SGK Địa Lí 10 - Bài 39. Địa lí ngành thông tin liên lạc
B QI «5 ĐỊA Lĩ ngành thông tin liên lạc - VAI TRÒ CỦA NGÀNH THÔNG TIN LIÊN LẠC Ngành thông tin liên lạc đảm nhiệm sự vận chuyển các tin tức một cách nhanh chóng và kịp thời, góp phần thực hiện các mối giao lưu giữa các địa phương và các nước. Trong đời sống kinh tế, xã hội hiện đại không thê thiếu được các phương tiện thông tin liên lạc, thậm chí người ta coi nó như là thước đo của nền văn minh. Những tiến bộ của ngành thông tin liên lạc đã góp phần quan trọng làm thay đổi cách tổ chức nền kinh tế trên thế giới, nhiều hình thức tổ chức lãnh thổ sản xuất mới có thể tồn tại và phát triển, thúc đẩy quá trình toàn cầu hoá. Nó cũng đang làm thay đổi mạnh mẽ cuộc sống của từng người, từng gia đình. Ngành thông tin liên lạc đang xâm nhập vào các hoạt động dịch vụ khác như thế nào ? - TỈNH HỈNH PHÁT TRIỂN VÀ PHÀN BỐ NGÀNH THÔNG TIN LIÊN LẠC Thông tin liên lạc đã tiến bộ không ngừng trong lịch sử phát triển của xã hội loài người. Vào thời kì sơ khai con người chuyển thông tin bằng nhiều cách, ví dụ như dùng các ám hiệu (như đốt lửa, đánh trống, thổi tù và...), hoặc dùng các phương tiện vận tải thông thường. Sự phát minh ra giấy viết đã cho phép con người lưu giữ và truyền thông tin chính xác hơn. Và việc vận chuyển thư tín đã làm ra đời ngành bưu chính. Ngày nay, việc đảm bảo thông tin liên lạc trên khoảng cách xa được tiến hành bằng nhiều phương tiện và phương thức khác nhau : như điện thoại, điện báo, telex, fax, internet, các phương tiện thông tin đại chúng như đài phát thanh (radio), vô tuyến truyền hình... V iễn thông sử dụng các thiết bị cho phép truyền các thông tin điện tử đến các khoảng cách xa trên Trái Đất. Các thiết bị viễn thông gồm các thiết bị thu và phát. Các thiết bị này sẽ chuyển các tín hiệu thông tin khác nhau như âm thanh và hình ảnh thành các tín hiệu điện từ rồi truyền đi đến các thiết bị thu nhận. Tại nơi nhận, các thiết bị nhận tin lại chuyên các tín hiệu điện tử này thành các thông tin mà con người hiểu được, thành âm thanh và hình ảnh, có thể hiện lên trên các màn hình ti vi hay màn hình của máy vi tính. Người ta thường hay phân ra các dịch vụ điện thoại và phi thoại (như điện báo, telex, fax, truyền số liệu...). Tuy nhiên, sự phát triển của ngành viễn thông hiện đại đang xoá nhoà ranh giới giữa các loại dịch vụ này. Theo em biết, thì internet cho phép người ta có thể sử dụng các dịch vụ thông tin liên lạc nào ? Điện báo là hệ thống phi thoại ra đời từ năm 1844. Hiện nay, điện báo còn được sử dụng rộng rãi đê các tàu đang đi trên đại dưong hay các máy bay có thể liên lạc thường xuyên với các trạm mặt đất. Điện thoại dùng để chuyển tín hiệu âm thanh giữa con người với con người, nhưng hiện nay, việc truyền dừ liệu giữa các máy tính cũng được thực hiện qua đường dây điện thoại, nhờ thiết bị gọi là modem (modem). Việc thực hiện truyền tín hiệu số đã cho phép thực hiện nhiều cuộc gọi hou trên quãng đường dài. Các trạm vệ tinh thông tin được các mạng lưới điện thoại sử dụng đê truyền các cuộc gọi viễn thông đến các vùng xa xôi, vượt các đại dưoug. Hiện nay việc sử dụng điện thoại không dây đang ngày càng phổ biến ở các nước. Bình quân sô máy điện thoại trên 1000 dân đã được coi là một tiêu chí để so sánh sự phát triển của ngành thông tin liên lạc giữa các nước, các vùng. BÌNH DƯƠNG THÁI THÁI BÌNH DƯƠNG SỐ ĐIỆN THOẠI TÍNH TRÊN 1000 DÂN r~j >500 301 - 500 101-300 30-100 n <30 Hình 39 - Bình quân sô máy điện thoại trên 1000 dân, năm 2001 Dựa vào hình 39, hãy phân tích đặc điểm phân bố máy điện thoại trên thê'giới. Telex là một loại thiết bị điện báo hiện đại, được sử dụng từ năm 1958. Hệ thông này cho phép các thuê bao có thê truyền tin nhắn và sô liệu trực tiếp với nhau, và cũng có thê thông qua những trung tâm thông tin đặc biệt để chuyên các tin nhắn và số liệu tới người không thuê bao dưới dạng các bức điện tín. Fax (Facsimile) là thiết bị viễn thông cho phép truyền văn bản và hình đồ hoạ đi xa một cách dề dàng và rẻ tiền. Các máy fax có thiết bị quét quang học. Các tín hiệu văn bản và đồ hoạ được sô hoá, được mã hoá và truyền đi bằng đường điện thoại. Máy fax nhận tin lại chuyên ngược trở lại các tín hiệu đã mã hoá thành văn bản và đồ hoạ, in ra bằng máy in gắn trong máy fax. Radio, và vô tuyến truyền hình là các hệ thông thông tin đại chúng. Trong thông tin liên lạc người ta cũng dùng rađiô để liên lạc hai chiều giữa các cá nhân. Việc thu phát sóng rađiô cá nhân như vậy thường chỉ trên khoảng cách ngắn (vài km). Vô tuyến truyền hình trong một sô trường hợp có thể phục vụ cho việc hội thảo từ xa (teleconferencing)... Máy tính cá nhân đã trở thành một thiết bị đa phương tiện (multimedia), khi nối vào các mạng thông tin liên lạc có thê thực hiện gửi đi và nhận về các tín hiệu âm thanh, văn bản, hình ảnh động, các phần mềm, các loại dữ liệu khác nhau. Khi hệ thống điện thoại sử dụng công nghệ truyền tín hiệu sô thì viền thông máy tính đã có được ưu thế vượt trội. Hiện nay ở một số nước đã sừ dụng mạng sô dịch vụ tích hợp (ISDN - Integrated Services Digital Network.) cho phép tích hợp sử dụng nhiều loại dịch vụ thông tin khác nhau. Sự phát triển của thư điện tử (E-mail) đã tiến đến chỗ người ta có thê trao đổi trên mạng bằng chat, rồi trò chuyện (voice chat) và có thể truyền trực tiếp các hình ảnh ở hai đầu dây. Internet đã và đang xâm nhập vào cuộc sông dưới nhiều hình thức khác nhau, đang hình thành thương mại, dịch vụ điện tử (E-business), thậm chí một số dịch vụ công cũng từng bước được thực hiện qua mạng. Những thay đổi trên của ngành thông tin liên lạc không tách rời những tiến bộ về công nghệ truyền dẫn, như sự áp dụng rộng rãi cáp sợi quang, các trạm vệ tinh thông tin, hệ thống truyền viba... Câu hỏi vã bãi tập 1. Vẽ biểu đổ thích họp thể hiện dân sô và GDP/người ở các nhóm nước theo bình quân sô máy điện thoại trên 1000 dân, dựa vào bảng sô liệu sau : SỐ MÁY ĐIỆN THOẠI BÌNH QUÂN TRÊN 1000 DÂN, NÃM 2001 Sô máy điện thoại trên ỉ 000 dân Sô nước Dán sò 2001 (triệu người) GDP/người 2001 (USD) £ 5 21 599 241 6-25 27 455 368 26- 100 37 1699 645 101 - 500 80 2582 2955 >500 21 730 29 397 Không có số liệu 22 42 1148 2. Tìm các ví dụ chứng minh ảnh hưởng to lớn của ngành thông tin liên lạc tới đời sống hiện đại.