Giải Lịch Sử 7 Bài 19: Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn (1418 - 1427)
CUỘC KHỞI NGHĨA LAM SƠN (1418 - 1427) THỜI KÌ Ở MIỀN TÂY THANH HÓA (1418 - 1423) 1. Lê Lợi dựng cờ khởi nghĩa Câu hỏi: Em hãy giới thiệu đôi nét về Lê Lợi. Trả lời câu hỏi + Lê Lợi sinh ngày 6 tháng 8 năm At Sửu (10-9-1385) tại quê mẹ ở làng Chủ Sơn, huyện Lôi Dương (Thanh Hóa). Lớn lên Lê Lợi là một người thông minh, mạnh khoẻ và có uy tín lớn trong vùng. + Ông có lòng yêu nước thiết tha, có ý chí đánh đuổi quân Minh đế giải phóng dân tộc, cùng với công việc chuẩn bị khởi nghĩa đã làm cho tiếng tăm của ông lừng lẫy khắp nơi. ồng là người khởi xướng, tổ chức, người lãnh đạo tối cao của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Câu hỏi: Lê Lợi dã làĩìi gì để chuẩn bị cho cuộc khởi nghĩa? Trả lời câu hỏi Trước cảnh nước mất, nhân dân lầm than, Lê Lợi đắ dốc hêt tài sản để chiêu tập nghĩa sĩ, bí mật liên lạc với các hào hiệt xây dựng lực lượng và chọn Lam Sơn làm căn cứ cho cuộc khởi nghĩa. Câu hỏi: Vì sao Lê Lợi chọn Lam Sơn làm căn cứ cho cuộc khởi nghĩá? Trả lời câu hỏi Lê Lợi chọn Lam Sơn làm căn cứ cho cuộc khởi nghĩa vì: Lam Sơn là quê hương của Lê Lợi. Lam Sơn có điều kiện địa hình thuận lợi cho cuộc khởi nghĩa: nằm bên tả ngạn sông Chu, nốì liền giữa đồng bằng với miền núi và có địa thế hiểm trở. Đây cũng là nơi giao tiếp của các dân tộc Việt, Mường, Thái để cùng nhau đoàn kết chống giặc. Câu hỏi: Vì sao hào kiệt khắp nơi tìm về Lam Sơn? Trả lời câu hỏi Hào kiệt khắp nơi tìm về Lam Sơn là do: Truyền thông yêu nước của dân ta Việt Nam. Lòng căm thù giặc cao độ, những người dân yêu nước mong muốn đứng dậy theo Lê Lợi lật đổ ách thông trị tàn bạo của quân xâm lược giành lại độc lập cho dân tộc. ■ Câu hỏi: Em hãy giới thiệu vài nét về Nguyễn Trãi. Trả lời câu hỏi + Nguyễn Trãi (1380-1442) là con Nguyễn Phi Khanh. Cả hai cha con đều đỗ đại khoa và làm quan thời Hồ. Ông học rộng, tài cao, có lòng yêu nước thương dân hết mực. + Quân Minh tìm đủ mọi cách để dụ dỗ ông nhưng đều thất bại. Từ thành Đông Quan, ông bí mật trôn vào Lam Sơn theo Lê Lợi khởi nghĩa và dâng bản Bình Ngô sách (Kế sách đánh quân Ngô). ' Câu hỏi: Hội thề Lủng Nhai được tổ chức ở đâu? Gồm bao nhiêu người? Nhằm mục đích gì? Trả lời câu hỏi Hội thề Lũng Nhai được tổ chức ở Lũng Nhai (Thanh Hóa). . - Hội thề Lũng Nhai gồm 19 người do Lê Lợi đứng đầu Mục đích của Hội thề Lũng Nhai: Lê Lợi cùng 18 người trong bộ chỉ huy cùng thề sống chết, chung sức đồng lòng, chống giặc ngoại xâm, giành lại độc lập dân tộc. Những năm đầu hoạt động của nghía quân Lam Sơn Câu hỏi: Trong những ngày đầu của cuộc khởi nghĩa, nghĩa quăn Lam Sơn dã gặp những khó khăn gì? Trả lời câu hỏi Trong những ngày đầu khởi nghĩa, lực lượng còn yếu, nghĩa quân Lam Sơn đã gặp rất nhiều khó khăn, nguy nan. Quân Minh nhiều lần tấn công, bao vây căn cứ Lam Sơn. Nghĩa quân ba lần phải nát lên núi Chí Linh (Lang Chánh, Thanh Hóa) và phải liên tiếp chống lại sự vây quét của quân giặc. Câu hỏi: Em hãy giới thiệu vài nét về Lê Lai? Trả lời câu hỏi + Lê Lai là người dân tộc Mường, quê ở Dựng Tú (Ngọc Lặc - Thanh Hóa). Gia đình ông có 5 người tham gia nghĩa quân Lam Sơn thì 4 người đã hi sinh trong chiến đấu. + Giữa năm 1418, quân Minh huy động một lực lượng bao vây chặt căn cứ Chí Linh, quyết bắt giết Lê Lợi. Trước tình hình nguy cấp đó, Lê Lai đã cải trang làm Lê Lợi, chỉ huy một toán quân liều chết phá vòng vây quân giặc. Lê Lai cùng toán quân cảm tử đã hi sinh. Quân Minh tưởng rằng đã giết được Lê Lợi nên rút quân. Câu hỏi: Em có suy nghĩ gì trước gương hy sinh của Lê Lai? Trả lời câu hỏi Đó là tấm gương hi sinh anh'dũng, chủ động nhận lấy cái chết cho mình, thể hiện lòng trung thành để cứu thoát cho minh chủ tiếp tục sự nghiệp cứu nước. Với sự hi-sinh của Lê Lai, nghĩa quân Lam Sơn không chỉ bảo toàn được lực lượng chỉ đạo nòng cốt mà còn giữ vững được tinh thần bất khuất, chiến đấu kiên cường, buộc kẻ thù phải chấp nhận giảng hòa. Câu hỏi: Thái độ của quân Minh như thế nào trước lời dề nghị tạm hòa cùa Lê Lợi? Tại sao? Trả lời câu hỏi Quân Minh châp thuận dề nghị tạm hòa của Lê Lợi là để thực hiện âm muư dụ hòa Lê Lợi, hòng làm mất ý chí chiến đấu của nghĩa quân Lam Sơn. Câu hỏi: Em có nhận xét gì về tinh thần chiến dấu của nghĩa quăn Lam Sơn trong những năm 1418 - 1423? Trả lời câu hỏi Tinh thần chiến đấu dũng cảm, bất khuất, hy sinh, vượt gian khổ của nghĩa quân và thể hiện đường lối đúng đắn của bộ tham mưu đứng đầu là Lê Lợi. II. GIẢI PHÓNG NGHỆ AN, TẤN BÌNII, THUẬN HÓA VÀ TIEN QUÂN RA BẮC (1424 - 1426) 1. Giải phóng Nghệ An (năm 1424) Câu hỏi: Trước tình hình quản Minh tấn công nghĩa quân, Nguyễn Chích có kê hoạch như thê nào? Trả lời câu hỏi Trước tình hình quân Minh tấn công nghĩa quân, Nguyễn Chích đề nghị tạm rời núi rừng Thanh Hóa, chuyển quân vào Nghệ An là nơi đất rộng, người đông và cúng rất hiểm yếu, để dựa vào đó quay ra đánh lấy Đông Đô. Câu hỏi: Em giỗi thiệu đôi nét về Nguyễn Chích? Trả lời câu hỏi Nguyễn Chích là một nông dân nghèo ở Thanh Hóa, đã từng lãnh đạo cuộc khởi nghĩa chông quân Minh ở nam Thanh Hóa và hoạt động ở vùng bắc Nghệ An. Năm 1420, Nguyễn Chích đem quân gia nhập nghĩa quân Lam Sơn. Câu hỏi: Kế hoạch tiến quăn vào Nghệ An của nghĩa quân diên ra như thê nào? Kết quả ra sao? Tác dụng của kế hoạch này. Trả lời câu hỏi + Kế hoạch chuyển địa bàn hoạt động của Nguyễn Chích được Lê Lợi chấp nhận. + Nghĩạ quân theo đường núi tiến vào miền Tây Nghệ An. Ngày 12-10-1424, nghĩa quân bất ngờ tập kích đồn Đa Căng (Thọ Xuân - Thanh Hóa) và thắng lợi giòn giã, sau đó hạ thành Trà Lân ở thượng lưu sông Lam, buộc địch phải đầu hàng sau hai tháng vây hãm. + Trên đà thắng đó, nghĩa quân tiến đánh quân giặc ở Khả Lưu (tả ngạn sông Lam thuộc Anh Sơn, Nghệ An). Bằng kế nghi binh, nghĩa quân đánh bại quân Trần Trí ở Khả Lưu, Bồ Ái. Được nhân dân ủng hộ, chỉ trong một thời gian ngắn, phần lớn Nghệ An được giải phóng, quân giặc phải rút vào thành cô' thủ. + Lê Lợi siết chặt vòng vây thành Nghệ An, tiến đánh Diễn Châu rồi thừa thắng tiến quân ra Thanh Hóa. Cả vùng Diễn Châu, Thanh Hóa được giải phóng chỉ trong vòng không đầy một tháng. Kế hoạch của Nguyễn Chích đã giúp nghĩa quân Lam Sơn thoát khỏi thế bị bao vây, mở rộng địa bàn hoạt động vào Nghệ An. Tạo điều kiện cho nghĩa quân giành nhiều thắng lợi và đi đến thắng lợi hoàn toàn. Giải phóng Tân Bình, Thuận Hóa (năm 1425) Câu hỏi: Từ Nghệ An nghĩa quăn tiến vào giải phóng Tăn Bình, Thuận Hóa như thê nào? Trả lời câu hỏi + Tháng 8-1425, các tướng Trần Nguyên Hãn, Lê Ngân... được lệnh chỉ huy một lực lượng mạnh từ Nghệ An tiến vào Tân Bình (Quảng Bình, Bắc Quảng Trị) và Thuận Hóa (Thừa Thiên - Huế). + Nghĩa quân nhanh chóng đập tan sức kháng cự của quân giặc, giải phóng Tân Bình, Thuận Hóa. Câu hỏi: Việc giải phóng Nghệ An, Tân Bình, Thuận Hóa có ý nghĩa gì đối với cuộc khởi nghĩa Lam Sơn? Trả lời câu hỏi + Việc giải phóng Nghệ An, Tân Bình, Thuận Hóa giúp cho nghĩa quân thoát khỏi thế bao vây, mở rộng địa bàn hoạt động kiểm soát của nghĩa quân trên phạm vi rộng lớn bao gồm Nghệ An, Tân Bình, Thuận Hóa. + Đẩy địch vào thế bị động, tạo điều kiện cho nghĩa quân giành thế chủ động đế làm bàn đạp tiến quân ra Bắc cuối năm 1426 đánh tan quân Minh, kết thúc cuộc kháng chiến. Tiến quân ra Bắc, mở rộng phạm vi hoạt động (cuối năm 1426) Câu hỏi: Dựa vào lược dồ (hình 41 sgk trang 88) em hãy trình bày kê hoạch tiến quăn ra Bắc của Lê Lợi và nhận xét kế hoạch ỊĨÓ. Trả lời câu hỏi Tháng 9-1426, Lê Lợi và bộ chỉ huy quyết định mở cuộc tiến quân ra Bắc. Nghĩa quân chia làm ba đạo. + Đạo thứ nhất tiến quân ra giải phóng miền Tây Bắc, ngăn chặn viện binh giặc từ Vân Nam sang. + Đạo thứ hai có nhiệm vụ giải phóng vùng hạ lưu sông Nhị (sông Hồng) và chặn đường rút quân của giặc từ Nghệ An về Đông Quan, ngăn chặn viện binh từ Quảng Tây sang. + Đạo thứ ba tiến thẳng ra Đông Quan. * Nhận xét + Kế hoạch tiến quân ra Bắc của Bộ chỉ huy Lam Sơn được vạch ra rõ ràng, chỉ rõ nhiệm vụ cụ thế của từng đạo quân. + Cả ba đạo quân còn có nhiệm vụ chung tiến sâu vào vùng chiếm đóng của địch cùng phôi hợp với nhân dân bao vây đồn địch, giải phóng đất đai, thành lập chính quyền mới, chặn đường tiếp viện của quân Minh từ Trung Quốc sang. Câu hỏi: Em hãy nêu những dẫn chứng về sự ủng hộ của nhân dân trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn từ cuối năm 1424 đến cuối năm 1426. Trả lời câu hỏi Tháng 2-1425, Lê Lợi kéo quân đến làng Đa Lôi (xã Nam Kim, Nam Đàn, Nghệ An) thì già, trẻ tranh nhau đem trâu, rượu đến đón và khao quân. Họ đều nói: không ngờ ngày nay lại trông thấy uy nghi của nước cũ. Khi nghĩa quân chia nhau đi lấy đất các châu, huyện, đi đến đâu người ta nghe tiếng là quy phụ và nhân dân trong cõi dắt díu nhau đến như đi chợ. Mỗi châu, huyện được giải phóng lại có hàng ngàn trai tráng nô nức giá nhập nghĩa quân. Có những gia đình, hai cha con hoặc mấy anh em cùng xin nhập ngũ. Câu hỏi: Em hãy nêu những tấm gương yêu nước trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Trả lời câu hỏi + Bà Lương Thị Minh Nguyệt ở làng Chuế Cầu (Ý Yên - Nam Định) bán rượu, thịt ở thành cổ Lộng, lừa cho giặc ăn uống no say, rồi bí mật quẳng xuống kênh chảy ra sông Đáy. + Cô gái người làng Đào Đặng (Hưng Yên) xinh đẹp, hát hay thường được mời đến hát mua vui cho giặc. Đêm đến, sau những buổi ca hát, tiệc tùng, nhiều kẻ chui vào bao vải ngủ để tránh muỗi. Cô cùng trai làng bí mật khiêng quẳng xuống sông. KHỞI NGHĨA LAM SƠN TOÀN THANG (CUÔÌ 1426 - cuối NĂM 1427) 1. Trận Tốt Động - Chúc Động (cuối năm 1426) Câu hỏi: Từ cuối năm 1426, quân giặc có âm mưu gì? Trả lời câu hỏi Sau khi đế mất vùng Nghệ Ạn, Tân Bình, Thuận Hóa, quân địch rút về cố thủ trong thành Đông Quan, đồng thời tăng thêm viện binh, mở cuộc phản công lớn đánh vào chủ lực của nghĩa quân ở Cao Bộ (Chương Mĩ, Hà Tây) để giành lại thế chủ động. Câu hỏi: Ngkĩa quăn Lam Sơn dã dối phó như thê nào trước âm mưu mới của quăn địch? Trả lời câu hỏi Nắm được kế hoạch hành quân của địch, nghĩa quân quyết định chọn địa hình bô' trí hai trận địa phục kích ở Tốt Động và Chúc Động để tiêu diệt quân địch. Câu hỏi: Em biết gì về địa hình Tốt Động - Chúc Động. Trả lời câu hỏi + Tốt Động là một vùng đồng chiêm trũng, lầy lội. Giữa đồng nổi lên những gò đất cao, thuận lợi cho việc phục binh. + Chúc Động có địa hình nhỏ hẹp hơn, với ruộng thấp, xen kẽ với những ngọn núi không cao lắm nhưng cây. cốì rậm rạp thuận lợi cho quân mai phục. Tại đây có thể đánh vào hậu quân của cả hai cánh quân địch và chặn đường rút lui của chúng về Đông Quan. Câu hỏi: Em hãy trình bày diễn biến trận Tốt Động - Chúc Động. Trả lời câu hỏi + Sáng ngày 7/11/1426, Vương Thông cho xuất quân tiến về hướng Cao Bộ. + Nắm được ý đồ và hướng tiến quân của Vương Thông, nghĩa quân đã đặt phục binh ở Tốt Động và Chúc Động. + Khi quân Minh lọt vào trận địa, nghĩa quân nhất tề xông thẳng vào quân giặc, đánh tan tác đội hình của chúng, dồn quân giặc xuống cánh đồng lầy lội đế’ tiêu diệt. Kết quả, trên 5 vạn quân giặc tử thương, bắt sông trên 1 vạn. + Vương Thông bị thương tháo chạy về Đông Quan. Nghĩa quân thừa thắng kéo về vây hãm thành Đông Quan và giải phóng thêm nhiều châu, huyện. Trận Chi Lăng - xương Giang (tháng 10-1427) Câu hỏi: Sau khi bị thất bại ở Tốt Dộng, Chúc Dộng, địch đưa viện binh tiến vào nước ta theo mấy đạo? Do ai chỉ huy? Trả lời càu hỏi + Đầu tháng 10/1427, 15 vạn viện binh từ Trung Quốc chia làm hai đạo kéo vào nước ta. + Đạo thứ nhất do Liễu Thăng chỉ huy, từ Quảng Tây tiến vào theo hướng Lạng Sơn. + Đạo thứ hai do Mộc Thạnh chỉ huy, từ Vân Nam tiến vào theo hướng Hà Giang. Câu hỏi: Nghĩa quân Lam Sơn dã đề ra kê hoạch đối phó với viện binh giặc Minh như thế nào? • Trả lời câu hỏi Bộ chỉ huy nghĩa quân quyết định tập trung lực lượng tiêu diệt viện quân giặc, trước hết là đạo quân của Liễu Thăng, không cho chúng tiến sâu vào nội địa nước ta. Câu hỏi: Trình bày diễn biến trận Chi Lăng - Xương Giang. Trả lời câu hỏi + Ngày 8/10, Liễu Thăng dần quân ào ạt tiến vào biên giới'nước ta. Khi quân Liễu Thăng tiến đến ải Chi Lăng (Lạng Sơn), nghĩa quân Lam Sơn do tướng Trần Lựu chỉ huy được lệnh vừa đánh vừa lui, nhử dịch vào trận địa phục kích ở ải Chi Lăng. Liễu Thăng thúc quân đuổi theo, lọt vào trận địa mai phục, lập tức bị quân ta phóng lao đâm chết, quân Minh hoảng hốt, rốì loạn. Nghĩa quân mai phục, do tướng -Lê Sát, Lưu Nhân Chú chỉ huy, thừa cơ đố’ ra đánh, tiêu diệt trên 1 vạn tên giặc. • + Sau khi Liễu Thăng bị giết, Phó tổng binh là Lương Minh lên thay, chối? chỉnh đội ngũ, tiến xuống Xương Giang (Bắc Giang). Trên đường tiến quân, quân giặc liên tiếp bị phục kích ở cần Trạm, Phô’ Cát, bị tiêu diệt đến 3 vạn tên. Tổng binh Lương Minh bị giết tại trận, Thượng thư bộ binh Lý Khánh phải thắt cổ tự tử. + Mấy vạn địch còn lại cố gắng lắm mới tới Xương Giang co cụm lại giữa cánh đồng, bị nghĩa quân từ nhiều hướng tấn công, gần 5 vạn tên bị tiêu diệt, số còn lại bị bắt sông, kể cả tướng giặc là Thôi Tụ, Hoàng Phúc. + Cùng lúc đó, Lê Lợi sai tướng đem các chiến lợi phẩm ở Chi Lăng đến doanh trại Mộc Thạnh. Mộc Thạnh trông thấy, biết Liễu Thăng đã bại trận nên vô cùng hoảng sợ, vội vàng rút chạy về Trung Quôc. Câu hỏi: Thái độ của Vương Thông như thế nào khi nghe tin hai dạo viện binh Liễu Thăng, Mộc Thạnh bị tiêu diệt? Trả lời câu hỏi Nghe tin hai đạo viện binh Liễu Thăng, Mộc Thạnh bị tiêu diệt hoàn toàn, Vương Thông ở Đông Quan vô cùng khiếp đảm, vội vàng xin hòa và nhấp nhận mở hội thề Đông Quan (ngày 10-10-1927) để được an toàn rút quân về nước. Câu hỏi: Việc Lê Lợi mở hội thề Đông Quan (ngày 10-12-1427) nói lên điều gì? Trả lời câu hỏi Lê Lợi mở hội thề Đông Quan (ngày 10-12-1427) nhằm tạo điều kiện an toàn cho quân Minh rút quân về nước, nó nói lên lòng nhân đạo sáng ngời của Lê Lợi nói riêng và của dân tộc ta nói chung dối vời kẻ bại trận Câu hỏi: Em hãy cho biết cách đánh giặc của ta trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Trả lời câu hỏi Khi lực lượng ít cho quân rút lui để bảo toàn và củng cố lực lượng chờ thời cơ phản công tiêu diệt giặc. Lợi dụng địa hình đặt phục binh, phục kích địch. Tập trung diệt viện binh đưa giặc vào thế bị động rồi tiêu địch hoàn toàn. Đánh vào đòn tâm lí để địch hoảng sợ đầu hàng, chủ động kết thúc chiến tranh. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử Câu hỏi: Hãy nêu những nguyên nhăn thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Trả lời câu hỏi Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn thắng lợi là nhờ những nguyên nhân sau: Nhân dân ta có lòng yêu nước nồng nàn, ý chí bất khuất, quyết tâm giành lại độc lập tự do cho đất nước. Tinh thần đoàn kết chiến đấu của toàn dân, sự ủng hộ về mọi mặt của nhân dân đốì với nghĩa quân. Đường lối chiến lược, chiến thuật đúng đắ.n, sáng tạo của bộ tham mưư, đứng đầu là các anh hùng dân tộc Lê Lợi, Nguyễn Trãi. Câu hỏi: Cuộc khởi nghĩa Lam Sơn thắng lợi có ý nghĩa lịch sử gì? Trả lời câu hỏi Ý nghĩa lịch sử của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn thắng lợi là: Đất nước sạch bóng quân xâm lược. Kết thúc 20 năm đô hộ tàn bạo của phong kiến nhà Minh trên đâ't nước ta. Mở ra một thời kỳ phát triển mới của xã hội, đất nước, dân tộc Việt Nam - thời Lê Sơ.