SGK Sinh Học 6 - Bài 30: Thụ phấn
Bài 30 THỤ PHẤN Thụ phấn là hiện tượng hạt phân tiếp xúc với đầu nhuỵ. Hoa tự thụ phấn và hoa giao phấn Hoa tự thụ phấn □ Quan sát H.30.1 ta có thê biết : Hoa tự thụ phấn là hoa có hạt phân rơi vào đầu nhuỵ của chính hoa đó. Hãy cho biết đặc điểm nào ghi trong ngoặc là của hoa tự thụ phấn ? + Loại hoa (đơn tính, lưỡng tính). + Thời gian chín của nhị so với nhuỵ : (đồng thời, trước, sau). Hoa giao phấn Hình 30.1. Hoa tự thụ phấn Ớ những hoa đơn tính và những hoa lường tính có nhị và nhuỵ không chín cùng một lúc, sự thụ phấn của chúng buộc phai thực hiện giữa các hoa. Đó là hoa giao phấn. - Trả lời câu hói : + Hoa giao phàn khác với hoa tự thụ phân ở điểm nào ? + Hiện tượng giao phấn cúa hoa được thực hiện nhờ những yếu tố nào ? Sâu phấn sang Ong lấy phấn lioa Đặc điểm của hoa thụ phấn nhờ sâu bọ Hình 30.2. Hoa thụ phan nhò’ sáu họ Quan sát một hoa thụ phấn nhờ sâu bọ và xem H.30.2, hãy trả lời các câu hỏi sau: Hoa có đặc điểm gì dề hấp dẫn sâu bọ ? Tràng hoa có đặc điểm gì làm cho sâu bọ muôn lấy mật hoặc lấy phân thường phải chui vào trong hoa ? Nhị của hoa có đặc điểm gì khiến cho sâu bọ khi đến lây mật hoặc phân hoa thường mang theo hạt phân sang hoa khác ? Nhuỵ hoa có đặc điểm gì khiến sâu bọ khi đến thì hạt phấn của hoa khác thường bị dính vào đầu nhuỵ ? Hãy tóm tắt những đặc điểm chủ yếu của hoa thụ phấn nhờ sâu bọ. Thụ phán là hiện tuợng hạt phán tiếp xúc vói đầu nhuỵ. Hoa có hạt phán roỉ vào đầu nhuỵ cùa chính hoa đó gọi là hoa tự thụ phấn. Những hoa có hạt phân chuyền đến đầu nhuỵ cùa hoa khác là hoa giao phán. Nhũng hoa thụ phán nhờ sáu bọ thường có màu sác sặc sỡ, có huong thom, mật ngọt, hạt. phán to và có gaỉ, đáu nhuỵ có chát dính. ' Thụ phấn là gì ? Thế nào là hoa tự thụ phấn ? Hoa giao phấn khác với hoa tự thụ phấn ở điểm nào? Hãy kể tên hai loại hoa thụ phấn nhờ sâu bọ. Tìm những đặc điểm phù hợp với lôi thụ phấn nhờ sâu bọ của mồi hoa đó. 4*. Những cây có hoa nở vể ban đêm như nhài, quỳnh, dạ hương có đặc điểm gì thu hút sâu bọ ? Hình 30.3. Hoa phi lao thụ phấn nhờ gió THỤ PHẤN (tiếp theo) Đặc điểm của hoa thụ phấn nhờ gió □ Giao phấn không chi nhờ sâu bọ. Ờ nhiều hoa, gió có thể mang phân cùa hoa này chuyển đến hoa khác. Quan sát cây có hoa thụ phân nhờ gió (H.30.3 và H.30.4) ta thấy hoa của chúng thường có những đặc điểm sau : Hoa thường tập tiling ở ngọn cây. Bao hoa thường tiêu giảm. Chì nhị dài, bao phân treo lủng lẳng. Hạt phấn rất nhiều, nhỏ và nhẹ. Đầu hoặc vòi nhuỵ dài, có nhiều lông. Những đặc điểm đó có lợi gì cho sự thụ phấn nhờ gió ? Hình 30.4. Cây ngô có hoa. thụ phấn nhờ gió Cụm hoa đực (hóng cờ) ; Một hoa đực ; Bao phấn ; Cụm hoa cái; Một hoa cái; Vòi nhuỵ ứng dụng kiến thức về thụ phấn □ - Mặc dù hoa có những đặc điểm rất phù họp với tự thụ phấn, giao phấn nhờ sâu bọ và nhờ gió, nhưng không phải sự thụ phấn bao giờ cũng thực hiện được. Vì vậy con người có thể giúp cho hoa thụ phấn bằng cách thụ phân bổ sung (H.30.5). Hình 30.5. Thụ phấn bổ sung cho ngô Người ta còn chủ động thụ phấn cho hoa làm tăng khả năng tạo quả, hạt của cây hơn. A. Lấy hạt phấn vào phễu ; B. Rắc hạt phấn lên cụm hoa cái Từ lâu con người đã biết A tạo điều kiện thuận lợi cho hoa giao phấn đê tăng khả năng đậu quả như : trồng ngô ở nơi thoáng gió ít vật chướng ngại, nuôi orig trong các vườn cây ăn quả (vườn nhãn, vườn vải,...). - Mặt khác trong trồng trọt người ta còn thực hiện giao phấn giữa những giông cây khác nhau đê tạo ra giống cây mới kết hợp các đặc tính mong muôn. Ví dụ các giống ngô lai, lúa lai,... có phẩm chất tốt, năng suất cao, chông bệnh tốt. Hãy kể nhũng ứng dụng về sự thụ phấn cùa con người. Nhũng cây thụ phán nhờ gió thường có hoa năm ở ngọn cây; bao hoa thường tiêu gìàm ; chỉ nhị dài, hụt phân nhiều, nhỏ, nhẹ; đầu nhuỵ thường có lông dính. Con người có thể chù động giúp cho hoa giao phán làm tăng sàn lượng quả và hạt, tạo được những giống lai mới có phẩm chát tốt và năng suất cao. rjàu hói Hoa thụ phấn nhờ gió có những đặc điếm gì ? Những đặc điếm đó có lợi gì cho thụ phấn ? Trong nhũng trường hợp nào thì thụ phấn nhờ người là cần thiết ? Cho ví dụ. Nuôi ong trong các vườn cây ăn quả có lợi gì ? [ẹ)ài tập^ Hãy liệt kê vào bàng dưới đây tất cả nhùng điếm khác biệt giữa hoa thụ phân nhờ sâu bọ và hoa thụ phấn nhờ gió mà em đã biết. Đặc điểm Hoa thụ phấn nhờ sâu bọ Hoa thụ phấn nhờ gió Bao hoa Nhị hoa Nhuỵ hoa Đặc điểm khác j m có biết ỉ Những người đầu tiên biết thụ phấn cho cây là người Ả Rập sống ở Bắc Phi. Họ đã biết thụ phân cho cây chà là từ thời rất xa xưa.