Giải Lịch Sử 7 Bài 16: Sự suy sụp của nhà Trần cuối thế kỉ XIV
BÀI 16 Sự SUY SỤP CỦA NHÀ TRẦN CUÔÌ THẾ KỈ XIV TÌNH HÌNH KINH TẾ XÃ HỘI Tình hình kinh tế Câu hỏi: Tình hình kỉnh tế nườc ta từ nửa sau thê kỉ XIV như thế nào? Trả lời câu hỏi Nền kinh tế nước ta từ nửa sau thế kỉ xrv ngày càng bị đình trệ, suy sụp: Đê điều, các công trình thuỷ lợi bị hư hỏng, lụt lớn, hạn hán xảy ra. Nhiều năm bị mất mùa, đói kém. Nhiều nông dân, phải bán ruộng đất, vợ con cho quý tộc, địa chủ giàu có và bị biến thành nô tì, bị bóc lột nặng nề. Câu hỏi: Nguyên nhăn nào dẫn đến tình trạng suy sụp của nền kinh tế từ nửa sau thê kỉ XIV? Trả lời câu hỏi Nền kinh tê nước ta từ nửa sau thế kỉ XIV bắt đầu bị đình trệ, suy sụp là do: Sự sa đoạ, bất lực của tầng lớp quý tộc Trần, mâu thuẫn trong nội bộ vương triều. Nhà nước không còn quan tâm đến sản xuâ't nông nghiệp, không chăm lo tu sửa, bảo vệ đê điều, các công trình thuỷ lợi. Địa chủ, quý tộc chiếm nhiều ruộng đất, bóc lột nặng nề dân chúng. Tình hình xã hội Câu hỏi: Em có nhận xét gì về cuộc sống của vua quan nhà Trần nửa cuối thế kỉ XIV? Trả lời câu hỏi Mặc cho đời sông của nhân dân sa sút nghiêm trọng, vua quan quý tộc nhà Trần vẫn lao vào cuộc sống ăn chơi sa đọa, nghiện rượu, mê đàn hát, xa xỉ, lãng phí tiền của, hoang dâm, chơi bời. Quan lại, vương hầu quý tộc ăn chơi xa hoa, bắt quân dân xây dinh thự, chùa chiền liên miên. Câu hỏi: Tình hình nội bộ nhà Trần trong nửa cuối thê kỉ XTV như thế nào? Trả lời câu hỏi Vua, quan, quý tộc lao vào cuộc sống ăn chơi sa đoạ. Trong triều nhiều kẻ tham lam, nịnh thần làm rối loạn kỉ cương phép nước, triều chính bị lũng đoạn. Bất lực trong việc đổì phó với các cuộc tấn công của Cham-pa và yêu sách ngang ngược của nhà Minh. Mâu thuẫn nội bộ ngày càng sâu sắc, nhát là từ khi Dương Nhật Lễ lên nắm quyền. Câu hỏi: Sự kiện Chu Văn An dâng sớ lên nhà vua đòi chém 7 tên nịnh thần dã chứng tỏ diều gì? Trả lời câu hỏi Việc Chu Văn An 'dâng sớ lên nhà vua đòi chém 7 nịnh thần đã chứng tỏ ông là vị quan thanh liêm, không vụ lợi, là người yêu nước thu o dân biết đặt lợi ích của nhân dân lên trên hết và điều đó cũng cho thây tình hình lũng loạn của vương triều nhà Trần cuổì thế kỉ XIV, Câu hỏi: Nguyên nhân nào dẫn đến các cuộc khởi nghĩa của nông dân, nô tì từ nửa sau thế kỷ XIV? Trả lời câu hỏi Nguyên nhân dẫn đến các cuộc khởi nghĩa của nông dân, nô tì từ nửa sau thế kỷ XIV là do vua, quan ăn chơi sa đọa, áp bức hóc lột nặng nề nông dân và nô tì làm cho nông dân, nô tì mâu thuẫn sâu sắc với giai cấp thông trị -và họ đã vùng dậy đâu tranh. Câu hỏi: Lập niên hiểu về các cuộc khởi nghĩa ở nửa cuối thế kì XTV theo mẫu sau: Người lãnh đạo Thời gian Địa bàn hoạt động Kết quả Trả lời câu hỏi Người lãnh đạo Thời gian Địa bàn hoạt động Kết quả Ngô Bệ 1344 Yên Phụ (Hải Dương) Thất bại Nguyễn Thạnh 1379 Sông Chu (Thanh Hóa) Thất bại Nguyễn Kỵ 1379 Nông Công (Thanh Hóa) Thất bại Phạm Sư Ôn 1390 ' Quốc Oai - Sơn Tây Thất bại Nguyễn Nhữ Cái 1399 Sơn Tây, Vĩnh Phúc, Tuyên Quang Thất bại Câu hỏi: Các cuộc khởi nghĩa của nông dân, nô tì nửa cuối thế kỉ XIX có ý nghĩa gì? Trả lời câu hỏi Các cuộc khởi nghĩa của nông dân, nỗ tì nửa cuối thế kỉ XIX đã Chứng tỏ. xã hội thời Trần đang lâm vào tình trạng mất ổn định, mâu thuẫn giữa nông dân, nô tì với giai cấp thông trị đã trở nên gay gắt. Góp phần làm cho nhà Trần suy yếu và cho thấy rằng nhà Trần không còn đủ sức giữ vững vai trò của mình, nên sự sụp đổ là khó tránh khỏi. Câu hỏi: sự bùng nổ các cuộc khởi nghĩa nông dân, nô tì ở nửa sau thê kỉ XIV nói lên điều gì? Vì sao lại như vậy? Trả lời câu, hỏi Điều này nói lên sự mâu thuận giữa giai cấp thống trị với nông dân, nông nô và nô tì đã phát triển quá gay gắt vì thế nông dân, nông nô và nô tì đã phải vùng lên đâu tranh để lật đổ ách thông trị thối nát của triều Trần. Do Nhà nước không còn quan tâm đến sản xuất nông nghiệp và đời sông nhân dân, chỉ lao vào con đường àn chơi sa đọa, quý tộc, vương hầu, địa chủ ra sức .bao chiếm ruộng đất, bóc lột nông dân, nông nô và nô tì do vậy cuộc sông của họ râk cực khổ. Câu hỏi: Em hãy trình bày tóm tắt tình hình kinh tế - xã hội nước ta ở nửa sau thê kỉ XIV. * Trả lời câu hỏi Tình hình kinh tế: Nhà nước không còn quan tâm đến sản xuất nông nghiệp nên nhiều năm mâ't mùa, đói kém —> nông dân đói khổ. Thủ công nghiệp, thương nghiệp, cũng bị sa sút nghiêm trọng. Tỉnh hỉnh xã hội: Vua, quan, quý tộc nhà Trần lao vào cuộc sống ăn chơi sa đọa. Nội bộ trong triều mâu thuẫn. Nhiều cuộc khởi nghĩa của nông dân, nô tì nổ ra. II. NHÀ HỒ VÀ CẢI CÁCH CỦA Hồ QUÝ LY 1. Nhà Hồ thành lập (1400) Câu hỏi: Nhà Hồ được thành lập trong hoàn cảnh nào? Trả lời câu hỏi + Cuối thế kỉ XIV, nhà Trần suy sụp, xã hội khủng hoảng. Nhà Trần không còn đủ sức giữ vaĩ trò thống trị của mình. + Nguy cơ ngoại xâm đang đe dọa nền độc lập của dân tộc. + Trong hoàn cảnh trên, Hồ Quý Ly đã lật đổ nhà Trần và thành lập nhà Hồ vào năm 1400. Câu hỏi: Etn hãy giới thiệu vài nét về Hồ Quý Ly. Trả lời câu hỏi + Hồ Quý Ly là cháu bốn đời của Hồ Liêm (Hồ Liêm từ quê Nghệ An ra Thanh Hóa, được một viên quan đại thần họ Lê nhận làm con nuôi). Ông là người có tài năng, lại có hai người cô là phi tần của vua Trần Minh Tông và sinh hạ được ba vị vua cho nhà Trần, nhờ đó ông rất được vua Trần trọng dụng. + Hồ Quý Ly đã nắm giữ được chức vụ cao nhất trong triều đình. Sau vụ một số quý tộc nhà Trần mưu giết Hồ Quý Ly không thành (1399), năm 1400, ông phế truất vua Trần và lên làm vua, đổi quốc hiệu là Đại Ngu - nhà Hồ được thành lập. Những biện pháp cải cách của Hổ Quý Ly Câu hỏi: Nêu những biện pháp cải cách của Hồ Quý Ly ở các mặt: chính trị, kinh tế - tài chính, văn hóa giảo dục, xã hội, quăn sự. Trình bày vào bảng mẫu sau: Lĩnh vực Nội dung và biện pháp cải cách Chính trị Kinh tế-tài chính Văn hóa- giáo dục Xã hội Quân sự Trả lời câu hỏi Lĩnh vực Nội dung và biện pháp cải cách Chính trị Thay thế dần võ quan cao cấp do quí tộc tôn thất nhà Trần nắm giữ bằng những người không phải họ Trần thân can với mình. Đổi một số đơn vị hành chính cấp trấn, qui định rõ cách làm việc của bộ máy chính quyền các cấp. Đặt lệ cử quan triều đình về các lộ thăm hỏi nhân dân và tìm hiểu quan lại để thăng quan hay giáng chức. Kinh tế-tài chính Phát hành tiền giấy thay tiền đồng. Ban hành chính sách hạn điền, qui định lại biểu thuế đinh và thuế ruộng. Văn hóa- giáo dục Bắt các nhà sư chưa đến 50 tuổi phải hoàn tục. Cho dịch sách chữ Hán ra chữ Nôm. Sửa đổi chế độ thi cử, học hành. Xã hội Ban hành chính sách hạn chế sô', nô tì được nuôi của vương hầu, quí tộc, quan lại. Quân sự Làm lại sổ đinh để tăng quân sô' Sản xuất vũ khí, chế tạo súng mới, làm thuyền chiến. Bô' trí phòng thủ nơi hiểm yếu. Xây dựng một sô' thành kiên cố. Câu hỏi: Nhà Hồ thực hiện chính sách hạn điền, hạn nô để làm gì? Trả lời câu hỏi Để hạn chế bớt số’ ruộng của vương hầu, quý tộc Trần, hạn chế và xóa bỏ chế độ sở hữu lớn về ruộng đất, đặc biệt là điền trang của quý tộc Trần. Hạn chế nô tì được nuôi của các vương hầu; quý tộc quan lại (chỉ được nuôi một số’ gia nô- nhất định. Số’ thừa ra sung công). Câu hỏi: Những chính sách của Hồ Quý Ly đã thể hiện sự quan tăm của mình đến đời sống dân nghèo như thê nàọ? Trả lời câu hỏi Đặt lệ cử các quan ở triều đình về các lộ thăm hỏi đời sống nhân dân. Người không có ruộng, trẻ em mồ côi, đàn bà góa không phải nộp thuế đinh. Những năm có nạn đói bắt nhà giàu thừa thóc phải bán cho dần đói và tố chực nơi chữa bệnh cho dân. ' Câu hỏi: Em có nhận xét gì về chính sách cải cách của Hồ Quý Ly? Trả lời câu hỏi Diễn ra trên nhiều lĩnh vực: Chính trị, kinh tế tài chính, xã hội, văn hóa giáo dục và quân sự. Những chính sách trên có tác dụng làm ổn định phần nào tình hình đất nước. . Hạn chế tập trung ruộng đất vào tay quý tộc, địa chủ làm suy yếu thế lực họ Trần và làm tăng nguồn thu nhập của Nhà nước. .Tuy nhiên một só’ chính sách chưa phù hợp với thực tế và chưa được . lòng dân. Ý nghĩa, tác dụng của cải cách Hồ Quý Ly Câu hỏi: Hãy cho biết ý nghĩa, tác dụng và hạn chế của cải cách Hồ Quý Ly. Trả lời câu hỏi Ỷ nghĩa, tác dụng Những cải cách của Hồ Quý Ly ít nhiều góp phần hạn chế tệ tập trung ruộng đất của giai cấp quý tộc, địa chủ, làm suy yếu thế lực của quý-tộc tôn thất nhà Trần. Làm tăng nguồn thu nhập của nhà nước và tăng cường quyền lực của nhà nước quân chủ trung ương tập quyền. Cải cách văn hóa, giáo dục có nhiều tiến bộ. Hạn chế Một sô' chính sách chưa triệt để (gia nô, nô tì chưa được giải phóng thân phận), chưa phù hợp với tình hình thực tế. - Chính sách cải cách cũng chưa giải quyết được những yêu cầu bức thiếứcủa cuộc sông đông đảo nhân dân. Câu hỏi: Nhận xét đánh giả của em về nhân vật Hồ Quý Lỵ? Trả lời câu hỏi Hồ Quý Ly là một nhân vật lịch sử thực sự có tài năng (một sô' cải cách của ông được tiến hành trên tất cả các lĩnh vực khi ông còn là một quan lại chứ chưa lên ngôi lập ra nhà Hồ). Hồ Quý Lỵ là người yêu nước, tiến bộ, là nhà cải cách nổi tiêhg trong lịch sử nước ta thời phong kiến.