SGK Địa Lí 10 - Bài 8. Tác động của nội lực đến địa hình bề mặt Trái Đất
Bài 8 TÁC ĐỘNG CỦA NỘI Lực ĐỄN ĐỈA HĨNH BỂ MẶT TRÁI ĐẤT - NỘI LỰC Nội lực là lực phát sinh từ bên trong Trái Đất. Nguồn năng lượng sinh ra nội lực chủ yếu là nguồn năng lượng ở trong lòng Trái Đất như năng lượng của sự phân huỷ các chất phóng xạ, sự dịch chuyển của các dòng vật chất theo quy luật của trọng lực, năng lượng của các phàn ứng hoá học... - TÀC ĐỘNG CỦA NỘI Lực Tác động của nội lực đến địa hình bề mặt Trái Đất thông qua các vận động kiến tạo, làm cho các lục địa được nâng lên hay hạ xuống, các lớp đất đá bị uốn nếp hay đứt gãy, gây ra hiện tượng động đất, núi lừa... Vận động theo phương thẳng đúng Vận động của vỏ Trái Đất theo phương thẳng đứng (còn gọi là vận động nâng lên và hạ xuống) xảy ra rất chậm và trên một diện tích lớn, làm cho bộ phận này của lục địa được nâng lên, trong khi bộ phận khác lại bị hạ xuống, sinh ra hiện tượng biển tiến và biển thoái. Vận động nâng lên và hạ xuống của vỏ Trái Đất hiện nay vẫn tiếp tục xảy ra, biểu hiện là một số khu vực đang được nâng lên như vùng phía bắc của Thuỵ Điển và Phần Lan, trong khi phần lớn lãnh thổ Hà Lan lại bị hạ xuống. Vận động theo phương nằm ngang Vận động theo phương nằm ngang làm cho vỏ Trái Đất bị nén ép ở khu vực này và tách dãn ở khu vực kia, gây ra các hiện tượng uốn nếp, đứt gãy. Hiện tượng uốn nếp Hiện tượng uốn nếp là hiện tượng các lớp đá uốn thành nếp, nhưng không phá vỡ tính chất liên tục của chúng do các lực nén ép theo phương nằm ngang (hình 8.1). a) Trước khi uốn nếp b) Sau khi uốn nếp Hình 8.1 - Hiện tượng uốn nếp Cường độ nén ép ban đầu còn yếu chỉ làm cho các lớp đá bị thay đổi thế nằm đầu tiên thành các nếp uốn, về sau cường độ nén ép tăng mạnh làm cho toàn bộ khu vực bị nén ép dâng cao. Sau đó, dưới tác động của các quá trình ngoại lực, bề mặt địa hình bị cắt xẻ trở thành miền núi uốn nếp. Hình 8.2 - Nếp uốn của các lớp đá trầm tích ở vùng núi Hiện tượng đứt gãy Vận động kiến tạo theo phương nằm ngang xảy ra ở những vùng đá cứng sẽ làm cho các lớp đá bị gãy, đứt ra rồi dịch chuyên ngược hướng nhau theo phương gần thẳng đứng hay nằm ngang, tạo ra các hẻm vực, thung lũng. Thung lũng sông Hồng là một đứt gãy điển hình ở Việt Nam. Sự dịch chuyển với biên độ lớn sẽ làm cho các lớp đá có bộ phận trồi lên, có bộ phận sụt xuống, sinh ra các địa luỹ, địa hào. Biển Đỏ và các hồ dài, hẹp ở Đông Phi đều là những địa hào bị ngập nước (hình 8.4 và 8.5). Dãy núi Con Voi ở tả ngạn sông Hồng là địa luỹ điển hình nằm kẹp giữa hai đứt gãy Dựa vào kiến thức đã học, hãy nêu mối quan hệ giữa sự dịch chuyển của các mảng kiến tạo với việc hình thành các dãy núi uốn nếp. Câu hỏi và bài tập Nội lực là gì ? Nguyên nhân sinh ra nội lực ? Trình bày các vận động kiêh tạo và tác động của chúng đến địa hình bề mặt Trái Đất.