SGK Vật Lí 6 - Bài 21. Một số ứng dụng của sự nở vì nhiệt
Hình 21.la Hình 21.1h BÀI 21. MỘT SÓ Ong dụng CUA sọ NỚ vì NHIỆT Sự nở ví nhiệt của các chất có rất nhiều ứng dụng trong đời sống và kĩ thuật. Bài này giới thiệu một số ứng dụng thường gặp của sự nỏ vì nhiệt của chất rắn. I. Lực XUẤT HIỆN TRONG sự CO DÃN Vì NHIỆT ■ 1. Thí nghiệm Bô trí thí nghiệm như hình 21.1 a. Lắp chốt ngang, rồi vặn ốc để siết chặt thanh thép lại. Quan sát hiện tượng xảy ra khi dùng bông tẩm cồn đốt thật nóng thanh thép. • 2. Trả lời câu hỏi HI Có hiện tượng gì xảy ra đôi với thanh thép khi nó nóng lên ? HI Hiện tượng xảy ra với chốt ngang chứng tỏ điều gì ? HI Bố trí thí nghiệm như hình 21. lb, rồi đốt nóng thanh thép. Sau đó vặn ốc để siết chặt thanh thép lại. Nếu dùng một khăn tẩm nước lạnh phủ lên thanh thép thì chốt ngang cũng bị gãy. Từ đó rút ra kết luận gì ? lực vì nhiệt nở ra 3. Rút ra kết luận B3 Chọn từ thích hợp trong khung để điền vào chỗ trống của các câu sau : Khi thanh thép (1) vì nhiệt nó gây ra (2) rất lớn. Khi thanh thép co lại (3) nó cũng gây ra (4) rất lớn. ▼ 4. Vận dụng IS£I Hình 21.2 là ảnh chụp chồ tiếp nối hai đầu thanh ray đường tàu hoả. Em có nhận xét gì ? Tại sao người ta phải làm như thế ? ISJ Hình 21.3 vẽ gối đỡ ở hai đầu cầu của một số cầu thép. Hai gối đỡ đó có cấu tặo giống nhau không ? Tại sao một gối đỡ phải đặt trên các con lăn ? II. BĂNG KÉP ■ 1. Quan sát thí nghiệm Hai thanh kim loại có bản chất khác nhau, thí dụ đồng và thép, được tán chặt vào nhau dọc theo chiều dài của thanh, tạo thành một băng kép. Hãy quan sát hình dạng băng kép nếu bị hơ nóng trong hai trường hợp sau : Mặt đồng ở phía dưới (H.21.4a). Mặt đồng ở phía trên (H.21.4b). 2. Trả lời câu hỏi E39 Đồng và thép nở vì nhiệt như nhau hay khác nhau ? BI Khi bị hơ nóng, băng kép luôn luôn cong về phía thanh nào ? Tại sao ? B3 Băng kép đang thẳng. Nếu làm cho lạnh đi thì nó có bị cong không ? Nếu có, thì cong về phía thanh thép hay thanh đồng ? Tại sao ? ▼ 3. Vận dụng Băng kép được sử dụng nhiều ở các thiết bị tự động đóng - ngắt mạch điện khi nhiệt độ thay đổi. 3E Tại sao bàn là điện vẽ ở hình 21.5 lại tự động tắt khi đã đủ nóng ? Thanh đồng của băng kép ở thiết bị đóng ngắt của bàn là này nằm ở phía trên hay dưới ? Hình 21.5 © Sự CO dãn vì nhiệt khi bị ngăn cản có thể gây ra nhũng lực rất lớn. Người ta úng dụng tính chất này của băng kép vào việc đóng - ngắt tự động mạch điện. Có thể em chưa biết *■ Mặc dù ỏ chỗ tiếp nối hai đầu thanh ray đường tàu hoả đã để khoảng cách cho thanh ray nỏ ra khi nhiệt độ tăng, nhưng khi nhiệt độ tăng quá nhiều, thì các thanh ray vẫn bị uốn cong (H.21.6). Như vậy đủ biết lực do sự dãn nỏ vì nhiệt gây ra lớn tới chừng nào 7 Hình 21.6 © Băng kép khi bị đốt nóng hoặc làm lạnh đều cong lại.