SGK Địa Lí 10 - Bài 3. Sử dụng bản đồ trong học tập và đời sống
Bãi 3 Sử DỤNG BẢN ĐÓ TRONG HỌC TẬP VÀ ĐỜI SỐNG - VAI TRỎ CỦA BẢN ĐỎ TRONG HỌC TẬP VÀ ĐỜI SỐNG Trong học tập Bản đồ là một phương tiện để học sinh học tập và rèn luyện các kĩ năng địa lí tại lớp, ở nhà và trả lời phần lớn các câu hỏi kiểm tra về Địa lí. Ví dụ : Thông qua bản đồ có thể xác định được vị trí địa lí một điểm nào đó trên mặt đất (toạ độ địa lí), ở vào đới khí hậu nào, chịu ảnh hưởng của biển như thế nào, liên hệ với các trung tâm kinh tế - xã hội ra sao... Qua bản đồ biết được hình dạng và quy mô của châu lục này so với châu lục khác ; biết được sự phân bố của các dãy núi và độ cao của chúng, biết được chiều dài của một con sông, phạm vi lưu vực sông... cũng như sự phân bố dân cư, phân bố các trung tâm công nghiệp... Trong đời sống Bản đồ là một phương tiện được sử dụng rộng rãi trong đời sống hằng ngày. //ữy cho ví dụ về những ngành có sử dụng bản đồ. Tìm đường đi, xác định vị trí và đường di chuyên của một cơn bão khi nghe dự báo thời tiết... đều phải dựa vào bản đồ. Bản đồ là hình ảnh cụ thể của thiên nhiên đã được hệ thông hoá trên máy tính, trên giấy, trên đĩa CD ROM... Ngành sản xuất nào cũng cần đến bản đồ. Ví dụ : Làm thuỷ lợi, nghiêù cứu thời tiết và khí hậu, canh tác đúng thời vụ, xây dựng các trung tâm công nghiệp, mở các tuyến đường giao thông... Tất cả những công việc đó muôn làm tốt đều phải sử dụng bản đồ. Quân sự lại càng cần tới bản đồ. Ví dụ : để xây dựng phương án tác chiến, cần lợi dụng địa hình, địa vật trong phòng thủ và tấn công,... tất cả những công việc đó đều cần phải có bản đồ. - Sử DỤNG BẢN ĐÓ, ATLAT TRONG HỌC TẬP Một SỐ vẫn đẻ cân lưu ý trong quá trình học tập địa lí trên cơ sở bàn đổ Chọn bản đồ phù hợp với nội dung (mục đích) cần tìm hiểu (học tập) Đọc bản đồ phải tìm hiểu tỉ lệ của bản đồ và kí hiệu trên bản đồ - Để đọc một bản đồ trước hết cần xem tỉ lệ của bản đồ, từ đó biết được 1 cm trên bản đồ ứng với bao nhiêu m, bao nhiêu km trên thực địa. Ví dụ : Tỉ lệ bản đồ là 1 : 6.000.000 nghĩa là 1 cm trên bản đồ ứng với 60 km trên thực địa. Kí hiệu của bản đồ dùng để thể hiện các đôi tượng địa lí trên bản đồ. Trước khi sử dụng bản đồ phải nghiên cứu kĩ phần chú giải và kí hiệu đê hiểu rõ nội dung các kí hiệu thể hiện trên bản đồ có liên quan đến nội dung cần tìm hiểu. Xác định phương hướng trên bản đồ Để xác định phương hướng chính xác trên bản đồ chúng ta cần phải dựa vào các đường kinh, vĩ tuyến. Theo quy ước thì đầu trên của kinh tuyến chỉ hướng Bắc, đầu dưới chỉ hướng Nam ; đầu bên phải của vĩ tuyến chỉ hướng Đông, đầu bên trái chỉ hướng Tây. Đối với những bản đồ không vẽ kinh, vĩ tuyến thì chúng ta cần dựa vào mũi tên chỉ hướng Bắc đê xác định hướng Bắc, từ đó xác định các hướng còn lại. Hiểu mối quan hệ giửa các yếu tố địa lí trong bàn đỏ, trong Atlat Đọc bản đồ không phải chỉ là đọc từng dấu hiệu riêng lẻ của bản đồ như : đây là núi gì, sông nào ?... mà cần phải đọc được môi quan hệ giữa các dấu hiệu (đối tượng địa lí) ở bản đồ. Ví dụ : đọc một con sông ở bản đồ địa hình, chúng ta phải thấy được môi quan hệ giữa hướng chảy, độ dốc, đặc điểm của lòng sông với địa hình ở đó như thế nào ? Nói cách khác là phải biết dựa vào địa hình đê giải thích : hướng chảy, độ dốc,... của dòng sông. Khi đọc bản đồ ở Atlat, giải thích một sự vật hoặc một hiện tượng địa lí nào đó, chúng ta cần phải tìm hiểu các bản đồ có nội dung liên quan như : để giải thích tình hình phân bô mưa của một khu vực, ngoài bản đồ khí hậu ta cần phải tìm hiểu bản đổ địa hình có liên quan đến khu vực đó ; hoặc đê giải thích sự phân bô một sô trung tâm công nghiệp thực phẩm, chúng ta cần tìm hiểu cả các bản đồ nông nghiệp và ngư nghiệp,... Ngoài ra, khi cần tìm hiểu đặc điểm, bản chất của một đôi tượng địa lí ở một khu vực nào đó, chúng ta cần so sánh với bản đồ cùng loại của khu vực khác. Câu hỏi và bài tập Hãy cho biết tác dụng của bản đồ trong học tập. Nêu dẫn chứng minh hoạ. Chứng minh rằng bản đồ là một phương tiện được sừ dụng rộng rãi trong đời sống hằng ngày. Đê trình bày và giải thích chế độ nước của một con sông, cần phài sử dụng những bàn đồ nào ?