sắp bước vào mùa đông. Hơi thở của đất trời, mặt nước thơm thơm, nhè nhẹ. Ngày không nắng, không mưa, hồ như không ai tưởng đến ngày hay đêm, mà chỉ mải miết đi gặt, kéo đá, cắt rạ, chia thóc hợp tác xã. Ai cũng vậy, cứ buông bát đũa lại đi ngay, cứ trở dậy là ra đồng ngay.
Tô HOÀI
Lụi: cây cùng loại với cây cau ; cao một, hai mét; lá xẻ hình quạt ; thân nhỏ, thẳng và rắn, thường dùng làm gậy.
Kéo đá : dùng trâu bò kéo con lăn bằng đá để xiết cho thóc rụng khỏi thân lúa.
Kể tên những sự vật trong bài có màư vàng và từ chỉ màu vàng đó.
M : lúa - vàng xuộm
Hãy chọn một từ chỉ màu vàng trong bài và cho biết từ đó gợi cho em cảm giấc gì.
M : vàng xọng - màu vàng gợi cảm giác như có nước
Những chi tiết nào về thời tiết và con người đã làm cho bức tranh làng quê thêm đẹp và sinh động ? .
Bài văn thể hiện tình cảm gì của tác giả đối với quê hương ?
TẬP LÀM VÀN
Cấu tạo của bài vân tà cành
- Nhận xét
Đọc và tlm các phần mở bài, thân bài, kết bài của bài văn dưới đây:
Hoàng hôn trên sông Hương
Cuối buổi chiều, Huế thường trỏ về trong một vẻ yên tĩnh lạ lùng, đến nỗi tôi cảm thấy hình như có một cái gì đang lắng xuống thêm một chút nữa trong thành phố vốn hằng ngày đã rất yên tĩnh này.
Mùa thu, gió thổi mây về phía cửa sông, mặt nưóc phía dưới cầu Tràng Tiền đen sẫm lại, trong khi phía trên này lên mãi gần Kim Long, mặt sông sáng màu ngọc lam in những vệt mây hồng rực rỡ của tròi chiều. Hình như con sông Hưong rất nhạy cảm vói ánh sáng nên đến lúc tối hẳn, đứng trên cầu chăm chú nhìn xuống, người ta vẫn còn thấy những mảng sắc mo hồng ửng lên như một thứ ảo giác trên mặt nước tối thẳm. Phố ít người, con đường ven sông như dài thêm ra dưới vòm lá xanh của hai hàng cây.
Phía bên sông, xóm cồn Hến nấu com chiều, thả khói nghi ngút cả một vùng tre trúc. Đâu đó, từ sau khúc quanh vắng lặng của dòng sông, tiếng lanh canh của thuyền chài gõ những mẻ cá cuối cùng truyền đi trên mặt nước, khiến mặt sông nghe như rộng hơn. Và khi dãy đèn bên đường bắt đầu thắp lên những quả tròn màu tím nhạt, chuyển dần sang màu xanh
lá cây và cuối cùng nở bung ra trong màu trắng soi rõ mặt người qua lại thì khoảnh khắc yên tĩnh của buổi chiều cũng chấm dứt.
Huế thức dậy trong một nhịp chuyển động mới, đi vào cuộc sống ban đầu của nó.
Theo HOÀNG PHỦ NGỌC TƯỜNG
; - Màu ngọc lam : màu xanh đậm.
Nhạy cảm : có khả năng phản ứng hoặc cảm nhận nhanh và chính xác trước những tác động rất nhỏ.
Ảo giác : hình ảnh giống như thật nhưng không có thật do sai lầm của thị giác hay nhận thức đem lại.
Thứ tự miêu tả trong bài văn trên có gì khác với bài Quang cảnh làng mạc ngày mùa mà em đã học ? Từ hai bài văn đó, hãy rút ra nhận xét về cấu tạo của bài văn tả cảnh.
- Ghi nhớ
Bài văn tả cảnh thường có ba phần :
Mở bài : Giới thiệu bao quát về cảnh sẽ tả.
Thân bài : Tả từng phần của cảnh hoặc sự thay đổi của cảnh theo thời gian.
Kết bài : Nêu nhận xét hoặc cảm nghĩ của người viết.
- Luyện tập
Nhận xét cấu tạo của bài văn sau :
Nắng trưa
Nắng cứ như từng dòng lửa xối xuống mặt đất.
Buổi trưa ngồi trong nhà nhìn ra sân, thây rất rõ những sọi không khí nhỏ bé, mỏng mảnh, nhẹ tênh, vòng vèo lượn từ mặt đất bốc lên, bốc lên mãi.
Tiếng gì xa vắng thế ? Tiếng võng kẽo kẹt kêu buồn buồn từ nhà ai vọng lại. Thỉnh thoảng, câu ru em cất lên từng đoạn ạ ời... Hình như chị
ru em. Em ngủ và chị cũng thiu thiu ngủ theo. Em chợt thức làm chị bừng tỉnh và tiếp tục câu ạ ời. Cho nên câu hát cứ cất lên từng đoạn rồi ngừng lại, rồi cất lên, rồi lại lịm đi trong cái nặng nề của hai mi mắt khép lại.
Con gà nào cất lên một tiếng gấy. Và ở góc vườn, tiếng cục tác làm nắng trưa thêm oi ả, ngột ngạt. Không một tiếng chim, không một sợi gió. Cây chuối cũng ngủ, tàu lá lặng đi như thiếp vào trong nắng. Đường làng vắng ngắt.'Bóng tre, bóng duối cũng lặng im.
Ay thế mà mẹ phải vơ vội cái nón cũ, đội lên đầu, bước vào trong nắng, ra đồng cây nốt thửa ruộng chưa xong.
Thương mẹ biết bao nhiêu, mẹ ơi Ị
Theo BĂNG SƠN
LUYỆN Từ. VÀ CÀU : —
Luyện tập về từ đồng nghĩa
Tìm các từ đồng nghĩa :
Chỉ màu xanh c) Chỉ màu trắng
Chỉ màu đỏ d) Chỉ màu đen
Đặt câu với một từ em vừa tìm được ở bài tập 1.
Chọn từ thích hợp trong ngoặc đơn để hoàn chỉnh bài văn sau :
Cá hồi vượt thác
Đàn cá hồi gặp thác phải nghỉ lại lấy sức để sáng mai vượt sóng. Suốt đêm thác réo {điên cuồng, dữ dằn, điên đáo'). Nước tung lên thành những búi trắng như tơ. Suốt đêm đàn cá rậm rịch.
Mặt trời vừa {mọc, ngoi, nhô} lên. Dòng thác óng ánh {sáng trưng, sáng quắc, sáng rực} dưới nắng. Tiếng nước xối {gầm rung, gầm vang, gầm gào}. Những con cá hồi lấy đà lao vút lên như chim. Chúng xé toạc màn mưa thác trắng. Những đôi vây xoè ra như đôi cánh.
Đàn cá hồi lần lượt vượt thác an toàn. Đậu "chân" bên kia ngọn thác, chúng chưa kịp chờ cho cơn choáng đi qua, lại {cuống cuồng, hối hả, cuống quýt} lên đường.
Theo NGUYỄN PHAN HÁCH
TẬP LÀM VÁN
Luyện tập tá cành
Đọc bài văn dưới đây và nêu nhận xét:
Tấc giả tả những sự vật gì trong buổi sớm mùa thu ?
Tác giả quan sát sự vật bằng những giác quan nào ?
Tim một chi tiết thể hiện sự quan sát tinh tế của tác giả.
Buổi sớm trên cánh đồng
Từ làng, Thuỷ đi tắt qua đồng để rạ bến tàu điện. Sớm đầu thu mát lạnh. Giữa những đám mây xấm đục, vòm trời hiện ra như những khoảng vực xanh vòi vọi. Một vài giọt mưa loáng thoáng rơi trên chiếc khăn quàng đỏ và mái tóc xoã ngang vai của Thuỷ ; những sợi cỏ đẫm nưóc lùa vào dép Thuỷ làm bàn chân nhỏ bé của em ướt lạnh. Người trong làng gánh lên phố những gánh rau thơm, những bẹ cải sớm và những bó hoa huệ trắng muốt. Bầy sáo cánh đen mỏ vàng chấp chói liệng trên cánh đồng lúa mùa thu đang kết đòng. Mặt trời đã mọc trên những ngọn cây xanh tươi của thành phố.
Theo LƯU QUANG vũ
Lập dàn ý bài văn tả cảnh một buổi sáng (hoặc trưa, chiều) trong vườn cây (hay trong công viên, trên đường phố, trên cánh đổng, nương rẫy).