Giải Lịch Sử 7 Bài 13: Nước Đại Việt ở thế kỉ XIII
CHƯƠNG 3. BÀI 13 NƯỚC ĐẠI VIỆT THỜI TRÂN (THẾ KỶ XIII - XIV) NƯỚC ĐẠI VIỆT ở THẾ KỈ XIII NHÀ TRẦN THÀNH LẬP Nhà Lý sụp đổ Câu hỏi: Sau khi học xong chương II (nước Dại Việt thời Lý), em hãy nêu vài nét vắn tắt về nhà Lý. Trả lời câu hỏi Nhà Lý thành lập vào năm 1009. Kinh đô nhà Lý xây dựng tại Thăng Long Năm 1054, nhà Lý đổi tên nước là Đại Việt Kính tế, xã hội, văn hóa và nghệ thuật thời Lý rất phát triển. Nhà Lý ban hành bộ luật Hình thư, đây là bộ luật thành văn đầu tiên của nước ta. Năm 1077, nhà Lý đánh bại âm mưu xâm lược của nhà Tông, bảo vệ nền độc lập tự chủ của Đại Việt. Từ cuối thế kĩ XIĨ, đầu thế kì XIII, nhà Lý ngày càng suy yếu. Câu hỏi: Những biểu hiện nào cho thấy từ cuối thế kỷ XII nhà Lý bị suy yếu? Trả lời câu hỏi Những biểu hiện chứng tỏ nhà Lý bị suy yếu từ cuối thế kỷ XII là: Vua, quan không quan tâm đến việc cai trị, không chăm lo đến đời sống của nhân dân như trước, chỉ lo ăn chơi sa đọa, quan lại tranh giành quyền lực. Không quan tâm đến sản xuất nên lũ lụt, hạn hán, mất mùa đói kém liên tiếp xảy ra. Dân nghèo nổi dậy đấu tranh ở nhiều nơi. Xã hội không ổn định: nạn trộm cướp, các thế lực ở địa phương đánh giết lẳn nhau, quấy phá nhân dân, chộ'ng lại triều đình. Ị Câu hỏi: Nhà Trần được thành lập trong hoàn cảnh nào? Trà lời câu hỏi Nhà Lý chí lo ăn chơi xa hoa, bâ't lực, không chăm lo đến đời sổng của nhân dân làm cho nhân dân đói khổ, họ bất mãn và nổi dậy khởi nghĩa. Các thế lực phong kiến ở địa phương đánh giết lẫn nhau làm cho triều đình nhà Lý thêm suy yếu, xã hội rôd loạn. Vua tôi nhà Lý bỏ chạy, nhà Lý phải dựa vào thế lực của nhà Trần để tồn tại, đó chính là cơ hội để nhà Trần buộc Lý Chiêu Hoàng (vua cuối cùng của nhà Lý) phải nhường ngôi cho Trần Cành (tháng 12 năm At Dậu 1226) và nhà Trần thành lập, Câu hỏi: Theo em, việc nhà Trần thay nhà Lý có cần thiết không? Trả lời câu hỏi Trong hoàn cảnh suy sụp của nhà Lý (cuối thế kỉ XII) nhà Trần thành lập, thay nhà Lý quản lý đất nước là việc làm cần thiết để ổn định tình hình chính trị, xã hội, cải thiện đời sống cho nhân dân, xây dựng và bảo vệ đất nước, hợp với quy luật phát triển của lịch sử. Nhắ Trần cùng cô' chế độ phong kiến tập quyền Câu hỏi: Bộ mảy nhà nước thời Trần được tổ chức như thê nào? Trả lời câu hỏi + Được tố’ chức theo chế độ quân chủ trung ương tập quyền, gồm ba cấp: triều đình, các đơn vị hành chính trung gian từ lộ đến phủ, huyện, châu và cap hành chính cơ sở là xã. + Đứng đầu triều đình là vua, bên cạnh vua có Thái thượng Hoàng, bên dưới là các chức đại thần văn, võ phần lớn là người họ Trần nắm giữ. + Hệ thông quan lại bên dưới vẫn như thời Lý, nhưng được tổ chức có quy củ và đầy đủ hơn. + Nhà Trần đặt thêm một sô' cơ quan như: Quốc sử viện (đảm nhiệm việc viết sử), Thái y viện (coi việc chữa bệnh trong cung vua), Tôn nhân phủ (nắm sự vụ của họ hàng tôn thất) và một sô' chức quan như là Hà đê sứ, Khuyến nông sứ, Đồn điền sứ... Nhà Trần còn quy định cụ thể thời hạn (cứ 15 năm) để xem xét việc thưởng, phạt quan lại. Câu hỏi: Các dơn vị hành chính từ cấp lộ đến cấp -xã ở thời Trần có gì thay đổi so với thời Lý? Trả lời câu hỏi Cả. nước chia thành 12 lộ: Đứng đầu lộ có các chức chánh, phó An phủ sứ. Dưới lộ là phủ do chức tri phủ cại quản; châu, huyện do các chức tri châu, tri huyện trông coi. Dưới cùng là xã, do xã quan đứng đầu, bộ máy hành chính ở triều đình và địa phương được tổ chức quy củ và đầy đủ hơn, có nhiều cơ quan quản lý nhà nước về các mặt. Câu hỏi: Vẽ sơ đồ tổ chức bộ máy nhà nước thời Trần. Trả lời câu hỏi Câu hỏi: Em có nhận xét gì về tổ chức bộ máy nhà nưởc thời Trần so với thời Lý? Trả lời câu hỏi Tổ chức bộ máy quan lại và các đơn vị thời Trần được hoàn chỉnh và chặt chẽ hơn thời Lý, chứng tỏ chế độ tập quyền thời Trần được củng cố hơn thời Lý. Câu hỏi: Cơ cảu tổ chức bộ mảy quan lại của thời Trần có gì giông và khác nhau so với thời Lý? Trả lời câu hỏi Nhà nước được tổ chức theo chế độ quân chủ tập quyền (mọi quyền hành nằm trong tay vua). Giúp việc cho vua có các quan đại thần, quan văn, võ. Câu hỏi: So với bộ máy nhà nước thời Lý, bộ máy nhà nước thời Trần có dặc điểm gì khác? Trả lời câu hỏi So với bộ máy nhà nước thời Lý, bộ máy nhà nước thời Trần có đặc điểm là: Vua nhường ngôi con, sớm tự xưng là Thái thượng Hoàng cùng con cai quản đất nước. Các chức quan đại thần do những người trong họ nắm giữ. Đặt thêm một số cơ quan và một số chức quan để trông coi sản xuất. Cả nước chia thành 12 lộ. Pháp luật thời Trần Câu hỏi: Em hãy trình bày những nét chính về pháp luật thời Trần. Trả lời câu hỏi + Nhà nước chú trọng sửa sang luật pháp, ban hành bộ luật mới gọi là Quốc triều hình luật. + Quốc triều hình luật thời Trần cũng giống như thời bộ Hình thư thời Lý, nhưng được bổ’ sung thêm. Pháp luật xác nhận và bảo vệ quyền tư hữu tài sản, quy định cụ thể việc mua bán ruộng đất. + Cơ quan pháp luật thời Trần được tăng cường và hoàn thiện hơn. Nhà Trần đặt cơ quan Thẩm hình viện để xét xử việc kiện cáo. Vua Trần vẫn để chuông lớn ở thềm điện Long Trì cho dân đến kêu oan khi cần. Sự cách biệt giữa vua, quan và dân chúng chưa thực sự sâu sắc. Câu hỏi: Em hãy nhận xét bộ Quốc triều hình luật thời Trần so với bộ Hình thư thời Lý? Trả lời câu hỏi Bộ Quốc triều hình luật: - + Xác định lại những điều luật ban hành dưới thời Lý và có bổ sung. + Xác nhận và bảo vệ quyền tư hữu tài sản. + Quy định cụ thể việc mua bán ruộng đất. + Nhà Trần đạt cơ quan thẩm hình viên để xét xứ việc kiện cáo còn ở thời Lý không có cơ quan xử li và thi hành pháp luật mọi việc dơ vua quyết định. -> Cơ quan pháp luật thời Trần được tàng cường và hoàn thiện hơn. II. NHÀ TRẦN XÂY DựNG QUÂN DỘI VÀ PHÁT TRIEN kinh tê 1. Nhà Trần xây dựng quân đội và eùng cố quốc phòng Câu hỏi: Quăn đội thời Trần dược tổ chức như thê nào? Trả lời câu hỏi + Quân đội nhà Trần gồm có cấm quân và quân ở các lộ. Cấm quân là đạo quân bảo vệ kinh thành, triều đình, nhà vua. + ớ các làng xã, có hương binh. Khi có chiến trạnh, còn có quân đội của các vương hầu. + Quân đội nhà Trần được tuyển dụng theo chính sách “ngụ binh ư nông” và theo chủ trương:. “Quân lính cốt tinh nhuệ, không cối đông”, xây dựng tinh thần đoàn kết.trong quận đội. . + Quân đội nhà Trần được học tập binh pháp và luyện tập võ nghệ thường xuyên. + Nhà Trần còn cử nhiều tướng giỏi cầm quân- đóng giữ các vị trí hiểm yếu, nhất là vùng biên giới phía Bắc. Vua Trần thường đi tuần tra việc phòng bị ở eác/nơi này. Câu hỏi: Cấm quân được nhà Trần tuyển chọn như ihế nào? Trả lời câu hỏi . Cấm quân của nhà Trần được tuyển chọn từ những trai tráng kb )ẻ mạnh ở quê hương của nhà Trần (Tức Mặc, Nam Định) _ Câu hỏi: Em hìểỉi thê nào về chính sách “ngụ hĩnh ư nông” dưới thời nhà Trần1? Chính sách này có tác dụng như thế nào? Trả lời câu hỏi + Chính sách “ngụ binh ư nông” dưới thời nhà Trần là khi trong nước không có việc thì cho quân lính về làm ruộng, khi có việc chinh chiến thì hết thảy mọi người dân đều là quân lính. + Chính sách trên vừa bảo đảm tiềm lực kinh tế vừa có tác dụng trong việc bảo vệ đất nước. Hai nhiệm vụ vừa xây dựng đất nước, vừa bảo vệ tổ quốc lũôn được chú trọng thực hiện. Câu hỏi: Qua hình vẽ người chiến binh và roi chiến (hình 27 sgk trang 52) em có suy nghĩ gì về quân đội thời Trần? Hình vẽ trang trí trên thống gôm đời Trần nói lên điều gì về tình hình đất nước ta thời dó? Trả lởi câu hỏi Quân đội nhà Trần rất hùng mạnh gồm nhiều binh chủng, trong đó tượng binh đã có những công hiến nhất định. Hình vẽ trên thông gốm phản ánh tinh thần thượng võ của dân tộc ta với chủ trương đúng đắn “quân lính cốt tinh nhuệ, không cốt đông” có nghĩa là chủ trương quân lính được luyện tập kĩ càng có chất lượng trong chiến đấu, một người mà chiến đâu giỏi còn hơn là 10 người, 20 người... khộng C.Ó chất lượng. Câu hỏi: Việc xây dựng quăn dội nhà Trần có gì khác và giống so với thời Lý? Trả lời càu hỏi + Giống nhau: Quân đội gồm '2 bộ phận là câm quân và quân ở địa phương, và được tuyển dụng theo chính sách “ngụ binh ư nông”: + Khác nhau: ' Câ'm quân thời Trần được tuyển chọn từ những người khỏe mạnh ở quê hương của nhà Trần. Quân đội được xây dựng theo chủ trướng “quân lính cốt tinh nhuệ, không cốt đông”. Câu hỏi: Để củng cố quốc phòng nhà Trần dã làm gì? Trả lời câu hỏi Xây dựng tinh thần đoàn kết trong quân đội. Thực hiện chính sách “ngụ binh ư nông”. Quân đội nhà Trần được học tập binh pháp và thường xuyên luyện tập võ nghệ. Vua Trần thường đi điều tra việc phòng bị những nơi hiểm yếu, nhất là vùng biên giới phía Bắc. Câu hỏi: Chính sách “Khoan thư sức dận làm kế sâu rễ bền gốc” của nhà Trần có ỷ nghĩa gì? Trả lời câu hỏi Chủ trương trên có ý nghĩa là nhà Trần biết “lây yếu thắng mạnh”, “lây ít thắng nhiều” phát huy sức mạnh đoàn kết quân dân, biết lựa sức mình mà đánh, trên dưới một lòng đoàn kết thì trăm trận trăm thắng. Bó là những yếu tố vô cùng quan trọng đế đanh bại kẻ thù 'xâm lược. Phục hồi và phát triển kinh tế Câu hỏi: Nhà Trần đã làm gì dể phục hồi và phát triển nông nghiệp? Trả lời câu hỏi + Về nông nghiệp, nhà Trần đẩy mạnh công GUỘC khẩn hoang, mở rộng diện tích sản xuất, đáp đê phòng lụt, đào sông, nạo vét kênh mương. + Nhà vua hạ lệnh cho các lộ đắp đê iừ đầu nguồn đến cửa biển để đề phòng nước sông lên to, gọi là đê Đỉnh nhĩ; đặt chức Hà đê sứ để trông ■coi, đốc thúc việc.đắp đê; chỗ nào đắp vào ruộng đất của dân sẽ tính trả tiền lại. + Năm 1266, nhà Trần cho phép các vương hầu, công chúa, phò mã, cung tần chiêu tập những người phiêu tán không có sản nghiệp làm nô tì để khai khẩn ruộng hoang, lập điền trang. Câu hổi: Em có nhận xét gì về chủ trương phát triển nông nghiệp của nhà Trần? Trả lời câu hỏi Các chủ trương phát triển nông nghiệp của nhà Trần rất tiến bộ, tích cực phù hợp trong tình hình lúc bấy giờ. Nồng dân được nhà nước quan tâm, cọ gắng tích cực cày cấy, nông nghiệp nhanh chóng được phục hồi và phát triển. Câu hỏi: Tình hình sản xuất thủ công nghiệp thời Trần như thê nào? Trả lời câu hỏi + Các xưởng thủ công nhà nước chuyên sản xuất đồ gốm, dệt và chế tạo vũ khí. + Thủ công nghiệp trong nhân dân tiếp tục phát triển với nhiều Iigành, nghề như đúc đồng, làm giấy, khắc ván in... Câu hỏi: Tình hình thương nghiệp th ơi Trần phát triển như thế nào? Trả lời câu hỏi + ơ các làng xã, chợ mọc lên ngày càng nhiều, ơ kinh thành Thăng Long, bên cạnh Hoàng thành, đã có 61 phường. + Các cửa biến Hội Thống (Nghệ An), Hội Triều (Thanh Hóa), Vân Đồn (Quảng Ninh)... là nơi buôn bán tấp nập vời thương nhân nườc ngoài. Câu hỏi: Em có nhận xét gì về tình hình thủ công nghiệp và thương nghiệp thời Trần thế kỷ XIII? Trả lời câu hỏi Thủ công nghiệp và thương nghiệp thời Trần thế kỉ XIII phát triển hơn thời Lý. ơ kinh thành Thăng Long bên cạnh Hoàng thành đã có 61 phường, các nghề thủ công đạt trình độ ngày càng cao, việc buôn bán giao lưu trao đồi hàng hóa với người nước ngoài được mở rộng hơn trước.