SGK Địa Lí 9 - Bài 11. Các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bố công nghiệp
Bài 11 CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN Sự PHÁT TRIỂN VÀ PHÂN Bố CÔNG NGHIỆP Sự phát triển và phân bố công nghiệp nước ta phụ thuộc vào các nhân tố tự nhiên và các nhân tố kinh tế - xã hội. Khác với nông nghiệp, sự phát triển và phân bố công nghiệp chịu tác động trước hết bởi các nhân tố kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, các nhân tố tự nhiên vẫn đóng vai trò quan trọng trong các ngành công nghiệp khai thác. CÁC NHÂN TÔ Tự NHIÊN Tài nguyên thiên nhiên của nước ta đa dạng, tạo cơ sở nguyên liệu, nhiên liệu và năng lượng để phát triển cơ cấu công nghiệp đa ngành. Các nguồn tài nguyên có trữ lượng lớn là cơ sở đê phát triển các ngành công nghiệp trọng điểm. Hình 11.1. Sơ đồ về vai trò của các nguồn tài nguyên thiên nhiên đối với sự phát triển một số ngành công nghiệp trọng điểm ỏ nước ta Dựa vào bản đồ Địa chất - khoáng sản (trong Atlat Địa lí Việt Nam) hoặc bản đồ Địa lí tự nhiên V íệt Nam và kiến thức đã học, nhận xét về ảnh hưởng của phân bố tài nguyên khoáng sản tới phân bố một sô' ngành công nghiệp trọng điểm. Sự phân bô tài nguyên trên lãnh thổ tạo các thế mạnh khác nhau của các vùng. Ví dụ, Trung du và miền núi Bắc Bộ có thê mạnh nổi bật về công nghiệp khai khoáng, công nghiệp năng lượng (than, thuỷ điện, nhiệt điện). CÁC NHÂN TÔ KINH TÊ - XÃ HỘI Dân cư và lao động Nước ta có số dân đông, sức mua đang tăng lên, thị hiếu cũng có nhiều thay đổi, vì thế thị trường trong nước ngày càng được chú trọng trong phát triển công nghiệp. Nguồn lao động dồi dào và có khả năng tiếp thu khoa học kĩ thuật, tạo điều kiện phát triển các ngành công nghiệp cần nhiều lao động và cả một sô ngành công nghệ cao. Đây cũng là một điều kiện hấp dần đầu tư nước ngoài vào công nghiệp. Cơ sở vật chất - kĩ thuật trong công nghiệp và cơ sở hạ tầng Nhìn chung, trình độ công nghệ của ngành công nghiệp nước ta còn thấp, hiệu quả sử dụng thiết bị chưa cao, mức tiêu hao năng lượng và nguyên vật liệu còn lớn. Cơ sở vật chất kĩ thuật chưa đồng bộ và chỉ phân bô tập trung ở một sô vùng. Cơ sở hạ tầng giao thông vận tải, bưu chính viễn thông, cung cấp điện, nước,... đang từng bước được cải thiện, nhất là ở các vùng kinh tế trọng điểm, vì thê đã góp phần thúc đẩy sự phát triển công nghiệp ở những vùng này. V iệc cải thiện hệ thống đường giao thông có ỷ nghĩa như thế nào với phát triển công nghiệp ? Chính sách phát triển công nghiệp Chính sách phát triển công nghiệp ở nước ta thay đổi qua các thời kì lịch sử, có ảnh hưởng lâu dài tới sự phát triển và phân bô công nghiệp. Trước hết là chính sách công nghiệp hoá và các chính sách đầu tư phát triển công nghiệp. Trong giai đoạn hiện nay, chính sách công nghiệp đã gắn liền với việc phát triển kinh tê nhiều thành phần, khuyên khích đầu tư ngoài nước và trong nước, đổi mới cơ chế quản lí kinh tế, đổi mới chính sách kinh tê đôi ngoại. Thị trường Thị trường có ỷ nghĩa như thế nào với phát triển công nghiệp ? Công nghiệp chỉ có thê phát triển khi chiếm lĩnh được thị trường. Hàng công nghiệp nước ta có thị trường trong nước khá rộng lớn, nhưng ngay tại thị trường này cũng đang bị cạnh tranh ngày càng quyết liệt bởi hàng ngoại nhập. Hàng công nghiệp nước ta có những lợi thế nhất định trong xuất khẩu sang thị trường các nước công nghiệp phát triển, nhưng còn hạn chế về mầu mã, chất lượng,... Sức ép của thị trường đã và đang làm cho co cấu công nghiệp trở nên đa dạng, linh hoạt hơn. Dựa vào tài nguyên thiên nhiên phong phú, nền công nghiệp nước ta có cơ cấu đa ngành. Các nguồn tài nguyên có trữ lượng lớn là cơ sở để phát triển các ngành công nghiệp trọng điểm. Sự phân bố các loại tài nguyên khác nhau tạo ra các thế mạnh khác nhau của từng vùng. Sự phát triển và phân bố công nghiệp phụ thuộc mạnh mẽ vào các nhân tố kinh tế - xã hội. CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP Hãy sắp xếp các nhân tô' tự nhiên và kinh tế - xã hội (được nêu trong bài) tương ứng với các yếu tố đầu vào và đầu ra ảnh hưởng đến sự phát triển và phân bô' công nghiệp. Hãy phân tích ỷ nghĩa của việc phát triển nông, ngư nghiệp đối với ngành công nghiệp chê' biến lương thực thực phẩm.