SGK Sinh Học 6 - Bài 5: Kính lúp, kính hiển vi và cách sử dụng
Bài 5 KÍNH LÚP, KÍNH HIỂN VI VÀ CÁCH sử DỤNG Muốn có hình ảnh phóng to horn vật thật ta phải dùng kính lúp và kính hiển vi. 1. Kính lúp và cách sử dụng Cách quan sát vật mẫu bằng kính lúp cầm tay : Hình 5.1. Kính lúp Hình 5.2. Tư thế quan sát vật mẫu hằng kính lúp Kính lúp cầm tay gồm một tay cầm bằng kim loại (hoặc bằng nhựa) được gắn với tấm kính trong, dày, hai mặt lồi, có khung bằng kim loại (hoặc bằng nhựa), có khả năng phóng to ảnh của vật từ 3 -20 lần(H. 5.1). Tay trái cầm kính lúp. Để mặt kính sát vật mầu. mắt nhìn vào mặt kính, di chuyển kính lúp lên cho I khi nhìn thật rõ vật (H. 5.2). Hãy dùng kính lúp quan sát các bộ phận của một cây xanh mà em mang đến lớp. Kính hiển vi và cách sử dụng Kính hiển vi (kính hiển vi quang học) có thể phóng to ảnh của vật được quan sát 40 - 3 000 lần. Kính hiên vi điện tử phóng to ảnh từ 10 000 - 40 000 lần. Một kính hiển vi gồm ba phần chính (H. 5.3) : Chân kính. Thân kính gồm : Thị kính (kính đê mắt vào quan sát), có ghi độ phóng đại / X 10 (gấp 10 lần), X 20 (gấp 20 lần),... + Ong kinhC-— Đĩa quay gắn các vật kính. Vật kính (kính sát với vật cần quan sát) có ghi độ phóng đại X 10, X 20,... x / ốc to. + Ôc điều chỉnh' z x Ốc nhỏ. - Bàn kính : nơi đặt tiêu bản đê quan sát, có kẹp giữ. Ngoài ra còn có gương phản chiếu ánh sáng để tập trung ánh sáng vào vật mẫu. ▼ Quan sát kính hiển vi và H.5.3 đê nhận biết các bộ phận của kính. + Gọi tên, nêu chức năng của từng bộ phận kính hiển vi. + Bộ phận nào của kính hiên vi là quan trọng nhất ? Vì sao ? 6 Hình 5.3. Kính hiển vi 1. Thị kính ; 2. Đĩa quay gắn các vật kính ; Vật kính ; 4. Bàn kính ; 5. Gương phản chiếu ánh sáng ; 6. Chân kính ; 7. Ôc nhỏ ; 8. Ôc to □ Cách sừ dụng kính hiển vi : " Điều chỉnh ánh sáng bằng gương phản chiếu. " Đặt tiêu bản lên bàn kính sao cho vật mẫu nằm ở đúng trung tâm, dùng kẹp giữ tiêu bản. Hãy thận trọng không đê ánh sáng mặt trời chiếu trực tiếp vào gương, làm như vậy dễ bị hỏng mắt. " Mắt nhìn vật kính từ một phía của kính hiển vi, tay phải từ từ vặn ốc to theo chiều kim đồng hồ (vặn xuống) cho đến khi vật kính gần sát lá kính của tiêu bản. " Mắt nhìn vào thị kính, tay phải từ từ vặn ốc to theo chiều ngược lại (vặn lên) cho đến khi nhìn thấy vật cần quan sát. " Điều chỉnh bằng ốc nhỏ để nhìn vật mẫu rõ nhất. Kính lúp và kính hiền vi dùng để quan sát nhũng vật nhỏ bé, kính hỉển vỉ giúp ta nhìn được những gĩ mát không tháy được. Cách sử dụng kính lúp: để mật kính sát vật mẫu, từ từ đưa kính lên cho đến khỉ nhìn rõ vật. Cách sử dụng kính hiển vi: Đỉều chỉnh ánh sáng bàng gưong phàn chiếu ảnh sáng. Đật và cố đỉnh tiêu bàn trên bàn kính. Sử dụng hệ thống ốc điêu chinh đề quan sát rõ vật màu. c*âu hói Chỉ trên kính (hoặc tranh vẽ) các bộ phận của kính hiển vi và nêu chức năng của từng bộ phận. Trình bày các bước sừ dụng kính hiển vi. d m có biết ỉ • I Ai chê tạo ra kính hiển vi ? Từ năm 1590, con người đã sáng chế ra kính hiển vi, nhưng người thành công nhất trong việc chế tạo ra kính hiển vi thời đó là Lơven Hue (Antonie Leeuwenhoek) người Hà Lan, sinh năm 1632. Cha mất sớm, ông phải làm thuê cho cửa hàng buôn bán vải sợi. Suốt ngày dùng kính lúp để đánh giá các loại vải, sợi, len, dạ,... Niềm say mê từ thuở niên thiếu đã thôi thúc ông cải tiến những chiếc kính lúp sao cho có độ phóng đại to hon để nhìn rõ những vật nhỏ bé hon. Vừa đi làm, ông vừa tranh thủ mài giũa các thấu kính nhỏ xíu tạo ra 419 cái thấu kính khác nhau. Ông đã chê tạo ra chiếc kính hiển vi đầu tiên. Không thoả mãn với kết quả ban đầu, ông làm đi làm lại, chế tạo ra 247 chiếc kính hiên vi khác nhau. Ông mải mê quan sát dưới kính hiển vi mọi thứ : bụa răng, máu, râu, tóc, lá cây, nhũng giọt nước bẩn,... Ông hết sức ngạc nhiên khi thấy trong bụa răng có những sinh vật nhỏ bé mà ông gọi là "dã thú", bơi. lội như cá măng trong nước, "trong mồm tôi số lượng của chúng có lẽ còn đông hơn cả tổng vương quốc Hà Lan". Năm 1723 Lơven Hue qua đời, thọ 91 tuổi. Các kết quả quan sát của ông về những sinh vật nhở bé được giới thiệu trong 4 tập sách có nhan đề "Những bí mật của giới tự nhiên nhìn qua kính hiển vi". Bảo quản kính hiển vi Khi di chuyển kính phải dùng cả hai tay : một tay đờ chân kính, một tay cầm chắc thân kính. Khi dùng xong phải lau kính ngay : dùng khăn bông lau thân kính, chân kính, bàn kính ; dùng giấy thấm lau thị kính, vật kính.