SGK Tiếng Việt 5 - Tuần 15 - Chủ điểm: Vì hạnh phúc con người
Tuần IS TẬP ĐỌC Buôn Chư Lênh đón cô giấo Căn nhà sàn chật ních người mặc quần áo như đi hội. Mấy cô gái vừa lùi vừa trải những tấm lông thú thẳng tắp từ đầu cầu thang tới cửa bếp giữa sàn. Bấy giờ, người già mới ra hiệu dẫn Y Hoa bước lên lối đi bằng lông thú mịn như nhung. Buôn Chư Lênh đã đón tiếp cô giáo đến mở trường bằng nghi thức trang trọng nhất dành cho khách quý. Y Hoa đến bên già Rok, trưởng buôn, đang đứng đón khách ở giữa nhà sàn. Nhận con dao mà già trao cho, nhằm vào cây cột .nóc, Y Hoa chém một nhát thật sâu vào cột. Đó là lời thể của người lạ đến buôn, theo tục lệ. Lời thề ấy không thể nói ra mà phải khắc vào cột. Y Hoa được coi là người trong buôn sau khi chém nhát dao. Già Rok xoa tay lên vết chém, khen : -'Tốt cái bụng đó, cô giáo ạ ! Rồi giọng già vui hẳn lên : Bây giờ cho người già xem cái chữ của cô giáo đi ! Bao nhiêu tiếng người cùng ùa theo : Phải đấy ! Cô giáo cho lũ làng xem cái chữ nào I Y Hoa lấy trong gùi ra một trang giấy, trải lên sàn nhà. Mọi người im phăng phắc. Y Hoa nghe rõ cả tiếng đập trong lổng ngực mình. Quỳ hai gối lên sàn, cô viết hai chữ thật to, thật đậm : "Bác Hồ". Y Hoa viết xong, bông bao nhiêu tiếng cùng hò reo : Ôi, chữ cô giáo này ! Nhìn kìa I A, chữ, chữ cô giáo I Theo HÀ ĐlNH CẨN 0 - Buôn : làng ở Tây Nguyên. Nghi thúc : quy định về cách thức tiếp khách hay tiến hành các buổi lễ. Gùi: đổ đan bằng mây, tre, đeo trên lưng để mang đồ đạc. CÔ giáo Y Hoa đến buôn Chư Lênh làm gì ? Người dân Chư Lênh đón tiếp cô giáo trang trọng và thân tình như thế nào ? Những chi tiết nào cho thấy dân làng rất háo hức chờ đợi và yêu quý "cái chữ" ? Tình cảm của người Tây Nguyên với cô giáo, với cái chữ nói lên điều gì ? CHÍNH TẢ - 1. Nghe - viết: Buôn Chư Lênh đón cô giáo (từ Y Hoa lấy trong gùi ra... đen hết) (2). Tìm những tiếng có nghĩa : Chỉ khấc nhau ở âm đầu tr hay ch. M : trao (trao đổi) - chao (chao liệng) b) Chỉ khác nhau ở thanh hỏi hay thanh ngã. M : bảo (bảo ban) - bão (con bão) (3). Tìm tiếng thích hợp với mỗi ô trống : Những tiếng có âm đầu là tr hay ch. Nhà phê binh và truyện của vua Một ông vua tự là mình có văn tài nên rất hay viết truyện. của vua rất nhạt nhẽo nhưng vì sọ vua nên ai dám bai. Chỉ có một nhà phê bình dám nói sự thật. Vua tức giận tống ông vào ngục. Thòi gian sau, vua lại tự do cho nhà phê bình, mời ông đến dự tiệc, thưởng thức sáng tác mói. Khi vua yêu cầu nhà phê bình nêu nhận xét, ông bước nhanh về phía mấy người lính canh và nói : Xin hãy đưa tôi lại nhà giam Ị Những tiếng có thanh hỏi hay thanh ngã. Lịch sử bấy giờ ngắn hơn Thấy điểm kết môn Lịch của cháu thấp quá, ông : Ngày ông đi học, ông toàn được 9, điểm 10 môn Lịch sử. Thế mà bây giò điểm kết môn Lịch sử của cháu được có 5,5. Chấu suy sao đây ? Cháu đáp : Nhưng thời ông đi học thì lịch sử ngắn hon bây giờ ạ. LUYỆN Từ VÀ CÂU ■ ; Mở rộng vốn từ : Hạnh phúc Chọn ý thích hợp nhất để giải nghĩa từ hạnh phúc: Cảm giác dễ chịu vì được ăn ngon, ngủ yên. Trạng thái sung sướng vì cảm thấy hoàn toàn đạt được ý nguyện. Hồ hỏi, háo hức sẵn sàng làm mọi việc. Tìm những từ đồng nghĩa và trái nghĩa với từ hạnh phúc. Trong từ hạnh phúc, tiếng phúc có nghĩa là "điều may mắn, tốt lành". Tìm thêm những từ ngữ chứa tiếng phúc. M : phúc đức Mỗi người có thể có một cách hiểu khác nhau về hạnh phúc. Theo em, trong các yếu tố dưới đây, yếu tố nào là quan trọng nhất để tạo nên một gia dinh hạnh phúc ? Giàu có Con cái học giỏi Mọi người sống hoà thuận Bố mẹ có chức vụ cao KỂ CHUYỆN ' Kế chuyện đã nghe, đã đọc Đề bài Hãy kể một câu chuyện em đã nghe hay đã đọc nói về những người đã góp sức mình chống lại đói nghèo, lạc hậu, vì hạnh phúc của nhân dân. Gợi ý Những việc làm chống đói nghèo, lạc hậu : Làm kinh tế giỏi, nâng cao đòi sống của gia đình và địa phương. Lai tạo được những giống lúa, giống cây cho năng suất cao,... (như ông Lương Định của trong bài Nâng niu từng hạt giống, sách Tiếng Việt 3, tập một'). Bài trừ các hủ tục mê tín dị đoan như cúng bái trừ tà ma, kiêng kị vô lí,.., Bài trừ các tệ nạn xã hội như cờ bạc, rượu chè, trộm cắp,... Dạy học, mở mang dân trí ở những vùng khó khăn (như cô Y Hoa trong bài Buôn Chư Lênh đón cô giáo). Lập dàn ý câu chuyện định kể: Mở đầu câu chuyện : Giới thiệu nhân vật, hoàn cảnh xảy ra câu chuyện. Diễn biến câu chuyện : + Kể các hành động của nhân vật. + Nêu kết quả mà nhân vật đạt được hoặc nhận xét về nhân vật, ý nghĩa câu chuyện. Dựa vào dàn ý, kể thành lời trong nhóm hoặc trước lớp. Chú ý: Lựa chọn từ ngữ phù hợp vói nhân vật, sự việc. Kể chuyện tự nhiên, có thể kết hợp vói động tác, điệu bộ, nét mặt, cử chỉ để diễn tả nội dung câu chuyện, làm cho câu chuyện cuốn hút người nghe. Trao đổi VỚI các bạn về ý nghĩa của câu chuyện. -— TẬP ĐỌC về ngôi nhà đang xây Chiều đi học về Chúng em qua ngôi nhà xây dở Giàn giáo tựa cái lồng che chở Trụ bê tông nhú lên như một mầm cây Bác thợ nề ra về còn huơ huơ cái bay : Tạm biệt I Ngôi nhà tựa vào nền trời sẫm biếc Thở ra mùi vôi vữa nồng hăng Ngôi nhà giống bài thơ sắp làm xong Là bức tranh còn nguyên màu vôi, gạch. Bầy chim đi ăn về Rót vào ô cửa chưa sơn vài nốt nhạc. Nắng đứng ngủ quên Trên những bức tường Làn gió nào về mang hương ủ đầy những rãnh tường chưa trát vữa. Bao ngôi nhà đã hoàn thành Đều qua những ngày xây dở. Ngôi nhà như trẻ nhỏ Lớn lên với trời xanh... ĐỐNG XUÂN LAN Giàn giáo : giàn làm bằng gỗ, tre hoặc sắt để công nhân xây dựng làm việc trên cao. Trụ bé tông : cột đúc bằng xi măng trộn cát, đá (hoặc sỏi) và nước, có cốt sắt bên trong. Cái bay : dụng cụ của thợ nề, gồm một miếng thép mỏng hình lá lắp vào cán, dùng để xây, trát, láng. Những chi tiết nào vẽ lên hình ảnh một ngôi nhà đang xây ? Tìm những hình ảnh so sánh nói lên vẻ đẹp của ngôi nhà. Tìm những hình ảnh nhân hoá làm cho ngôi nhà được miêu tả sống động, gần gũi. Hình ảnh những ngôi nhà đang xây nói lên điều gì về cuộc sống trên đất nước ta ? TẬP LĂM VÀN Luyện tập tà người (Tả hoạt động) Đọc bài văn sau và thực hiện các yêu cẩu nêu ả bên dưới: Công nhân sửa đường Bác Tâm, mẹ của Thư, đang chăm chú làm việc. Bác đi một đôi găng tay bằng vải rất dày. Vì thế, tay bác y như tay một người khổng lồ. Bác đội nón, khăn trùm gần kín mặt, chỉ để hở mỗi cái mũi và đôi mắt. Tay phải bác cầm một chiếc búa. Tay trái bác xếp rất khéo những viên đá bọc nhựa đường đen nhánh vào chỗ trũng. Bác đập búa đều đều xuống những viên đá để chúng ken chắc vào nhau. Hai tay bác đưa lên hạ xuống nhịp nhàng. Dường như bác đang làm một việc gì đấy rất nhẹ nhàng chứ không phải là công việc vá đường vất vả kia. Chỉ có mảng áo ưót đẫm mồ hôi ở lưng bác là cứ loang ra mãi. Mảng đường hình chữ nhật đen nhánh hiện lên, thay thế cho cái ổ gà quái ác lúc trước. Thư say sưa ngắm miếng vá hình chữ nhật, thom mùi nhựa đường hăng hắc ấy, rồi ôm cô’ mẹ : - Đẹp quá ! Mẹ vá đường cũng khéo như vá áo ấy ! Bác Tâm đứng lên, vưon vai mấy cái liền. Bác nheo mắt nhìn mặt đường. Nắng chói chang. Một nụ cười làm rạng rõ khuôn mặt bác. Theo NGUYỄN THI XUYÉN Xác định các đoạn của bài văn. Nêu nội dung chính của từng đoạn. Tim những chi tiết tả hoạt động của bác Tâm trong bài văn. Viết một đoạn văn tả hoạt động của một người mà em yêu mến. Gợi ý - Người đó có thể là người thân trong gia đinh em, là cô giáo (thầy giáo), bạn bè hoặc một ca sĩ em yêu thích,... Em cần tả hoạt động của người đó qua một công việc cụ thể. Ví dụ : tả mẹ nấu cơm, bố đọc báo, anh tập thể dục hoặc ca sĩ đang hát,... Nhó lại các kết quả quan sát để đưa được vào đoạn văn những chi tiết chính xác về hoạt động của người mà em chọn để tả. LUYỆN Từ VÀ CÂU Tổng kết vốn từ Liệt kê các từ ngữ: Chỉ những người thân trong gia đình. M: cha, mẹ, chú, dì,... Chỉ những người gần gũi em trong trường học. M : cô giáo (thầy giáo), bạn bè, lóp trưởng,... Chỉ cấc nghề nghiệp khác nhau. M : công nhân, nông dân, hoạ sĩ,... Chỉ các dân tộc anh em trên đất nước ta. M : Ba-na, Dao, Kinh,... Tìm các câu tục ngữ, thành ngữ, ca dao nói về quan hệ gia đình, thầy trò, bè bạn. M : Chị ngã, em nâng. Tìm các từ ngữ miêu tả Miêu tả mái tóc. Miêu tả đôi mắt. Miêu tả khuôn mặt. .Miêu tả làn da. Miệu tả vóc người. hình dáng của người: M : đen nhánh, óng ả,... M : một mí, đen láy,... M : trái xoan, vuông vức,... M : trắng trẻo, nhăn nheo,... M vạm vỡ, dong dỏng,... Dùng một số từ ngữ vừa tìm được (ở bài tập 3), viết một đoạn văn khoảng 5 câu miêu tả hình dáng của một người thân hoặc một người em quen biết. TẬP LĂM VÀN Luyện tập tà người (Tở hoạt động) Lập dàn ý cho bài văn tả hoạt động của một bạn nhỏ hoặc một em bé ở tuổi tập đi, tập nói. Gợi ý Em có thể tả : Một bạn cùng lớp, cùng phố, cùng làng hoặc một bạn em gặp ở nơi công cộng. Em trai, em gái của em hoặc của bạn em,... Khi tả, em có thể tả ngoại hình rồi tả hoạt động, cũng có thể kết hợp tả ngoại hình lẫn hoạt động nhưng phải chú trọng tả hoạt động là nội dung chính của bài. Hoạt động của một bạn nhỏ có thể là : học tập, vui chơi, làm việc giúp đỡ gia đình,... Còn hoạt động của em bé ở tuổi tập đi, tập nói có thể là : tập đi, tập nói, ăn uống, chơi nghịch, làm nũng mẹ cha hay anh chị,... 2. Dựa theo dàn ý đã lập, hãy viết một đoạn văn tả hoạt động của bạn nhỏ hoặc em