SGK Ngữ Văn 10 - Luyện tập văn bản thuyết minh
LUYỆN TẬP VIẾT ĐOẠN VÁN THUYẾT MINH KẾT QUẢ CẦN ĐẠT Vận dụng những kiến thức và kĩ năng đã học về đoạn văn, về văn thuyết minh đế viết được một đoạn văn có đề tài gần gũi, quen thuộc trong học tập hoặc trong đời sống. S - > Ị-ĐOẠN VĂN THUYẾT MINH Hãy nhắc lại: Thế nào là một đoạn văn ? Một đoạn văn cần đạt được những yêu cầu nào trong các yêu cầu kể dưới đây: Tập trung làm rõ một ý chung, một chủ đề chung thống nhất và duy nhất. Liên kết chặt chẽ với các đoạn văn đứng trước và sau nó. Diễn đạt chính xác, trong sáng. Gọi cảm, hùng hồn. Theo anh (chị), giữa một đoạn văn tự sự và một đoạn văn thuyết minh có những điểm nào giống và khác nhau ? Vì sao có sự giống nhau và khác nhau như thế ? Một đoạn văn thuyết minh có thể gồm bao nhiêu phần chính ? Các ý trong đoạn văn thuyết minh có thể được sắp xếp theo các trình tự thòi gian, không gian, nhận thức, phản bác - chứng minh không ? Vì sao ? - VIẾT ĐOẠN VẢN THUYẾT MINH Giả sử phải viết một bài văn thuyết minh để cung cấp cho người đọc những hiểu biết chuẩn xác về một nhà khoa học hoặc một tác phẩm văn học, một công trình nghiên cứu, một điển hình ngưòi tốt, việc tốt, anh (chị) hãy: Phác qua dàn ý đại cương cho bài viết. Tiếp đó, hãy diễn đạt một ý trong dàn ý thành một đoạn văn. Gợi ý : a) Trả lời một số câu hỏi: Anh (chị) định tập viết đoạn văn nào ? Đoạn ấy nằm ở vị trí nào trong bài văn ? Câu chuyển đoạn cần được viết thế nào để đoạn văn sẽ viết có thể tiếp nối được với đoạn văn trước đó ? Phải sắp đặt các ý theo thứ tự nào để bảo đảm tính chặt chẽ và mạch lạc của đoạn văn ? Cần sử dụng những phưong pháp thuyết minh nào và diễn đạt thế nào để đoạn văn không chỉ chuẩn xác mà còn sinh động, hấp dẫn ? Có thể học tập được gì từ đoạn văn sau : Với Anh-xtanh, thời gian [...] trở nên co dãn khi nó tỏ ra phụ thuộc vào chuyển động của người quan sát. Nếu ta chuyển động càng nhanh thì thời gian càng chậm lại. Chẳng hạn, một người ở trên con tàu vũ trụ hay với một vận tốc bằng 87% vận tốc ánh sáng sẽ thấy thời gian chậm lại một nửa. Anh ta sẽ già đi chậm hcm hai lần so với người sinh đôi với anh ta ở Trái Đất. Người sinh đồi với anh ta ở Trái Đất có nhiều nếp nhăn và tóc bạc sớm hon anh ta. Tim anh ta đập nhanh hon và anh ta ăn nhiều bữa hon, uống nhiều rượu vang hon và đọc sách nhiều hon. Đó là nghịch lí cặp sinh đôi của Lăng-giơ-vanh (tên của nhà vật lí người Pháp phát biểu nghịch lí này). [...] Ở 99% vận tốc ánh sáng, thời gian chậm lại 7 lần. Ở 99,9% vận tốc ánh sáng, thời gian chậm lại 22,4 lần. (M.Ri-các - Trịnh Xuân Thuận, Cái vô hạn trong lòng bàn tay, NXB Trẻ, TP. Hồ Chí Minh, 2005 ) b) Viết và sửa chữa: Viết toàn bộ đoạn văn ra giấy nháp, sau đó kiểm tra xem : Chủ đề của đoạn có được thể hiện rõ ràng và nhất quán không ; Việc sử dụng phưong pháp thuyết minh có họp lí không; Các câu trong đoạn có trong sáng và liên kết với nhau không; Làm thế nào để sửa chữa những lỗi của đoạn văn (nếu có). , GHI NHỚ Để có thế viết tốt một đoạn văn thuyết minh, cần phải : Nắm vững các kiến thức về đoạn văn thuyết minh và các kĩ năng viết đoạn văn thuyết minh. Có đủ những tri thức cần thiết và chuẩn xác đế làm rõ ý chung của đoạn. Sắp xếp họp lí các tri thức đó theo một thứ tự rõ ràng, rành mạch. Vận dụng đúng đắn, sáng tạo những phương pháp thuyết minh và diễn đạt để đoạn văn trở nên cụ thể, sinh động, hấp dẫn. Ill - LUYỆN TẬP 1. Viết đoạn văn nối tiếp theo đoạn mà anh (chị) vừa hoàn thành trên lóp. Từ những kết quả và tiến bộ đã đạt được, hãy viết một bài văn thuyết minh để giói thiệu một con người, một miền quê, một danh lam thắng cảnh hoặc một phong trào hoạt động mà anh (chị) đã có dịp tìm hiểu kĩ. ca ĐỌC THÊM CÂY HỒ GƯƠM Làn cây ven Hồ Gươm như làn mi, như ai dướn đôi lông mày. Không thể nghĩ cái đầm nước tuyệt vời ấy lại vắng hàng mi những rèm cây. Cây cối Hồ Gươm của Hà Nội thoạt nhìn không ra thể thức nào, nhưng để ý kĩ sẽ thấy được một lề lối của mỗi bóng cây bóng nước. Mỗi cái cây bên nhau đều mang chứng tích của lịch sử và thời gian. Từ trong Đảo Ngọc giữa hồ, những cây đa, cây si, cây sanh, cây đề và những cây gạo mà đầu đình làng nào cũng sum sê. Những gốc gạo hiền lành, xù xì như đá tảng vì những nhát dao tước vỏ cây từ thuở trong phố còn những cột đèn dầu thắp ở các ngã tư đường thập đạo, người ta lấy vỏ gạo về làm thuốc bóp chân sái, tay gãy - những bài thuốc ai cũng thuộc. Những cây trong vườn đã thành đại thụ cũng thấy ở đây. Bảy cây lộc vừng vun lại một khóm mà nõn lộc vừng để kèm ăn gỏi cá mè. Những cây sung cổ quái mỗi mùa xuân vẫn trổ lá, quả sung muối dưa, lá sung non lót nem chạo trên Phùng uống với rượu gạo Mễ Trì của ba làng Mai. Và những cây me cây sấu vốn mọc trước ngõ, canh nấu quả me chua, nước rau muống luộc dầm sấu,... ô hay, bất chợt vào mùa thu, hoa vông, chỉ đến mùa hoa vông đỏ khé trên mặt hồ mới nhớ, chứ hằng ngày qua dưới gốc vông, không ai để ý tói loại cây cọc rào quá quen mắt ấy. Và cả những cây rừng, những cây rừng cũng tới, rừng Mai Châu, rừng đảo Cát Bà, ông lão nào đã quảy về đây những cây kim giao - mà tiếng đồn ngày xưa vua chúa cầm đũa chỉ cầm đũa bằng gỗ quý này. Hai tiếng “hồ liễu” xưa nay gắn bó thân thiết với Hồ Gươm, Hồ Gươm hồ liễu. Nhưng chớ ai tưởng lúc sầm uất nhất thì quanh Hồ Gươm chỉ toàn dương liễu. Lệ liễu Hồ Gươm không yêu kiều vì dặm liễu, dặm dài. Mà từ thuở nào, liễu Hồ Gươm chỉ lác đác. Những cây liễu đứng một mình buông tóc trong gió in bóng hồ điểm trang bức tranh hồ cuối thu phảng lặng, hoa lộc vừng đỏ hây roi từng đám xuống mặt nước. Hồ Gươm, hồ các thứ cây. Nhưng tôi nhớ nhất và cho đến giờ vẫn không hiểu sao bên Hồ Gươm ngày trước lại có một cây ô môi vốn quê ở miền Nam, giữa mùa hạ hoa nở như hoa đào. Chẳng lẽ đã có một ông lão trượng vác ống ttanh cô tiên Giáng Kiều đem một cành ô môi chiết ra trồng xuống ven hồ chỗ đất chỗ nước lịch sử này ? Cuối thê kỉ trước, người Pháp mới chiếm Hà Nội. Lịch sử đau thương quãng ấy đã sang trang rồi, nhưng còn dấu tích trong cây. Ây là những cây gỗ tếch chỉ thấy ở rừng Thượng Lào, những cây cọ dại châu Phi, những cây hoa phượng vĩ quê tận Tân Ghi-nê ngoài châu Đại Dương, người Pháp đã đem từ các thuộc địa tới. Cây quanh Hồ Gươm tụ hội các thứ cây của làng nước và của thòi thế. (Bài viết của Tô Hoài, trong Nguyễn Vinh Phúc, Hồ Hoàn Kiếm và đền Ngọc Son, NXB Trẻ, TP. Hồ Chí Minh, 2003)