SGK Lịch Sử 7 - Bài 24 - Khởi nghĩa nông dân Đàng Ngoài thế kỉ XVIII

Bài 24
KHỞI NGHĨA NÔNG DÂN ĐÀNG NGOÀI THẾ KỈ XVIII
Tình hình chính trị
Vào giữa thế kỉ XVIII, chính quyền phong kiến Đàng Ngoài suy sụp. Vua Lê chỉ còn là cái bóng mờ trong cung cấm. Phủ chúa thì quanh năm hội hè, yến tiệc, phung phí tiền của. Quan lại, binh lính hoành hành, đục khoét nhân dân.
Theo sử cũ, chúa Trịnh Giang cho xây nhiều chùa lớn. Năm 1730, hàng vạn dân ở Hải Dương phải đi đào sông, kéo gỗ và đắp đường, chỏ gạch đá để tu sửa hai chùa Quỳnh Lâm và Sùng Nghiêm.
Chúa Trịnh Sâm càng lún sâu hơn vào "vũng bùn" ăn chơi hưởng lạc. Vào dịp Tết Trung thu, "chúa phát gấm làm hàng trăm, hàng ngàn cái đền lồng tinh xảo tuyệt vời, mỗi cái giá đến mâỳ chục lạng vàng".
Trong phủ chúa có đêh bốn, năm trăm hoạn quan, "ngạo mạn, hách dịch... ; cả nước căm ghét, ghê tởm, kinh sợ chúng".
Quan lại xét xử "đục nước béo cò", "đểcho kẻ giảo hoạt lọt lưới pháp luật, kẻ điêu toa được múa mép, kẻ lí ngay đành phải chịu thua"
(Thông sức của Ngự sử đài năm 1719)
- Chính quyên họ Trịnh (Đàng Ngoài) ỏ' thê kĩ XVIII như thê nào ?
Ruộng đất của nông dân bị địa chủ, quan lại lân chiếm, sản xuất nông nghiệp đình đốn. Hạn lụt, mất mùa liên tiếp xảy ra. Các đê sông Hồng, sông Mã nhiều năm bị vỡ. Hàng chục huyện bị ngập, nhà cửa trôi dạt. Nhà nước đánh thuế rất nặng các loại sản phẩm, hàng hoá. Công thương nghiệp càng sa sút, chợ phố điêu tàn.
Nhà sử học Phan Huy Chú viết: "Vì trưng thu quá mức dân kiệt cả vật lực mà không thể nộp đủ đến nỗi trở thành bần cùng mà bỏ cả nghề nghiệp. Có người vì thuế sơn mà chặt cây sơn, vì thuê' vải lụa mà phá khung cửi, vì thu cá tôm mà phải xé chài lưới...".
(Lịch triều hiến chương loại chí)
Vào những năm 40 của thế kỉ XVIII, hàng chục vạn nông dân chết đói, người sống sót phải lìa bỏ làng quê, phiêu tán khắp nơi.
Nạn đói khủng khiếp năm 1740 - 1741 ở Đàng Ngoài, "Dân lưu vong bồng bế, dắt díu nhau di kiêm ăn đầy dường... Dân phần nhiều sống nhờ rau cỏ, ăn cả chuột, rắn. Người chết đói ngổn ngang, người sống sót không còn một phần mười. Làng nào có tiếng trù mật cũng chỉ còn năm, ba hộ mà thôi".
(Khâm dinh Việt sử thông giám cương mục)
Cuộc sông thê thảm đã thúc đẩy người nông dân vùng lên chông lại chính quyền phong kiến.
- Sự mục nát của chính quyển hộ Trịnh đã dẩn đến những hậu qua gì ?
Những cuộc khởi nghĩa lớn
Trong khoảng 30 năm giữa thế kỉ XVIII, phong trào nông dân ở Đàng Ngoài bùng lên khắp các trấn đồng bằng và vùng Thanh - Nghệ.
Những cuộc khởi nghĩa lớn là khởi nghĩa Nguyễn Dương Hưng (1737), khởi nghĩa Lê Duy Mật (1738 - 1770), khởi nghĩa Nguyễn Danh Phương (1740 - 1751), đặc biệt là khởi nghĩa Nguyễn Hữu cầu (1741 - 1751) và khởi nghĩa Hoàng Công Chất (1739 -1769).
Khởi nghĩa Nguyễn Dương Hưng nổ ra ở Sơn Tây, mở đầu phong trào nông dân ở Đàng Ngoài.
Khởi nghĩa Lê Duy Mật hoạt động khắp vùng Thanh Hoá và Nghệ An, kéo dài hơn 30 năm.
Khởi nghĩa Nguyễn Danh Phương (quận Hẻo) lây núi Tam Đảo (Vĩnh Phúc) làm căn cứ và lan ra khắp các trấn Sơn Tây, Tuyên Quang.
- Hãy kê tên những cuộc khởi nghĩa nông dân tiêu biêu ỏ Đàng Ngoài.
HẢ NỘI
TUYÊN
QUANG
' 7AM ĐẢO
YÊN ỠUẢNG
SƠN TAY?, THĂNGLONI
THANH HOÁ
NGHỆAN
CHÚ GIÁi
© Nguyễn Tuyển - Nguyễn CÙ © Vũ Đình Dung ® Nguyễn Hữu Cầu ® Hoàng Cõng Chốt © Nguyễn Danh Phương ® Lê Duy Mật @ Nguyễn Dương Hưng KINH BẮC: Tên trấn — Biên giới quốc gia ngày nay
THUẬN HOÁ
Hình 55- Lược đổ nơi diên ra các cuộc khởi nghĩa nông dân ở Đàng Ngoài thê ki XVIII
Nguyễn Hữu cầu (còn gọi là quận He) là một thủ lĩnh kiệt xuât của phong trào nống dân đương thời. Cuộc khởi nghĩa xuãt phát từ Đồ Sơn (Hải Phòng), di chuyên lên Kinh Bắc, uy hiếp kinh thành Thăng Long, rồi xuống Sơn Nam, vào Thanh Hoá, Nghệ An.
Nghĩa quân nêu khẩu hiệu "Lấy của nhà giàu chia cho người nghèo", được dân chúng nhiệt tình hưởng ứng.
Hoàng Công Chất là người đứng đầu cuộc khởi nghĩa ở vùng Sơn Nam. Sau một thời gian hoạt động ở đồng bằng, Hoàng Cồng Chát chuyển lên Tây Bắc. Căn cứ chính của cuộc khởi nghĩa là vùng Điện Biên. Tại đây, các dân tộc Tây Bắc đã hết lòng ủng hộ Hoàng Công Chất. Ông có công bảo vệ vùng biên giới và giúp dân ổn định cuộc sống trong các bản mường.
Các cuộc khởi nghĩa trước sau đều bị thất bại, nhiều thủ lữih bị bắt, bị xử tử. Nhưng ý chí đâu tranh chống áp bức cường quyền của nghĩa quân đã làm cho cơ đồ họ Trịnh bị lung lay.
- Em có nhận xét gì vê phong trào nông dân Đàng Ngoài ở thế kĩ XVIII ?
CÂU HÓI
Hãy nêu những nét chính về tình hình xã hội Đàng Ngoài ở nửa sau thế kỉ XVIII.
Nhận xét về tính chất và quy mô của phong trào nông dân Đàng Ngoài ở thế kỉ XVIII. So sánh với các thế kỉ trước.
Ý nghĩa lịch sử của phong trào khởi nghĩa nông dân Đàng Ngoài.