SGK Địa Lí 10 - Bài 9. Tác động của ngoại lực đến địa hình bề mặt Trái Đất (tiếp theo)
Bãi 9 TẮC ĐỘNG CỦA NGOẠI Lực ĐẾN Đ|A hĩnh Bể Mặt trai đất (tiếp theo) Ọuá trình bõc mòn Quá trình bóc mòn là quá trình các tác nhân ngoại lực (nước chảy, sóng biển, băng hà, gió...) làm các sản phẩm phong hoá dời khỏi vị trí ban đầu của nó. Tuỳ theo nhân tô tác động mà quá trình bóc mòn có các tên gọi khác nhau như : xâm thực, mài mòn, thổi mòn... Hình 9.4 - Xói mòn đất do dòng chảy tạm thời Địa hình xâm thực do nước chảy trên mặt bao gồm nhiều loại khác nhau như các rãnh nông (do nước chảy tràn), khe rãnh xói mòn (do dòng chảy tạm thời), các thung lũng sông, suối (do dòng chảy thường xuyên). Địa hình do gió tạo thành (địa hình thổi mòn, khoét mòn) cũng hết sức đa dạng như những hô trũng thổi mòn, bề mặt đá rồ tổ ong, những ngọn đá sót hình nấm... Tác động xâm thực và mài mòn của sóng biển đã tạo ra các dạng địa hình như hàm ếch sóng vỗ, vách biển, bậc thềm sóng vỗ. Hình 9.5 - Nấm đá Hình 9.6 - Vách biển và bậc thềm sóng vỗ Địa hình do băng hà tạo thành gọi là địa hình băng hà, đó là các vịnh hẹp băng hà (phi-o), cao nguyên băng hà, đá trán cừu... Hình 9.7 - Phi-0 Ọuá trình vận chuyển Vận chuyên là quá trình di chuyển vật liệu từ nơi này đến nơi khác. Khoảng cách chuyên dịch xa hay gần phụ thuộc vào động năng của quá trình, vào kích thước và trọng lượng của vật liệu, vào điều kiện địa lí tự nhiên khác nhau của mặt đệm. Vận chuyên có hai hình thức : vật liệu nhỏ, nhẹ được động năng của các ngoại lực cuốn theo ; vật liệu lớn, nặng còn chịu thêm tác động của trọng lực làm cho vật liệu lăn trên mặt đất dốc. Ọuá trình bỗi tụ Bồi tụ là quá trình tích tụ (tích luỳ) các vật liệu phá huỷ. Quá trình bồi tụ diễn ra rất phức tạp, nó phụ thuộc vào động năng của các nhân tố ngoại lực. Khi động năng giảm dần thì các vật liệu sẽ tích tụ dần trên đường di chuyển của chúng theo thứ tự kích thước và trọng lượng giảm. Nếu động năng giảm đột ngột thì tất cả các loại vật liệu đều tích tụ và phân lớp theo trọng lượng. Kết quả của quá trình bồi tụ đã tạo nên các dạng địa hình bồi tụ. Hãy kể tên một số dạng địa hình hồi tụ do nước chả)’, do gió và sóng biển mà em biết. Nội lực và ngoại lực là hai lực đối nghịch nhau : các quá trình nội lực có xu hướng làm cho bề mặt Trái Đất gồ ghề hơn, còn quá trình ngoại lực lại có xu hướng san bằng những chồ gồ ghề đó. Tuy nhiên, chúng luôn tác động đồng thời và tạo ra các dạng địa hình trên bề mặt Trái Đất. Câu hỏi và bài tập Quá trình bóc mòn là gì ? Kể tên một số dạng địa hình do quá trình bóc mòn tạo thành. Phân tích môi quan hệ giữa ba quá trình : phong hoá, vận chuyên và bồi tụ.